Vanaf welke leeftijd zijn kinderen computerrijp ? Wat is het verschil tussen cd-rom en cd-i ? En hoe geraak je op het Interdinges ? Logische vragen van ouders die zich nog niet in de digitale jungle hebben gewaagd.

MARLEEN WYNANTS

FOTO’S : LIEVE BLANCQUAERT

Wie zich nu een nieuwe thuiscomputer wil aanschaffen, denkt best even na : wat vandaag nieuw is, kost morgen nog de helft, en wordt overmorgen alweer door iets nieuwers vervangen. Een belangrijke faktor in het stijgend thuisgebruik van pc’s is het aanvaarden of ontdekken van multimedia computing : computers met een cd-rom-drive, een klankkaart en aansluiting op Internet bijvoorbeeld. Computers en software blijven duur, maar zijn wel een stuk gebruiksvriendelijker en vooral krachtiger geworden. Daardoor krijg je meer voor je geld dan pakweg vier jaar geleden. Een auto koop je niet voor de binnenbekleding of de opties alleen, want dan kom je bedrogen uit. Voor een computer is dat net zo. Met wat deskundig advies en een dosis gezond verstand kom je al een stuk verder, ook in de cyberwereld.

Vorig jaar ging de stijging van de verkoop van thuiscomputers in ons land voor het eerst gepaard met een daling in de verkoop van televisietoestellen, wetend dat 25 % van de gezinnen al een tweede kleuren-tv in huis heeft. Van alle gezinnen met een pc hebben er 43 % ook schoolgaande kinderen. Sommigen stellen de aankoop van een thuiscomputer nog uit tot kindlief 6 of ouder is, uit angst voor verslaving. Of uit schrik dat de investering na drie jaar verouderd is. Maar op een gegeven moment moet je de knoop toch doorhakken. De technologie-race kan je niet echt winnen, maar dat is geen reden om niet mee te doen.

Wie op zoek gaat naar komplete hardware, kan via de meeste fabrikanten verschillende komponenten opbouwen tot een eigen systeem, aangepast aan het budget. Denk erom dat er in de meeste prijzen voor pc’s geen monitor is meegerekend. Boven de 60.000 fr. begint het interessant te worden en gaat je systeem minstens drie jaar mee. Nadien kan je bepaalde komponenten veranderen, aanpassen of opdrijven. Wil je niet meer dan 42.000 fr. uitgeven aan een thuiscomputer, spaar dan gerust nog enkele maanden verder of kijk uit naar goede tweedehands apparaten. Als je cd-roms (educatieve spelletjes, encyclopedieën, films, tijdschriften) wil gebruiken, heb je ook een cd-rom-drive nodig. En liefst een klankkaart. Heb je op je werk een Apple Macintosh, dan kan je er best voor thuis ook een kopen ; gebruiken je kinderen op school een IBM-kompatibele pc, dan doen ze dat thuis ook beter.

Koop in ieder geval de snelste machine die je binnen je budget kan vinden. “Booting up” op je scherm heeft hetzelfde effekt als “Interludium” vroeger op het televisiescherm. “De grens is de 486Mhz, ook al wordt die vanaf dit najaar niet meer gemaakt. Dat blijft een geschikt platform voor een multi-mediasysteem. Wie een groter budget heeft, koopt een Pentium”, zo zegt Louis Touquet van Het Computerwinkeltje in Mechelen en Brugge. “Veel geheugen heb je nodig, zeker als ouders en kinderen op dezelfde computer werken. En zeker in het post-Windows 95-tijdperk. Want dat betekent veel readjusting voor die mensen die al een computer hebben. Koop ook de snelste modem die je kan vinden. Anders verlies je geld aan telefoonkosten. En met het oog op de immense ontwikkelingen op het gebied van software en beeldkwaliteit, koop je best een kwaliteitsmonitor. Dat kost je tussen 10.000 en 25.000 fr., maar die gaat wel jaren mee. “

