Prachtig woord heb ik dat altijd gevonden, ’thesaurus’. Latijn voor schat of schatkamer, betekent het bij ons een woordenboek dat de rijkdom van onze taal etaleert, om het maar eens in gevleugelde bewoordingen te zeggen. En dat is precies wat Het juiste woord ( Kramers / Standaard Uitgeverij, 59,95 euro) van dr. L. Brouwers en dr. F. Claes beoogt : “Wie (…) behoefte heeft zijn woordenschat te verrijken, vindt met deze thesaurus zijn vraag ruimschoots beantwoord”, zo luidt het in de inleiding. De woorden in dit boek staan gerangschikt per onderwerp, waarbij dan lijsten worden gegeven van woorden en wendingen die dat begrip kunnen uitdrukken (met uiteraard achteraan een uitgebreid alfabetisch register). Wie verlegen zit om synoniemen, paroniemen, stijl- en betekenisvarianten, verwante werkwoorden, adjectieven, uitdrukkingen en dergelijke, zal in dit werk zeker zijn gading vinden. Maar het beoogt meer dan dat. Volgens Brouwers is Het juiste woord in de eerste plaats bedoeld “voor de schrijver, die van zijn denken de juiste uitdrukking zoekt”. We namen de proef op de som en zochten een alternatief voor de wat ongelukkig geformuleerde zin “de stad zonk in de diepte”. Na een lange queeste door het boek kwamen we voor de dag met “de stad raakte in verval”. En dat is meteen een minpunt van zo’n werk : de volledigheid mag dan een lust zijn voor taalliefhebbers, voor gehaaste journalisten kan het zoekwerk er nogal omslachtig door worden.

Een veel dunner maar ook praktischer boekje voor de schrijvende medemens is het Stijlboek ( Sdu Uitgevers, 12,50 euro) van de Volkskrant, onder redactie van Han van Gessel e.a. Heel wat instinkertjes uit onze grammatica en woordenschat worden hier bondig en erg duidelijk uitgelegd. Wat het verschil is tussen ‘waaronder’ en ‘onder wie’, bijvoorbeeld, of tussen ‘niet het minst’ en ‘niet in het minst’, ‘dicht bij’ en ‘dichtbij’, ‘zo veel’ en ‘zoveel’, en dergelijke. Ook erg nuttig : de meeste landen van de wereld zijn opgenomen met het bijbehorende adjectief, de inwoners en de naam van de hoofdstad. Bovendien is heel het boekje alfabetisch geordend, wat het zoeken wel erg gemakkelijk maakt. Zo wordt onder V niet alleen het verschil uitgelegd tussen ‘verschillende’ en ‘verscheidene’, maar staat er ook een lijstje ‘vaak verkeerd gespeld’ (met vijftig woorden) en één met ( veel voorkomende) ‘vertaalfouten’. Daarnaast zijn instructies in verband met bronvermelding, fotobijschriften, koppen enzovoorts gewoon in het alfabetische lijstje opgenomen. Interessant voor wie wat meer wil weten over het reilen en zeilen van een krant.

Wie na het serieuze werk zin heeft in een verzetje, zal ongetwijfeld zijn gading vinden in 10 voor Taal Cryptoniemen ( Tirion, 12,50 euro) van Jan Meulendijks en Bart Schuil. Je vindt er leuke omschrijvingen als ‘modderfiguur’ voor baggerman, ‘luchtgat’ voor mond of ‘slagzin’ voor strijdlust. Veel heeft het allemaal niet om het lijf, maar het is wel een leuk ‘klokkenspel’ (tijdverdrijf), zeker voor liefhebbers van het spelletje dat al sinds de prehistorie op tv is. (JH)

REDACTIE Jan Haeverans