Hij hield niet van zand, mijnheer Johan, toen ik van hem les kreeg in het vijfde leerjaar. Misschien heeft hij mij daarmee aangestoken. Ik hou niet van zand in de stad of in de woonkamer, hoezeer ik mijn best doe het te vereenzelvigen met de zee, met de branding en met kinderen die kastelen bouwen met slotgrachten waar zilt water doorheen loopt.

Ik hou er niet van niet van zand te houden. Het schijnt mij toe dat fijne mensen van zand houden. Ze spelen met de vormpjes die van zand taartjes, voeten en zeepaarden maken. Zand is de macht van de verbeelding. Zand is rebels en recalcitrant. Wie niet van zand houdt, dat is een boekhouder, een kwezel of een schoolmeester. Mijnheer Johan was schoolmeester.

Zand kruipt overal in en tussen, daar is het zand voor. Zand is de korrel in de raderen. Onverhoeds valt het uit kindersokken en uit kinderschoenen, als die worden uitgetrokken na vertier in de zandbak. Bijvoorbeeld in de auto. Probeer het zand dan maar te verzamelen. Dat lukt alleen met een industriële stofzuiger waarvan het merk zo knarst tussen de tanden dat hij bedacht lijkt om in één moeite door ook alle poëzie uit de wereld weg te zuigen. Zonder Kärcher blijft zand onvatbaar. Zand is als katten, zand is als schaduw. Zand is als meisjes van wie je de lach enkel kunt horen.

Bekend is dat Napoleon en Hitler een afschuw voor zand deelden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld juf Joke, die zich ook door piepschuim en vingerverf kan laten bekoren. Eveneens dingen uit de zandfamilie van het ongeregelde en teugelloze. Ik weet zeker dat Trump en Poetin niet van piepschuim en vingerverf houden, evenmin als ikzelf of wijlen mijnheer Johan. Wij houden van netheid, van discipline en van controle. Wij houden van materialen die zich laten bedwingen, en niet door je vingers glippen of eraan blijven plakken. Dat komt door onze opvoeding. Ik ben geneigd mijn afschuw voor zand en vingerverf erg te betreuren.

In diezelfde grote zandfamilie heb je sneeuw en regenbogen, die evengoed schrikwekkend zijn voor dictators en fantasielozen. Grond moet grip bieden ; hij mag niet glad of ondergesneeuwd zijn, de doortocht belemmerend van pantservoertuigen. Lucht moet blauw zijn, of liever nog grijs, en niet worden omspannen door een gelaagdheid van kleuren die zich met een ezelsbrug als ROGGBIV laat benoemen : Rood Oranje Geel Groen Blauw Indigo Violet. Er is vooralsnog geen app of buienradar uitgevonden ter voorspelling van de locatie van regenbogen. Aan de einder, daar waar de regenboog zich met gensters in de grond slaat, wacht een schat of fabeldier en worden al je dromen mogelijk. Gelukkig houd ik wel van regenbogen. Als ik er een zie, voel ik de drang het hoofd te ontbloten voor zoveel speelsheid, in een wereld die grauw en georganiseerd is.

Voor zand zal ik nimmer het hoofd ontbloten. Wel kan ik door spelende katjes erg gecharmeerd zijn. Je hebt mensen die huisdieren vies vinden. Je hebt mensen die bang zijn van boeken, ironie of moppen, doorgaans uit schrik een en ander niet tijdig te snappen. Zelf kan ik tegenwoordig schrik voor de liefde voelen. Een schrik die overal inkruipt – in je kousen, in je kransslagaders en in het raderwerk van je ziel, waar stof en olie tot zwarte smurrie aaneenkoeken. Zou er een woord bedacht zijn om de schrik voor liefde te benoemen ? Voor de schrik voor clowns bestaat er zo’n woord, dat weet ik zeker : coulrofobie. Clowns zijn dan ook eng, zeker als ze harde ogen hebben. Niets is zo akelig als een clown wanneer er niet valt te lachen. Niets is zo treurig als liefde die bang maakt omdat ze je kan ontglippen, als zand tussen de vingers.

jp.mulders@skynet.be

JEAN-PAUL MULDERS

Zand is als katten, zand is als schaduw. Zand is als meisjes van wie je de lach enkel kunt horen