Wie voor games kiest, zal blij zijn met de komst van de Nintendo Ultra 64 en de Sony Playstation. Nintendo is een merk van videospelletjes die via cartridges draaien. “De Nintendo control deck is een zelfstandige en volledige eenheid waarvoor geen enkele aanpassing, bijkomend geheugen of technische kennis vereist is. De Nintendo Ultra 64 biedt de meest geavanceerde hardware in de wereld van de control decks, waarin voorlopig de Super Nintendo beschouwd wordt als een standaard produkt”, aldus Patrick Gigase van Nintendo Belgium. Voor Nintendo produceren 250 verschillende bedrijven software, vandaar dat ze heel uiteenlopende spelletjes kunnen voorstellen. Ook semi-edukatieve, zoals Mario Paint, dat het tekenen en de muzikale kreativiteit stimuleert, of Super Mario World II, dat flexibiliteit aan logisch denken koppelt. Tegen het einde van het jaar komen naast het bestaande Donkey Kong Country nog een reeks spelletjes uit gebaseerd op nieuwe ontwikkelingssoftware (AMC-techniek of Advanced Computer Modelling), die een hogere beeld- en spelkwaliteit garandeert.

Sony, dat al eerder CBS records en Columbia Pictures opkocht, wil een total-entertainment company worden. De idee van de PlayStation dateert van 1988, en werd opgevat als een op cd-rom-gebaseerde spelcomputer in samenwerking met Nintendo. Maar het digitaal verbond liep spaak, en Sony ging alleen door. De PlayStation bundelt 40 jaar ervaring van Sony in digitale video- en computertechnologie in een vrij goedkoop (13.500 fr.), high performance spelsysteem : 500 MIPS of 500 miljoen instrukties per sekonde, realtime (schaduwen én bewegingen), en in 3 dimensies natuurlijk.

Het eerste videospelletje, Pong, kon één of twee bolletjes laten bewegen, de 16-bit spelletjes 100 en de PlayStation duizenden. Om razendsnel levensechte driedimensionele graphics te genereren, zo zegt men bij Sony. Maar ironisch genoeg is het pas als je vertraagt dat je de superbe kwaliteit van de omgeving ziet. Bovendien overstijgt de aangeboden software nergens het niveau van “tsjak”, “pow” en “vroooaaaaaa” ; vechtpartijen en autoraces dus. De games zelf kosten tussen 2000 en 2500 fr. ; Batman Forever, Judge Dread en Johnny Mnemonic worden verwacht, en ook spelletjes gebaseerd op filmprodukties van het moederhuis : Hook, Frankenstein, Cliffhanger. Rigde Racer, Air Combat, Cybersled, Warhawk en Jumping Flash zijn vanaf september verkrijgbaar.

Microsoft lanceerde eind augustus Windows 95, een nieuw besturingssysteem en de opvolger van de huidige MS Windows 3.1. Microsoft wil zo je computer veranderen in een bibliotheek, een thuiskantoor, een bankterminal, een entertainment center of een leraar.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen specifieke verwachtingen hebben voor hun software : een andere, alternatieve wereld met eigen personages, humor, hulp vanuit de software om ze te lanceren met kreatieve dingen, en gebruik van kleur en vormen in plaats van onderstrepen of vette letters. Toch is software kopen altijd een beetje in een konijnepijp tuimelen, zoals het Alice (in Wonderland) overkwam. Louis Touquet : “Software kopen hangt af van je hardware en van de leeftijd van je kind. Je hebt speelse software, tekenprogramma’s, reken- en schrijfprogramma’s, funktietraining… In het Nederlands bestaat er nog niet zoveel, maar dat begint nu stilaan. Freddi Fish (Windows cd-rom van Humongous, 2490 fr.) is een suksesnummer bij kinderen. Kid Pics (van Brotherbund, een Amerikaanse kwaliteitsfirma voor kindersoftware) is een prima kinderversie van het tekenprogramma Paintbrush. Voor kleuters is de kennis van het Engels niet altijd noodzakelijk : er bestaan genoeg taalonafhankelijke dingen. Met de meeste kleutersoftware is een kind een week of twee, drie intens bezig. Als je dat niet zelf stimuleert of mee naar andere mogelijkheden op zoek gaat, vervaagt de belangstelling. De prijzen blijven inderdaad hoog, maar vergeet niet dat een vertaling alleen al snel 15 miljoen fr. kost. Tel daar nog eens 20,5 % BTW bij en de afwerking, stemopnamen, verpakking en de marketing, en dan kom je makkelijk aan een verdubbeling van die kostprijs. Een bescheiden schijfje om mee te beginnen ? Wordatlas (cd-rom van Toolworks, 650 fr.), met filmfragmentjes, kaarten, beelden, teksten. Eén van de meestverkochte software. Of Microsoft’s Encarta Encyclopaedia 1995 (4390 fr.) voor Macintosh en Windows : meer dan 26.000 artikels, meer dan 8000 foto’s, 2000 audioclips, 9,5 uur muziek en geluid en meer dan 100 minuten video en animatie.

