Hoe bleekmakende cosmetica niet enkel je huid, maar ook je eigenwaarde beschadigen
“Fanta face but coca cola legs” zegt men wel eens in Nigeria. Wat drijft donkere mensen over heel de wereld om er bleker uit te willen zien? Mohamed Barrie duikt in de wereld van hydroquinone en schoonheidsidealen.
“Fanta face but coca cola legs” zegt men wel eens in Nigeria. Wat drijft donkere mensen over heel de wereld om er bleker uit te willen zien? Mohamed Barrie duikt in de wereld van hydroquinone en schoonheidsidealen.
Twee weken geleden zond Canvas de documentaire ‘Iedereen Blank’ uit, over zwarte Zuid-Afrikaanse vrouwen en -jongeren die massaal beslissen om huidbleekmiddelen te gebruiken. Het lijkt een bizar gegeven, maar in een maatschappij waar een lichte huidskleur een indicatie is voor status, schoonheid en rijkdom is de keuze voor deze soms schadelijke producten soms snel gemaakt. Toch blijft het mij, als jonge West-Afrikaanse man met een donkere huid, nog steeds verbazen. Waarom zou je je gezondheid op het spel zetten en je identiteit verloochenen?
Bijna 54 jaar geleden droomde Martin Luther King jr. openlijk van een gemeenschap waarin zijn kleinkinderen niet meer beoordeeld zouden worden op basis van hun huidskleur, maar op basis van hun daden. De winstgevende bleachingindustrie maakt pijnlijk duidelijk dat die droom verre van verwezenlijkt is.
Bleaching (of bleken) is een proces waarbij mannen en vrouwen door middel van crèmes, zeep, pillen of bepaalde stoffen in de huid te spuiten een lichtere huidskleur hopen te bekomen. Deze stoffen en crèmes verminderen de melanine in je huid. Dermatologisch gezien kunnen bleachingproducten gebruikt worden om jouw huidskleur effen te maken – een techniek die vaak toegepast wordt op geboortevlekken en andere afwijkende plaatselijke pigmenteringen. In Afrika, Zuid-Amerika en het Caraïbische gebied worden deze middeltjes echter gesmeerd al ware het bodylotions of gezichtscrèmes, met de bedoeling niet enkel één plekje, maar de volledige huid op te lichten.
Wereldwijd probleem
Het streven naar een zo bleek mogelijke huid is een wereldwijd probleem, en heel wat landen hebben nog verwijzingen naar het blanke schoonheidsideaal in hun taalgebruik. Zo heeft men in Japan een gezegde dat neerkomt op ‘witte huid maakt zeven defecten goed’, in China spreekt men van ‘Eén wit maakt drie lelijkheden goed’, maar Zuid-Amerika spant de kroon. ‘Mejorando la raza’ (of: het verbeteren van je ras) zet aan tot een haast koloniaal superioriteitsdenken. Iedere afwijking wordt afgestraft, donkere mensen worden geweerd uit invloedrijke posities en zullen nooit als aantrekkelijk of competent beschouwd worden.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Volgens recente cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie, (WHO) , zouden 77% van Nigeriaanse, 59% Togolese en 27% van de Senegalese vrouwen gebruik maken van bleaching. In Azië gaven 40% van de vrouwen in China, Maleisië, de Filipijnen en Zuid-Korea aan deze producten te gebruiken. Cijfers zijn er echter niet voor landen zoals Marokko of Tunesië.
Blond en blank is beter
Het helpt ook niet dat donkere popcultuurfenomenen vlotjs meesurfen op de hype. Beyoncé, Nicki Minaj, Rihanna en Aishwarya Rai werden allemaal al beschuldigd van hun huid op te lichten, of niet te protesteren wanneer de magazines wier covers ze sierden hen bleker photoshopten dan ze in werkelijkheid zijn. In Afrika heb je zelfs popsterren die uitsluitend lichtere of witte vrouwen in hun videoclips hebben en bleaching promoten omdat ze merken dat dit een snelle of zelfs de enige weg naar de top is. Keniaans model Vera Sidiki liet zelfs optekenen dat het ‘voor haar echt werkt’ omdat ze sinds ze een blekere huid heeft meer geboekt wordt.
De tekst gaat verder onder deze foto
Ook in België heerst het idee dat alles wat wit is, mooier en beter is. Het is tentoongesteld in reclame, films, videoclips en (onderwijs)boeken. Dat dit al heel vroeg overgenomen wordt door kinderen die dus het systeem mee in stand zullen houden wist ook Lies Verhoeven te vertellen. Samen met een stagiaire voerde ze een poppenexperiment uit in haar kleuterklasje in Brussel. 76 jaar na het originele onderzoek van Kenneth en Mamie Clark constateerden ze dat kinderen ongeacht huidskleur een blanke huid en blonde haren zien als hét ideale schoonheidsvoorbeeld. Bovendien associëerden ze eigenschappen als goed, slim en braaf met de bleke huidjes. Poppen met een donkere huidskleur kregen van de kleuters sneller de stempel dat ze slecht, dom, niet mooi en niet braaf waren.
