Madeirawijn haalt zijn complexiteit uit

minstens 20 jaar vatlagering. In die tijd kan veel gebeuren.

Uit onze proeverij blijkt dat de lange

vattijd niet altijd een garantie is voor topkwaliteit.

HERWIG VAN HOVE

Madeira is een versterkte wijn : er is gedurende de gisting alkohol aan toegevoegd tot ongeveer 20 volumeprocent zodat de gisting stopt en een zekere hoeveelheid restsuiker in de wijn bewaard blijft. De reden voor deze op het eerste gezicht verrassende manier van doen, is historisch gegroeid : zo’n onnatuurlijk sterke wijn kon gemakkelijk zonder noemenswaardige schade verre zeereizen doorstaan. En daar was het de Engelsen in de 17de eeuw om te doen : madeira moest op reis (om handelsbeperkingen te omzeilen). In die zin is madeira, samen met port, marsala of sherry een produkt van de 17de-eeuwse Engelse overzeese groothandel.

Het versterkte karakter brengt mee dat madeira gemakkelijk een smak zoet kan verdragen zonder plakkerig te worden. De voorwaarde is dan natuurlijk dat het zoete door voldoende smaakcomplexiteit is omringd. Bij sauternes komt de complexiteit van de pourriture noble, bij vintage port van de merkwaardige zwartfruitige frisheid, bij sherry van de solera-veroudering en bij vintage madeira van de minstens 20 jaar durende vatlagering.

Zo zou het alleszins moeten zijn, want op 20 jaar kan zoveel gebeuren dat het wel eens mis wil lopen. De belangrijkste tekortkomingen van vintage madeira zijn dan ook smaakzwakte en smaakverbrokkeling.

Nu de Symington-familie uit Portugal de gehele Madeira Wine Company (MWC) heeft overgenomen en de verkooppolitiek heeft gerationalizeerd, is gebeurd wat iedereen al vermoedde : de oudere vintage madeira-types zijn zo zeldzaam geworden dat ze onrustwekkend in prijs zijn gestegen. In België is daarvan nog wel wat in voorraad, maar ook dat zal niet blijven duren.

In het oudere genre zijn de solera-types (zie kader) nog best betaalbaar : de solera 1845 Bual medium rich van Blandy kost “maar” evenveel als de vintage van 100 jaar later. Nu wil het lukken dat in België deze solera in twee versies te koop is : deze van Cossart Gordon (3259 fr.), 30 jaar geleden gebotteld, en deze van Blandy (4566 fr.), uit dezelfde solera maar onlangs gebotteld, met dus 30 jaar meer hout en 10 procent jongere wijn waarmee de vaten dertig jaar geleden werden bijgevuld. Het verschil valt duidelijk uit in het voordeel van de Blandy : ruime complexe en diepe neus met finesse en kracht in de smaak samen. De Cossart Gordon mist de opstoot van de jonge wijn en eindigt iets dun en simpel.

De Verdelho vintage 1850 (17.742 fr.) is een ander historisch mirakel : uiterst levendig en konsistent met diepte en eindeloze complexiteit in de smaak die haast nooit eindigt. De vintage Malmsey 1830 (10.098 fr.) is vergeleken met de vorige misschien iets vermoeid maar is zachter in zijn expressief evenwicht.

Het Knackpanel, versterkt met Guido Francque uit Brugge, vergadert rond een elftal recente vintage madeira’s. Daar ze minstens 20 jaar vat moeten hebben en daarbij nog twee jaar fles vooraleer ze tot vintage worden uitgeroepen, wil “recent” in dit verband zeggen “van de jaren ’60 tot ’70”. Gewoontegetrouw maken we de kommentaarlengte evenredig met de kwaliteit.

IN HET GLAS

Sercial 1969 van Miles, gebotteld in 1990, 3252 fr.

Beoordeling : driemaal positief, driemaal neutraal. Zeer zuivere briljante kleur met groene rand, neus zet wat dof vlezig aan, licht eterisch en met een toets van vanille, wat prikkelend zure smaakaanzet, verfrissend jong met veel toekomst. Een schitterend aperitief met klasse (Guido Francque).

Fijne neus met greep en goed hout maar wat simpel gepiekt, eenvoudige zoet-zuur balans in de smaak maar niet voldoende versmolten : het zoet en het zuur komen apart (Herwig Van Hove).

Sercial 1966 van Blandy, gebotteld in 1990, 3252 fr. Beoordeling : eenmaal positief, driemaal neutraal en tweemaal negatief. Oranjebruine kleur en een wat onzuivere neus in de aanzet maar stevig complex na walsen, goede evenwichtige smaak met wat prikkelend zuur en goede vulling (Jim Bruyndonx).

Verdelho 1973 d’Oliveira, gebotteld in 1990, 1429 fr. Beoordeling : vijfmaal positief en eenmaal neutraal. Getaande bruine kleur en een intense fijngewaaierde neus, levendig met karamel en amandel, een zachtzoete smaakaanzet, licht prikkelend maar toch evenwichtig met goed toegedekte zuren en goede lengte (Harry De Schepper).