Vergelijkbaar met kleur- en knutselboeken voor de allerkleinsten maar interaktief en telkens in een verhalende kontekst gegoten, zijn softwareprogramma’s als Tim & Beer (Philips cd-i, 1499 fr.), een serie van voorlopig drie schijfjes waarop een jongetje en zijn beer de wereld van het ziekenhuis, de haven en het vliegveld ontdekken. Kinderen kunnen op bepaalde momenten kiezen of ze of Tim of Beer willen volgen, een plaatje willen inkleuren of een puzzel maken. Hetzelfde geldt voor Richard Scarry’s Allerbeste Buurt Disc ! (Philips cd-i, 1499 fr.) en The Berenstain Bears (idem, 1299 fr.). Dit najaar verschijnt ook de eerste Nederlandstalige versie van Microsoft’s Fine Artist (2880 fr.), een boeiend en grappig tekenprogramma, en van The Magic School Bus Human Body (1900 fr.), een ontdekkingsreis door het eigen lichaam vanuit een losgeslagen schoolbus. Een prettige kennismaking voor kinderen vanaf 3 jaar blijft Mijn eerste Windows boek met Floppie (770 fr.), met vijf programmaatjes om een aantal Windows-basisvaardigheden te leren. Microsoft’s Gahan Wilson’s The Ultimate Haunted House (2300 fr.) is een multimediaspel voor kinderen vanaf 8 jaar, geïllustreerd door Gahan Wilson, cartoonist voor The New Yorker. Bij de cd-i adventure games zijn er voorlopig vier Nederlandstalige titels : Inca, Alice in Wonderland, Link : de gezichten van het kwaad, en Zelda : de toverstaf van Gamelon (tussen 700 en 2000 fr.). Een Peanuts en een Tik-Tak cd-i komen er dit najaar aan. Biezonder visueel pareltje en misschien wel één van de leukere manieren om je kinderen kennis te laten maken met het Frans, is Mon premier Dictionnaire Super Génial Nathan ! ! ! (DIAS, 3350 fr.), waar elk trefwoord van klank voorzien werd. Voor de oudere kinderen is er If Monks had Macs (Voyager, cd-rom voor Mac), een greep uit het notitieboekje van een filozofieprofessor, met 24 verschillende programma’s die gaan van een gedetailleerde analyse van Breugel’s Toren van Babel tot een interaktief essay over the White Rose naziweerstand, de komplete tekst van The Scarlett Letter.

Dit najaar zal ook Buena Vista Home Entertainment B.V. een eerste reeks Disneysoftware op de markt brengen. Er zijn de Lion King en Mickey and Crew Screen Scenes : diskettes met beelden uit gelijknamige Disneyfilms met extra informatie over het tot-stand-komen van de films. Interessanter wordt het met de Lion King en Mickey and Crew Print Studio, waarbij de bekende Disneyfiguren kunnen gebruikt worden om verjaardagskaartjes, uitnodigingen of briefpapier te maken. Disney’s Animated Storybook, The Lion King is een cd-rom met het verhaal van de Leeuwenkoning ; beelden en muziek uit de film kan je oproepen. Sommige scènes kan je opnieuw inkleuren, en de allerkleinsten kunnen spelletjes doen met Simba en Nala. En tenslotte is er nog Disney’s Activity Center, Aladdin : een kreatieve cd-rom gebaseerd op de gelijknamige film.

