‘Auto mogen rijden maakt Saoedi-Arabië niet minder barbaars voor vrouwen’

Saoedi-Arabië schafte vorig jaar het verbod op autorijden voor vrouwen af, om de wereld ervan te overtuigen dat het moderniseert. De Saoedische autoriteiten vervolgen vrouwenrechtenactivisten echter nog steeds meedogenloos, zeggen activisten Uma Mishra-Newberry en Kristina Stockwood.

Een rechtszaak die internationaal aandacht trok en de kritiek op het land aanzwengelde, is die van negen vrouwen die in 2018 werden gearresteerd omdat ze campagne voerden voor het recht op autorijden en een einde aan het mannelijke voogdijsysteem.

Sinds 4 april van dit jaar arresteerde Saoedi-Arabië minstens dertien schrijvers en bloggers, inclusief twee Saoedisch-Amerikaanse burgers en een zwangere feministe. De actie leek gericht tegen mensen die de gedetineerde vrouwenactivisten steunden.

Naast de al lopende rechtszaken, laten de recente arrestaties zien dat het toestaan van autorijden voor vrouwen weinig meer was dan een publiciteitsstunt als onderdeel van een marketingcampagne. Daartoe behoren ook dure golftoernooien, concerten met internationale sterren zoals Mariah Carey en de goedkeuring door grote multinationals.

Grove repressie

De afgelopen twaalf maanden waren alles behalve de moderne, revolutionaire tijden beloofd door Visie 2030 en kroonprins Mohammed Bin Salman. Sinds hij aan de macht is, is er eerder sprake van grove repressie van burger- en vrouwenrechten. Dissidentie wordt absoluut niet getolereerd.

‘Auto mogen rijden maakt Saoedi-Arabië niet minder barbaars voor vrouwen’

De Saoedische journalist Jamal Khashoggi – die een criticus van de kroonprins was geworden – werd op gruwelijke wijze vermoord in het Saoedische consulaat in Istanboel. De Saoedische oorlog in Jemen gaat nog steeds door, wat ertoe leidde dat landen zoals Duitsland, Denemarken, Nederland en Finland hun wapenverkoop aan het land stopzetten. Wapens en pantservoertuigen werden onder meer ingezet om protesten in Saoedi-Arabië op gewelddadige wijze te smoren.

Israa Al-Ghomgham is de eerste vrouwelijke activist die de doodstraf kreeg, nadat ze in 2015 was gearresteerd voor haar rol in vreedzame protesten voor democratie. Hoewel het risico op de doodstraf er voor haar inmiddels niet meer is, zit ze nog wel steeds vast. En andere activisten kunnen nog steeds de doodstraf opgelegd krijgen vanwege iets simpels als een vreedzame demonstratie.

Arrestaties

Een van de meest flagrante mensenrechtenschendingen van het afgelopen jaar was de onwettige detentie en daaropvolgende marteling, aanranding en eenzame opsluiting van talloze vrouwenrechtenactivisten. In mei vorig jaar arresteerde Saoedi-Arabië twaalf vrouwenrechtenactivisten, enkele weken voordat de overheid het verbod op autorijden voor vrouwen ophief. Het merendeel van deze activisten verzette zich al jaren tegen het voogdijsysteem en het verbod op autorijden, wat allebei onderdeel zou zijn van het hervormingsplan van de kroonprins.

Maar voordat het verbod werd opgeheven, kregen ze telefoontjes waarin hen gezegd werd hun mond te houden en gewoon blij te zijn met het feit dat ze nu konden autorijden. In juni en juli 2018 werden nog eens acht activisten gearresteerd, waarmee het totaal op meer dan twintig kwam.

Tenzij op alle fronten solidariteit betracht wordt, zal Saoedi-Arabië doorgaan met het misbruiken van zijn economische en militaire macht om fundamentele burgerlijke vrijheden te onderdrukken

Het systeem van mannelijke voogdij werd recentelijk bovendien nog eens versterkt met een app die mannen de mogelijkheid geeft de locatie en reisbewegingen van hun vrouwelijke gezinsleden te volgen. De app is overigens gewoon verkrijgbaar bij Apple en Google Play. Maar in plaats van te protesteren tegen de app, is het beter Saoedi-Arabië onder druk te zetten een einde te maken aan dit voogdijsysteem.

Marteling en aanranding

Onder de vrouwen die sinds vorig jaar nog vastzitten, zijn Loujain Al-Hathloul, Nouf Abdelaziz, Hatoon Al-Fassi, Samar Badawi, Nassima Al-Sadah, Mohammed Al-Bajadi, Amal Al-Harbi, en Shadan Al-Enazi. Ze zijn nog niet allemaal berecht en van sommigen kunnen we de naam niet noemen. Wat grote zorgen baart, is dat sommige rapporten spreken van de arrestatie van duizenden mensenrechtenactivisten sinds prins Salman aan de macht is.