Lichte kleur van amber en een gespannen hoogtonige snedige neus, evenwichtige vrij lichte smaak met lengte, mist misschien wat diepte (Antoon Segaert).

Zacht aanzettende mooie neus met variatie, soepele smaak met mooi geïntegreerd zuur (Jef Bessemans).

Verdelho 1966 d’Oliveira, gebotteld in 1990, 1783 fr. Beoordeling : driemaal neutraal en driemaal negatief. Roestbruine wat beladen kleur met lichtgroene tint, zeer vluchtige neus met elementen van bruine suiker en gestoofde peren, zoeterige smaakaanzet met veel karamel maar in de afdronk wrang en hard bitter (G.F.)

Bual 1970 van Barbeito, gebotteld in 1992, 3229 fr. Beoordeling : viermaal positief en tweemaal neutraal. Vrij lichte kleur met de groene rand tegen het glas, ruime brede neus met veel eenheid en hout maar geen echt prangende greep, wat zoeterig dun van smaak met bitter maar niet zuur genoeg (H.V.H.).

Matige kleurkoncentratie, oranjebruin en groen, zachte mooi ronde complexe neus met houttoets, goede smaakbalans met stoffering (J. Br.)

Bual 1968 d’Oliveira, gebotteld 1990, 1922 fr. Beoordeling : driemaal positief en driemaal neutraal. Getaande kleur met groen, hoogtonige aanzet met uitstulpend vluchtig zuur maar ook mooie honingtoets, hout en finesse, gave evenwichtige strakke smaak, goed door het hout gestruktureerd en met intense lengte (H.D.S.).

Een wat diskrete neus die eenvoudig blijft en een wat onaangename smaakfinale (J.B.).

Bual 1961 van Barbeito, gebotteld in 1992, 3229 fr. Beoordeling : vijfmaal positief en eenmaal neutraal. Fijne, rijke neus en goede, wat geschroeide smaakvulling met veel levendigheid (A.S.).

Donkere kleur met bruingroene nuance, zachte romige wat diskrete neus, typische smaakstruktuur met een goede balans van zoet en fris met een romige afdronk (G.F.).

Brede bualneus met greep vooral na opschudden en een goede balans tussen bitter, zoet en zuur met grote lengte. Een komplete wijn (H.V.H.).

Bual 1960 van Miles, gebotteld in 1994, 3229 fr. Beoordeling : eenmaal positief, driemaal neutraal en tweemaal negatief. Complexe neus van versmolten wijn, wat zwaar in de aanspraak maar fijn, licht bitter in de afdronk (J.B.).

Terrantez 1969 van Miles, gebotteld in 1994, 4951 fr. Beoordeling : unaniem positief. Heel expressief en gevarieerd zuiver boeket met veel diepte na walsen, uitstekend evenwicht van versmolten zuren met greep en definitie, grote elegantie, zeer goed (J. Br.).

Lichtbruin van kleur met groene tinten, intens openwaaierende geur met finesse en goed hout, perfekt evenwichtige smaak met frisheid en zoet samen, elegant en gevuld van in het begin tot en met het verre einde (H.D.S.).

Snedige hoogtonige neus met goed versmolten hout, vlijmscherpe gespannen flitsende smaak met grote klasse (A.S.).

Drie hartjes (G.F.).

Malmsey 1972 van Blandy, gebotteld in 1992, 3333 fr. Beoordeling : driemaal positief en driemaal neutraal. Zuivere kleur met lichtgroene schijn, neus van vijgen, abrikozen, witte rozijnen, botersnoep, marsepein en vanille, zuivere evenwichtige smaak met goed ondersteunend zuur voor het zoet, vol en rond met toch fijne tannines, zeer elegant (G.F.).

Iets onzuiver in de neusaanzet maar goed hout na walsen, ruime zoete simpele smaak zonder greep (H.V.H.).

Malmsey 1971 van Miles, gebotteld in 1992, 3495 fr. Beoordeling : unaniem neutraal. Direkte nogal zware neus en een simpele zacht-zoete smaak (J.B.).

Uit deze proeverij kunnen we konkluderen dat de lange vattijden van minstens 20 jaar geen absolute garantie zijn voor topkwaliteit. De jaargetrouwe madeira’s kunnen niet “verbeterd” worden en zo komt het dat sommige ervan zwakke plaatsen vertonen in het smaakgebied : een te dun einde of onversmolten zuur. De ideale madeira is fijn en bijtend tegelijk, gevuld en charmerend met goed versmolten zuren, tannines en zoet, en dat alles bij grote smaaklengte, overkoepeld door de geschroeide toets en door het vat aaneengesmeed. De Terrantez 1969 van Miles beantwoordt volkomen aan dit ideaal.

De oudere vintage madeira-types zijn zo zeldzaam geworden dat hun prijs onrustwekkend gestegen is.

Guido Francque is gastproever van het Weekend Knackpanel. Hij was “Premier Sommelier de Belgique” in ’91en 4de op het wereldkampioenschapvoor wijnschenkers ’92in Parijs.