Multimedia-software sluit de traditionele video en films niet uit, want elk medium heeft zijn eigen troeven. Zo brengt VDM Video dit najaar 14 nieuwe National Geographic video’s uit waaronder Vlucht boven Afrika (799 fr.). Vanuit de cockpit van Claytor’s vliegtuigje ziet de wereld er minstens even virtueel uit als vanachter de joystick. Ondertussen blijft Microsoft’s Flight Simulator (ca. 1720 fr.) wel één van de bestverkochte cd-roms ter wereld : met Japan, New York, Parijs en de Caraïben als decor kan je je vliegkunsten testen. Terwijl National Geographic doorgaat met het uitbrengen van ongemeen boeiende videofilms over de kodiakberen en de orca’s (799 fr. per stuk), kan je via de Philips cd-i Zoo… eenvoudig Dierenencyclopedie (1799 fr.) niet minder dan 1100 dieren bekijken, en 1400 woorden in een alfabetische trefwoordenlijst opzoeken. Verder telt de cd-i nog 1691 dia’s uit de Zoo-kollektie, 4 uur geluid, 50.144 woorden of 12.000 regels tekst, 6 animatiefilmpjes en het typisch geluid van 28 dieren. Opgeslagen op één schijfje. Wie alles wil bekijken en beluisteren, is 11,5 uur bezig.

Het principe van wisselwerking tussen twee verschillende media is niet nieuw : de Batman-films, Dick Tracy en Judge Dread zijn gebaseerd op stripverhalen, werden later films, en zijn nu ook al tot 3D-game verwerkt. Louis Touquet : “De filmwereld investeert grof geld in al die adventuregames en interaktieve films ; het commerciële aspekt primeert boven het inhoudelijke. Vanaf 14 of 15 jaar kopen kinderen alleen hun software. De meesten weten exact wat ze willen, ze zijn geïnformeerd via tijdschriften. Beginners doen wel eens een miskoop, maar ze leren snel. Het informeren van klanten is niet makkelijk. In onze gratis catalogus proberen we zoveel mogelijk uitleg te geven bij elk produkt, maar daardoor wordt die zo dik dat de produktiekosten aanzienlijk stijgen. We zijn nu bezig met de ontwikkeling van pagina’s op Internet, waar we veel meer informatie kwijtkunnen. Die server zal op Buro 95 worden voorgesteld. Niet iedereen heeft nu al Internet, maar over twee, drie jaar is het niet meer weg te denken. “

Software voor het onderwijs is dan weer iets heel anders ; 60 % van de Vlaamse scholen hebben al één of meer computers, 20 % van de Nederlandstalige secundaire scholen hebben al een cd-i, en dat wordt waarschijnlijlk 50 % tegen het einde van het jaar. De bediening van de cd-i is gebruiksvriendelijk en verloopt via pointers en een trackball (keyboardtoepassingen zijn uitzonderlijk). Steven Roels van de Onderwijsgroep bij Philips Media : “Bij aankoop van een cd-i softwarepakket krijgen de scholen een cd-i speler gratis : software is de sleutel voor de toekomst, de hardware zal evolueren. De discdrive voor een cd-i gaat met het televisietoestel verbonden worden, voor cd-rom is dat een discdrive in je thuiscomputer. Als je lezen, luisteren, bekijken en interaktie kan samenbrengen in een les, kom je dicht in de buurt van een optimale lessituatie. Zelfontdekkend leren is belangrijk, het opzoeken in een elektronische encyclopedie is spannend. Een cd-i werkt ondersteunend : drie goedgeselekteerde beelden kunnen bepalend zijn voor een optimaal lesresultaat. ” Edudisc is de naam van een onderwijsaktie waarbij volledige cd-i pakketten worden aangeboden : van Het Grote Wonder (over het ontstaan van een nieuwe mens, met schitterende foto’s van Lennart Nilsson) tot Van Gogh : Oogst van de Zon, Mozart : een muzikale biografie en Compton’s Interactive Encyclopaedia tot Photo-cd’s en vier didaktische cd-i-databanken die samen met mensen uit het onderwijs ontwikkeld werden : Reliëf, Weer & Klimaat, Biotopen in Zuid-Europa en Biocoupe met meer dan 20 mikroskoopopnamen. De leraars krijgen ook gedrukt materiaal als referentie en voorbereiding, en de cd-i’s kunnen gedurende zes jaar opleiding gebruikt worden.

