‘Consumenten kunnen een verandering creëren door duurzame en traceerbare vis te eisen’

Bijna een derde van alle vis en zeevruchten die wereldwijd verkocht worden zijn verkeerd gelabeld, blijkt uit recent onderzoek. Een goede manier om zeker te zijn van wat er op je bord ligt, is een duurzaam label als MSC, schrijft Jaco Barendse, expert aan de Nelson Mandela University.

Uit onderzoek blijkt dat gemiddeld dertig procent van alle onderzochte producten overeen komt met de diersoort die vermeld staat op het etiket. Dat soort bedrog ondermijnt het vertrouwen van de consument, schaadt de reputatie van de sector en bedreigt de duurzaamheid van de globale visbestanden.

Kip en eend uit elkaar houden is makkelijk genoeg, maar als het gaat om vis en zeevruchten is dat een pak moeilijker. Van schelvis tot haring, zeeoren tot kokkels: er is een enorme variëteit aan vis en zeevruchten en die kunnen op alle mogelijke manieren verwerkt worden. En, als een van de meest verhandelde voedselproducten ter wereld, zijn de toeleveringsketens voor vis en zeevruchten lang en complex. Die factoren creëren dan ook een intrinsieke kwetsbaarheid voor voedselfraude.

Verwarring

Het motief voor verkeerde etikettering is meestal financieel: bedrijven willen meer winst maken door een goedkopere soort te verkopen als een duurder exemplaar. Zo werd recent nog een restaurant in Brussel betrapt omdat het goedkope gekweekte meerval verkocht als in het wild gevangen kabeljauw.

Consumenten kunnen een verandering creëren door duurzame en traceerbare vis te eisen.

Maar het kan ook het gevolg zijn van een verkeerde identificatie. Dat heeft verschillende oorzaken: twee gelijkaardige soorten raken vermengd tijdens de vangst, er is verwarring over de naamgeving bij sommige soorten in de toeleveringsketen, soms variëren namen naargelang van de regio en sommige namen als ‘snapper’ of ‘skate’ hebben betrekking op heel wat verschillende soorten.

Hoe dan ook is verkeerde etikettering een probleem. Ten eerste omdat de vis mogelijk illegaal gevangen is, en ten tweede omdat bedreigde soorten verkocht worden aan consumenten die zich daar niet van bewust zijn. Eerder dit jaar bleek dat ook uit een incident in Groot-Brittannië: DNA-tests wezen uit dat verkopers van fish and chips bedreigde haaien in hun producten hadden verwerkt.

Traceerbaarheid

Een goede manier om dergelijk bedrog en verkeerde etikettering te verhinderen, is te werken met systemen die certificeren waar het product vandaan komt.

In recent onderzoek gebruikten we DNA-analyses om te verifiëren of dergelijke certificeringssystemen werken. We richtten ons op het programma van de Marine Stewardship Council (MSC), dat vereist dat de oorsprong van een product traceerbaar is. Ons onderzoek is de grootste en meest omvangrijke wereldwijde soortenanalyse van MSC-producten tot nog toe. We stelden vast dat maar 13 van de 1402 onderzochte producten fout gelabeld waren – of minder dan een procent.

Als je dat vergelijkt met een gemiddelde van dertig procent, blijkt uit ons onderzoek dat regelmatige DNA-analyses in combinatie met een certificeringssysteem een efficiënte manier is om fraude te vermijden.

Hoe we te werk gingen

Het MSC-label, dat gericht is op duurzame visserij, is een van de breedst erkende systemen voor certificering en eco-labeling. Het is een van de weinige systemen die traceerbaarheid garanderen om verwisseling van producten en fraude uit te sluiten. Daarvoor is het nodig dat elke speler in de toeleveringsketen met systemen werkt die de gecertificeerde producten bij elke stap correct identificeren en traceren. Het systeem wordt op regelmatige tijdstippen geverifieerd door onafhankelijke auditeurs.

Om fraude met vis en zeevruchten te vermijden, hebben we de juiste systemen nodig

In samenwerking met twee onafhankelijke laboratoria – TRACE Wildlife Forensics Network en Science and Advice for Scottish Agriculture – testten we het systeem, dat momenteel meer dan vierduizend bedrijven certificeert op meer dan 44.000 locaties in honderd landen. We gebruikten DNA-analyse om 1402 gecertificeerde producten te identificeren van 27 soorten uit 18 landen. Daarvoor maakten we gebruik van het Barcode of Life Data System, dat sequenties bevat van honderdduizenden soorten. Het is een erg succesvolle manier om verkeerd gelabelde producten te ontdekken.

Uit de resultaten bleek dat er amper dertien een fout label droegen – minder dan een procent. Voor die gevallen werden de data opgevraagd van alle betrokken bedrijven in de toeleveringsketen. Uit het onderzoek bleek dat in twee van de dertien gevallen sprake was van een moedwillige verwisseling, en certificaten van de betrokken bedrijven werden ingetrokken.

Consument

Hoewel het systeem werkt, blijft de impact op de wereldwijde fraude beperkt omdat het systeem op vrijwillige basis draait. Bedrijven moeten er zelf voor kiezen om met MSC te werken en de processen te volgen die nodig zijn voor een certificering. Het hangt dus uiteindelijk van de consument af of ze producten kiezen met een certificaat, en het op die manier voor de bedrijven aantrekkelijk maken om een MSC-certificering aan te vragen.

Het goede nieuws is dat consumenten dat steeds nadrukkelijker doen. Uit een wereldwijd onderzoek bij 25.000 consumenten in 22 landen blijkt dat 70 procent voorstander is van een onafhankelijke controle op de duurzame beloften van supermarkten. Dat is een sterke aansporing voor die bedrijven om traceringssystemen te gebruiken en duurzame, gecertificeerde producten in hun rekken te leggen.

Met de juiste systemen kunnen we fraude met vis en zeevruchten vermijden. Consumenten kunnen een verandering creëren door duurzame en traceerbare vis te eisen, en door de verkopers verantwoordelijk te houden voor hun producten.

Bron: The Conversation