Volgens talloze getuigenissen zijn sommige vrouwen die vorig jaar gearresteerd werden, herhaaldelijk gemarteld met elektrische schokken, zweepslagen en waterboarding. Ook werden diverse gedetineerden aangerand en seksueel geïntimideerd. Minstens een van de gedetineerde vrouwen heeft diverse keren geprobeerd zelfmoord te plegen.

Propaganda

Op 13 maart kwamen negen vrouwenrechtenactivisten eindelijk voor de rechter, samen met twee andere vrouwen. Geen van hen kreeg rechtsbijstand tot de tweede sessie twee weken later. Buitenlandse verslaggevers en diplomaten werden geweigerd in de rechtbank. Bekentenissen die tijdens verhoren onder dwang getekend waren, werden tegen de vrouwen gebruikt.

Op 28 maart van dit jaar werden drie vrouwen tijdelijk vrijgelaten, waaronder academicus Aziza Al-Youssef en Eman Al-Najaf, die blogt over vrouwenrechten. Dat geeft weinig aanleiding tot gejuich, want dat zou alleen maar bijdragen aan de Saoedische propaganda. Hun vrijlating verandert niets aan het feit dat ze ernstig gemarteld zijn en maandenlang in arbitraire detentie hebben gezeten, en ook niet aan het feit dat ze nog steeds niet vrij zijn en in juni weer voor de rechter moeten komen.

Dan hebben we nog niet eens vermeld dat Al-Youssefs zoon Salah Al-Haidar in april tot de arrestanten behoorde, samen met de feministische schrijfster Khadijah Al-Harbi, die zwanger is.

Internationale gemeenschap zwijgt

Saoedi-Arabië kan straffeloos zijn gang gaan – gefaciliteerd door de stilte van de internationale gemeenschap. Het gedrag van het koninkrijk wordt grotendeels onder het tapijt geveegd, onder het mom dat het land moderniseert en hervormt.

Een wereld die niet handelt als een land arbitrair burgers opsluit en martelt, creëert een schrikwekkend precedent voor leiders wereldwijd

Saoedi-Arabië is nog steeds lid van de VN-Mensenrechtenraad en zit aan tafel, ondanks de schaamteloze minachting voor mensenrechten. Dat moet veranderen.

Omdat internationale actoren pijnlijk afwezig zijn, roepen burgerorganisaties actief op om de Saoedische autoriteiten ter verantwoording te roepen. De vrouwenrechtenactivisten die vastzitten, moeten niet uit het publieke oog verloren worden.

De coalitie#FreeSaudiWomen, een groep van zeven ngo’s die de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating eisen van alle Saoedische vrouwen, hebben een petitie opgesteld die al door bijna een kwart miljoen mensen is getekend.

Artiesten en bedrijven

Continu bewustzijn van de mensenrechtenschendingen in Saoedi-Arabië is de eerste stap. Maar er moet meer gebeuren: regeringen, bedrijven, artiesten en sporters die meewerken aan de Saoedische witwascampagne aanspreken op hun verantwoordelijkheid is een tweede.

Tenzij op alle fronten solidariteit betracht wordt, zal Saoedi-Arabië doorgaan met het misbruiken van zijn economische en militaire macht om fundamentele burgerlijke vrijheden te onderdrukken. We zouden ons grote zorgen moeten maken over het feit dat de Verenigde Staten denken dat het wel prima is om nucleaire technologie te verkopen aan Saoedi-Arabië. Heimelijk werden daarvoor recentelijk zes deals goedgekeurd.

Bij de Saoedische crisis zijn talloze sleutelspelers betrokken en een oplossing lijkt misschien onmogelijk. Maar een wereld die niet handelt als een land arbitrair burgers opsluit en martelt, creëert een schrikwekkend precedent voor leiders wereldwijd.

Voorbeeldfunctie

Zes op de tien mensen leven in een land waar de burgerlijke vrijheden in meer of mindere mate zijn ingeperkt, volgens de Civicus Monitor. Saoedi-Arabië is een voorbeeld van wat er kan gebeuren als landen straffeloos hun gang kunnen gaan.

De verklaring die 36 VN-lidstaten in maart uitgaven tijdens de sessie van de Mensenrechtenraad, en waarin ze opriepen tot de onmiddellijke vrijlating van de vrouwenactivisten en een onderzoek naar de moord op Jamal Khashoggi, is een begin. Hoewel hun actie toe te juichen is, moeten lidstaten dit kracht bijzetten door een volledige resolutie aan te nemen tijdens de volgende sessie van de Raad, waarin Saudi-Arabië tot verantwoording wordt geroepen.

Uma Mishra-Newbery is interim-directeur van Women’s March Global en Kristina Stockwood werkt bij het Gulf Centre for Human Rights (GCHR).