Alice in Digitalland ? Waarom niet. Van traditionele versies van sprookjes tot technohumor, van ouders-en-kinderaktivisme voor de vrede tot de Canadian Kids Home Page (http : //www. onramp. ca/lowens/107kids. htm), van waaruit je samen met je kinderen het hele WWW kan ontdekken. Internet blijkt een fantastische plaats te zijn voor kinderen om te vertoeven. Het Nederlandstalig aanbod is voorlopig erg beperkt. Maar met wat hulp van de ouders en vooral voor kinderen die hun eerste stappen in het Engels zetten, is Internet een onuitputtelijke bron van kommunikatie, inspiratie en informatie. Er is de Children’s Literature Web Guide, de Disney Homepage met referenties naar alle mogelijke personages en films, er is een kindermuseum dat deze zomermaanden gewijd was aan Ocean Odyssey. Er is de Kids’ Web (http : //www. primenet. com/sburr/index. html), een ludieke homepage van Jonathan Puckey, een jongen van 14. Er is de Muppets Home Page en de NetWoods Virtual Campsite, waar een scoutsjongen de leukse scoutsverhalen verzamelt en op zijn beurt links legt met het Web. Wie twijfelt aan de moraliteit van bepaalde sites waar de kinderen kunnen terechtkomen, kan rekenen op Net Nanny, een veiligheidssoftware die alle woorden en zinnen en onderwerpen uit het Internet haalt die jij niet geschikt vindt voor je kinderen.

De myte dat Nonkel Bob een typisch BRT-produkt was, is nu ook definitief de wereld uit, want één van de boeiendste en leukste homepages op het Internet is Uncle Bob’s Kids’ Page (http : //gagme. wwa. com/boba/kids. html). Deze website is een schatplaats van alle mogelijke links. De site wordt zowat elke week bijgewerkt en aangevuld, en via zeven onderverdelingen kan je naar de meest logische maar ook totaal onverwachte websites klikken : van Nintendo, Sega en Sea World naar Dinosaurs in Hawaii !, naar het virtuele kleurboek Computer Graphics, Cyberkids en Star Trek. Van inline skating naar animaniacs, Planet Earth Home Page, houten-speelgoedtentoonstellingen en de Frisbee Page tot Uncle Bob’s eigenste Christmas Page, Lego, Origami, White House, Universal Cartoons en Electric Postcards.

Ook populair zijn Bert’s Coloring Programs, omdat je van hieruit een hele reeks teken- en kleurprogramma’s kan binnenhalen. Of de onweerstaanbare Froggy Page waar een Amerikaanse jongen alles over kikkers verzamelt.

Het vastgoedspel Monopoly werd door Virgin Interactive Entertainment Inc. uitgebracht op cd-rom. Een versie in 3D waarbij gebouwen als paddestoelen uit de grond schieten, en waarbij de spelers ook een relax ritje langs de bungalows van Vermont kunnen maken. Het is het eerste cd-rom-spel dat ook op Internet kan gespeeld worden : zes mensen van overal ter wereld kunnen samen bieden en onderhandelen.

Software kopen is altijd een beetje in een konijnepijp tuimelen, zoals het Alice overkwam.

Kinderen hebben specifieke verwachtingen voor hun software : een wereld met eigen personages, humor en kleur.

Je hebt speelse software, teken- programma’s, reken-, schrijf- en taalprogramma’s, funktietraining… en al voor kleuters vanaf drie jaar.

Voor kleuters is de kennis van het Engels niet altijd noodzakelijk : er bestaan genoeg taalonafhankelijke dingen.