In een nieuwe documentaire ‘Citizen Jane: Battle for the City’ wordt het belangrijke werk van Jane Jacobs in de spotlight geplaatst. Ze was een van de meest prominente figuren in de wereld van urban planning in het Amerika van de jaren vijftig en zestig. Jacobs toonde dat een stad leeft dankzij haar inwoners, niet omwille van nieuwe, megalomane gebouwen.
Jane Jacobs werd geboren in 1916 in een Joods middenklassengezin in . In de jaren dertig trok ze naar New York, waar ze verschillende jobs aannam en studeerde aan de Columbia University. Ze ontmoette architect Robert H. Jacobs, werd verliefd en trouwde hem in 1944.
In 1961 verscheen ‘The Death and Life of Great American Cities’, een van de bekendste boeken van de Amerikaans-Canadese journaliste en stadsactiviste Jane Jacobs. Het werk blijft tot op vandaag de dag relevant omwille van het pleidooi voor gemengde buurten en het afkeuren van de aanleg van snelwegen in woonbuurten. Jacobs schreef niet alleen over deze thema’s, maar ondernam als activiste ook verschillende acties om machthebbers ervan te weerhouden om de stadskern te overstelpen met snelwegen voor koning auto. Zo trok ze stevig van leer tegen stadsplanner Robert Moses, die in haar buurt Greenwich Village een expresweg wilde aanleggen en verschillende gebouwen wilde slopen om er wolkenkrabbers neer te planten.
Moses plande enkele veranderingen die de gentrificatie van de buurt zouden moeten stimuleren. Arme gezinnen moesten plaats ruimen voor meer welstellende bewoners en kleine ondernemers moesten opkrassen ten voordele van grotere ketens. Jacobs werd voorzitster van de Joint Committee to Stop the Lower Manhattan Expressway. De kranten kozen partij: The New York Times toonde sympathie voor Moses terwijl de Village Voice de gemeenschap en Jacobs steunde. Het comité tegen de snelweg won de strijd en kon het project tegenhouden. Wanneer er opnieuw en herhaaldelijk plannen opdoken om een expresweg te bouwen in de buurt, ging Jacobs weer de strijd aan. Ze werd een lokale held door haar inzet. In 1968 werd ze zelfs gearresteerd tijdens een optocht, waar ze volgens de autoriteiten te veel ophef had veroorzaakt.
Kruisbestuiving
Dat haar werk uit 1961 nog steeds als een van de meest invloedrijke werken over stadsontwikkeling wordt beschouwd, komt omdat ze de mechanismen blootlegt die levendige stadsbuurten bedreigen. Stadsplanners in de jaren vijftig en zestig lieten zich inspireren door Le Corbusier en Ebenezer Howard, die pleitten voor het scheiden van wonen, werken en verkeer in een stad. Daar zag Jacobs gevaar in. Zij stelde dat buurten verschillende functies hebben en dat die verschillende functies net zorgen voor dynamiek en een welvarende lokale economie. Jacobs stelde dat als de buurtbewoners actief waren in allerlei verschillende velden, de kruisbestuiving vanzelf zou komen.
Door de buurten plat te gooien en de functies uit elkaar te trekken, zouden ze net een doodse sfeer krijgen. De activiste nam het op voor de buurtbewoners en vroeg aan de stadsplanners om een menselijke maat te hanteren en niet enkel aan hun nieuwe ontwerpen en prestige te denken. Het was een tijd waarin heel wat oudere stadswijken in verval raakten en door stadsplanners neer werden gegooid en vervangen door spiksplinternieuwe gebouwen. Volgens Jacobs was het helemaal niet nodig om deze oude gebouwen te slopen, aangezien dit de heersende dynamiek van wijken volledig verstoorde en de woningen bovendien veel te duur maakte voor heel wat inwoners.
Het was als de strijd van David tegen Goliath, maar Jacobs kende heel wat aanhangers en bleef haar hele leven strijden tegen de aanleg van snelwegen doorheen woonwijken.