Brown Paper Bag
Al in de Middeleeuwen was een roomblanke huid een teken van schoonheid, rijkdom en status – want ze hoeven niet op het veld te werken waar hun bleke huid zou blootgesteld worden aan de zon. De zonde verbonden aan een donkere huidskleur is daarnaast ook inherent aan de witte superioriteitsmythe die werd gefabriceerd om kolonialisme te rechtvaardigen. Het werd een wapen voor slavenhandelaars en kolonisators over heel de wereld. Men maakte een kleurenklassement gebaseerd op pseudowetenschappelijke feiten waarin wit (blank) het pure ideaalbeeld vormde. Hoe verder je van wit verwijderd bent, hoe minder je als mens wordt beschouwd . Op termijn zorgde dit voor een kloof binnen de gekoloniseerde gemeenschappen, waar alle lichtere gekoloniseerde en tot slaaf gemaakte mensen of kinderen geboren na verkrachting door slavenhouders meer privileges kregen dan de donkere. Malcolm X noemde dit het verschil tussen de ‘House Negro’ en de ‘Field Negro’.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Zelfs nadat veel landen zich naar de onafhankelijkheid hadden gevochten bleven dit soort kleurenklassementen geldig omdat ze ondertussen zodanig geïnternaliseerd waren bij de lokale gemeenschap. In Amerika installeerde men de Brown Paper Bag test – een test voor Afro-Amerikanen die toegang wilden tot privéscholen of eliteclubs: wie donkerder was dan een papieren zakje werd geweigerd. In Brazilië en vele Caraïbische landen werden “mulatos” gepromoot als de beste oplossing naar een samenleving die min of meer kleurenblind zou zijn. Wanneer economische en sociale mobiliteit en zelfs menselijkheid gekoppeld wordt aan je huidskleur is het logisch dat heel wat mensen er veel voor over hebben om zo licht mogelijk te worden.
“For [people who bleach their skin], whiteness equates [with] everything: beauty, power, and value. Again, that’s how white supremacy functions. All of those colors close to whiteness reap some of the benefits, and they’re trying to get close enough to reap the benefits”, schrijft professor Afrikaanse studies Yaba Blay in Yellow Fever: Skin Bleaching and the Politics of Skin Color in Ghana. Volgens Blay gebruiken mensen bleaching als coping mechanisme, als manier om de onderdrukking die ze ervaren te overleven en om met de stress van deze discriminatie te kunnen omgaan.
Gevaarlijke producten
Los van de schadelijke onderliggende motieven voor het bleachen is ook de daad zelf niet onschadelijk. Je huid bleken kan je huid bijzonder beschadigen. Brandwonden, littekens, infecties en zelfs kanker zijn slechts enkele van de mogelijke risico’s. De producten bevatten vaak gevaarlijke chemicaliën die in verschillende landen verboden zijn. Toch verdienden Amerikaanse en Europese cosmeticabedrijven in 2015 net geen tien miljard dollar aan de verkoop van dit soort producten, schrijft TakePart op basis van een raport van Global Industry Analysts.
“Het is belangrijk om te benadrukken dat het verboden is om deze producten te gebruiken, ironisch genoeg niet om ze te produceren en te verkopen”, weet Yaba Blay. “Heel veel van dit soort bleaching creams worden gemaakt in Europa, uitsluitend bedoeld voor export, en worden vervolgens gedumpt in Afrika, de Caraïben en Latijns-Amerika”, aldus Blay aan TakePart. Bovendien worden ‘omstreden maar effectieve’ ingrediënten als mercury en hydroquinone vaak niet eens vermeld op de verpakking, terwijl de kans wel bestaat dat ze in de formule zitten.
Dweilen met de kraan open
Om skin bleaching tegen te gaan heeft onder meer de Ghanese, Indiase en Jamaicaanse regering zich al uitgesproken tegen dit soort producten, al lijkt dit vooral dweilen met de kraan open. De bevoegde instanties focussen zich vooral op geïmporteerde, illegale skin care producten, maar viseren niet de cosmeticareuzen die er gevestigd zijn en die voor de Afrikaanse of Latijns-Amerikaanse markt sowieso al focussen op skin bleaching products die gewoon in de supermarkt te verkrijgen zijn. Het verbieden van bleaching products is een druppel op een hete plaat, een klein signaal in een maatschappij die steunt op een decennialange ontwikkeling van het witte superioriteitsdenken, dat misschien bij de blanke leden van de samenleving niet zo aangevoeld wordt, maar zeker nog bij de donkere mannen en vrouwen die er hun leven willen opbouwen. Kinderen groeien op met het idee dat ze in het slechtste geval minderwaardig zijn, in het beste geval anders dan anderen.
Organisaties als Diversity Rules, Ethno Tendance Fashion Week en het Afropunkfestival zijn waardevolle bijdragen aan deze maatschappij die het ‘donker zijn’ normaliseren. De organisatie Kilalo inspireert, begeleidt en motiveert, jongeren van Afrikaanse afkomst in België, en organiseert onder meer events als “Let’s talk about kroeshaar” waar Afrikaanse kenmerken zoals kroeshaar en donkere huidskleur positief belicht worden.
Toch zal er pas écht verandering en inclusiviteit heersen wanneer de media en de grote bedrijven zich achter het universele idee van schoonheid – wars van kenmerken als huidskleur- zullen scharen. Uit onderzoek van StampMedia en Mediawijs bleek al dat jongeren met andere roots zichzelf en hun werkelijkheid weerspiegelt willen zien in de samenleving. Iedereen wordt dus beter van een inclusieve samenleving, waarin diversiteit genormaliseerd wordt. Donker zijn is meer dan een groepering van clichés en stereotypes. Het is een stukje menselijkheid, een deel van je identiteit die niemand zou mogen verstoppen of verbleken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier