Schoon schip: prachtige pakketbootvilla uit jaren 30 gerestaureerd

In Ukkel staat een niet-alledaagse villa in de vorm van een pakketboot. Het bijzondere monument uit de jaren dertig van architect Louis Herman De Koninck werd zopas gerestaureerd. De nieuwe eigenaar blies meteen ook nieuw leven in De Konincks legendarische keukenmerk Cubex.

Toen we voor het eerst bij deze woning aanbelden, stond bewoner Xavier De Breucker op het bovendek van zijn kleine pakketboot naar ons te zwaaien. Het was mooi weer en hij nodigde ons uit op het boventerras – in mooie blauwe vintage vlinderstoelen – voor een kopje thee. ‘Zo begrijp je meteen wat deze woning zo anders maakt’, zei hij glunderend. Het huis heeft op het dak immers grote terrassen die afgewerkt zijn met de metalen relingen van een schip. En in de voorgevel zitten bovendien drie patrijspoorten. Een kleine pakketboot in de bossen van Ukkel ontdekken is een verrassing.

En toch is er een verklaring voor. Want in de jaren 20 en 30 waren exquise bootreizen best populair. Gerenommeerde architecten en decorateurs ontwierpen bovendien de interieurs van deze schepen. De bootstijl werd een hype binnen de moderne stijl. Vooral aan de kust staan er nogal wat villa’s in wat de Fransen sierlijk de style paquebot noemen. Het werd zelfs een internationale stijl, want je vindt de pakketbootvilla’s van Knokke tot in Hollywood, Tel Aviv en Casablanca. De reden ligt ook wat voor de hand. Het pure modernisme oogt zeer zakelijk en streng, maar door die kleine maritieme details krijgt zo’n woning de allure van een vakantiehuis.

Leerling van Horta

‘Architect Louis Herman De Koninck ontwierp deze villa in 1936 en tegen 1938 was het monument afgewerkt, net voor de oorlog’, vertelt Xavier De Breucker. ‘Hij tekende Villa Berteaux voor een ingenieur en een arts, die hier in de buurt rond Fort Jaco van de natuur kwamen genieten, want in die tijd was dit nog het platteland’, vertelt de bewoner.

Louis Herman De Koninck was een leerling van Victor Horta. Maar in tegenstelling tot zijn leermeester, die na de eerste wereldbrand een iets traditioneler pad ging bewandelen, koos hij resoluut voor de vormentaal van de avant-garde en liet hij zich inspireren door de voorbeelden van De Stijl, Bauhaus en Le Corbusier. Maar hij werd zelf ook door een aantal tenoren, zoals de befaamde Richard Neutra, bewonderd, omdat hij een van de pioniers was van het modernisme, van de functionele architectuur die alle tierlantijntjes en conventionele plannen van vroeger afzwoor.

Toen hij dit pand in ’36 ontwierp, had hij al heel wat woningen opgetrokken. In dat jaar ontwierp hij trouwens ook de Villa Paquebot in de Sparrendreef in Knokke voor een andere Ukkelse familie, boven op een bunker uit de Eerste Wereldoorlog. Maar Villa Berteaux in Ukkel is architectonisch gezien interessanter en ook perfect bewaard. ‘Dat is ook de reden waarom we er meteen verliefd op waren. Hier hebben alle latere eigenaren veel respect getoond voor zijn creatie. Zelfs de meeste deurklinken en het wandmeubilair waren er nog’, vertelt Xavier enthousiast. Hier en daar werd wel wat hersteld. ‘Zo hebben we alle latere elektriciteit verwijderd en vervangen door originele schakelaars en stopcontacten in bakeliet die opnieuw worden geproduceerd. Ook de granitovloeren in de keuken en hal werden hersteld of aangevuld. We beschikken ook over alle originele plannen en bezitten zelfs de briefwisseling tussen de bouwheer en bouwmeester! Ik heb dus alles gelezen en bekeken vooraleer aan de restauratie te beginnen.’

Beroemde keukenbouwer

Naarmate de ideeën rijpten, begon Xavier De Breucker te beseffen dat de oorspronkelijke keuken die er ooit voor een deel uit werd gesloopt, terug moest komen. ‘Want die keuken leek ons toch ook de sleutel van het verhaal, De Koninck verwierf destijds immers naam en faam met zijn moderne Cubexkeukens’, legt hij uit. De architect was inderdaad een van de eersten om een moderne modulaire keuken te ontwerpen. Hij bedacht die tussen 1927 en 1929 en bracht ze in 1930 op de markt. Tot 1965 werden duizenden Cubexkeukens geïnstalleerd, waarvan er nog heel wat bewaard bleven in oude huizen. Daarna stopte de productie. ‘Precies omdat deze keukens qua design en functionaliteit zo mooi passen in gebouwen uit de vroege 20ste eeuw, en doordat er in dit huis maar een fragmentje van bewaard was en ik geen aangepaste vervanger vond, rijpte het idee om dit legendarische keukenmerk nieuw leven in te blazen’, vertelt Xavier De Breucker. Samen met een vennoot nam hij contact op met de nazaten van de architect, ze namen de rechten over en gaven het oude merk een nieuw leven. De nieuwe firma Cubex produceert enerzijds de originele modellen op de schaal van vroeger en een iets grotere – nieuwe – versie, maar met een klassieke gelakte afwerking. In de keuken van Villa Berteaux worden enkele oude kasten gecombineerd met nieuwe modellen.

Van het originele interieur bleef dus heel wat bewaard. Zoals het bureelhoekje dat zich laat afsluiten door een schuifdeur die ze in gehavende staat in het tuinhuis terugvonden. Zelfs het bureau – een buismeubel – heeft hier altijd gestaan, net als de bijbehorende en op maat gemaakte wandkast die De Koninck ontwierp. In de living zien we de betonnen bibliotheekwand die de architect liet bouwen. Alleen de haard was hier verdwenen, maar Xavier De Breucker ontwierp een nieuwe brandplek met afgeronde hoeken, geïnspireerd op het gebouw. De woning werd weer zakelijk wit geschilderd, waardoor ze opnieuw in een vakantiesfeer baadt.