Wetenschappers waarschuwen: ‘De echte redenen voor de milieucrisis? Overconsumptie’

Technologie zal ons helpen oplossingen te vinden voor de klimaat- en voedselcrisis. ‘Maar de technologie alleen zal niet volstaan, we hebben ook verregaande veranderingen nodig van onze huidige levensstijl.’ Dat concluderen wetenschappers in een Australisch onderzoek.

Het rapport van de Universiteit van New South Wales (UNSW) in Australië, vandaag gepubliceerd in Nature Communications, kopt ‘Wetenschappers waarschuwen voor Overvloed’.

Ze analyseerden eerdere wetenschappelijke studies die de relatie bekeken tussen rijkdom, economie en de impact daarvan op verschillende maatschappelijke fenomenen. Hun conclusie is duidelijk: technologie zal ons een heel eind op weg helpen, maar enkel als we bereid zijn om onze huidige levensstijl en economische systeem verregaand te veranderen.

Groeigerichte economieën

‘Recent hebben wetenschappers uitstekend werk verricht bij het beschrijven van de gevaren waarmee onze natuurlijke wereld wordt geconfronteerd door crises van klimaat, biodiversiteit en voedselsystemen, om er maar een paar te noemen’, zegt hoofdauteur Tommy Wiedmann van UNSW Engineering.

‘Geen van hun waarschuwingen heeft het echter expliciet over de rol van groeigerichte economieën en het voortdurende streven naar meer welvaart. In de waarschuwing van onze wetenschappers identificeren we de onderliggende krachten van overconsumptie en beschrijven we de maatregelen die nodig zijn om het economische groeiparadigma aan te pakken.’ Het is een kloof die de onderzoeksgroep wilde opvullen ten opzichte van het eerdere werk dat al was gedaan.

Levensstijl aanpassen

‘De belangrijkste conclusie uit onze analyse is dat we niet alleen op technologie kunnen vertrouwen om existentiële milieuproblemen, zoals klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en vervuiling, op te lossen. Onze levensstijl gebaseerd op overvloed moet veranderen’, zegt Wiedmann. ‘Technologie kan ons helpen om efficiënter te verbruiken, bijvoorbeeld door energie of grondstoffen te besparen, maar deze innovatieve verbeteringen kunnen geen gelijke tred houden met onze steeds toenemende consumptie’, zegt hij.

Coauteur Julia Steinberger, van de Universiteit van Leeds, zegt dat welvaart vaak wordt voorgesteld als iets om naar te streven. ‘Maar ons artikel heeft aangetoond dat het eigenlijk gevaarlijk is en leidt tot vernietiging op planetaire schaal. Om onszelf te beschermen tegen de steeds erger wordende klimaatcrisis moeten we ongelijkheid verminderen en anders kijken naar het idee dat rijkdom inherent goed is.’

Ontkenning

De onderzoekers stellen dat het de welvarende burgers van de wereld zijn die verantwoordelijk zijn voor de meeste milieuschade. Zijn vormen volgens hen ook het centrum van de oplossing voor een veiligere toekomst. ‘De consumptie van welvarende gezinnen wereldwijd, is verreweg de sterkste determinant, en de belangrijkste aanjager van wereldwijde milieuproblemen en de sociale effecten daarvan’, zegt coauteur Lorenz Keysser van ETH Zürich.

‘Ik word vaak gevraagd om hierover te praten op bijeenkomsten. Meestal zeg ik dat wat we zien of associëren met onze huidige milieuproblemen, auto’s, stroom en vliegtuigen bijvoorbeeld, slechts het topje is van onze persoonlijke ijsberg’, zegt Keysser. ‘Het zijn alle spullen die we consumeren en de vernietiging van het milieu om die spullen te maken, die het verzonken deel van de ijsberg vormen. Helaas, eens we dit begrijpen, zijn de gevolgen voor onze persoonlijke levensstijl vaak zo confronterend, dat ontkenning in werking treedt’.

Groene groei is een mythe

De wetenschappers geven mee dat de verantwoordelijkheid voor de nodige verandering niet enkel bij individuen ligt, maar een brede en structurele aanpak vereisen. ‘We moeten onze obsessie met economische groei achter ons laten’, zegt Wiedmann. ‘We dienen onze economieën te gaan beheren op een manier die ons klimaat en onze natuurlijke hulpbronnen beschermt, ook al betekent dit minder, geen of zelfs negatieve groei.’ Ten slotte zijn de onderzoekers ook scherp voor begrippen als groene of duurzame groei, die ze een ‘mythe’ noemen.

Bevolkingsgroei

‘Zolang er groei is, zowel economisch als op vlak van populatie, kan technologie de impact daarvan niet langer beperken. De algehele impact op het milieu zal alleen maar toenemen’, zegt Wiedmann. Manieren om veranderingen in levensstijl af te dwingen zien ze onder meer in het verminderen van de overconsumptie door de superrijken, onder meer via een aangepast belastingbeleid.

‘Voorstanders van degrowth gaan nog een stap verder en suggereren een radicale sociale verandering die ons wegleidt van kapitalisme naar andere vormen van economisch en sociaal bestuur’, zegt Wiedmann. ‘Beleid kan dan onder meer zaken inhouden als ecotaks, groene investeringen, herverdeling van vermogen door middel van belastingheffing en een maximum inkomen, een basisinkomen en verkorte werktijden.’ (IPS)