De abortuswet staat sinds kort weer op de politieke agenda, en een van de discussiepunten is de zes dagen wachttijd tussen de aanvraag en de ingreep. Wat vinden ervaringsdeskundigen van die verplichte wachttijd?
Marie (34)
‘Vanaf het prille begin van mijn zwangerschap voelde ik me vreselijk ziek. Ik was misselijk, kon niet eten en de hormonen maakten me depressief. Ik lag de hele dag in bed, kon niet naar buiten of helpen in het huishouden. Toen ik geen eten meer kon binnenhouden, werd ik opgenomen in het ziekenhuis.
Ook al verlangden we naar nog een kind, de zwangerschap was zo moeilijk dat ik mezelf er niet toe kon brengen om door te gaan. Ik wilde dat het zo snel mogelijk voorbij was, maar mijn gynaecoloog boekte een afspraak tien dagen na onze eerste consultatie. Het was niet duidelijk waarom het tien in plaats van zes dagen waren. Hij vertelde me ook niet dat er andere, gespecialiseerde abortuscentra waren die me misschien eerder hadden kunnen ontvangen. Een paar dagen later vertelde de gynaecoloog me dat mijn abortus wegens vakantie nog eens zes dagen moest worden uitgesteld. Uiteindelijk moest ik dus zestien dagen wachten. Het was een verschrikkelijke periode, elke minuut was een minuut te veel. Ik voelde me rotslecht, zowel fysiek als mentaal. Ik was volledig zeker van mijn beslissing, maar had toch het gevoel dat ik mezelf elke dag opnieuw moest overtuigen.
De verplichte wachttijd gaf mij als vrouw, en ons als koppel, het gevoel dat je niet het vertrouwen krijgt om verantwoordelijkheid te dragen voor je eigen beslissingen. Ik vind dat de verplichte wachttijd uit de wet moet worden gehaald.’
Delphine (18)
‘Elke ochtend werd ik om zes uur wakker. Ik kroop misselijk op mijn fiets en reed naar school. De heenweg duurde ongeveer één uur en ik gebruikte deze tijd om alleen te zijn met mijn gedachten en het kind dat ik droeg, om een hand op mijn buik te leggen en liefdevolle woorden te fluisteren. In het bijzijn van mijn klasgenoten was ik een meisje dat zich focuste op haar schooltaken, op muziek en de naderende examens. Maar vanbinnen was ik een meisje dat elke nacht verdronk in verdriet.
Kun je je voorstellen dat je in een klaslokaal zit terwijl je wel de stemmen van je klasgenoten hoort, maar dat je helemaal in je eigen bubbel, in je eigen wereld zit? Dat is hoe het elke les aanvoelde. Toen het onderwerp tienerzwangerschap plots ter sprake kwam, was de hele klas het erover eens dat dit iets was dat beter vermeden kan worden. Ik zweeg.
Zes dagen was voor mij eigenlijk te weinig tijd om een doordachte beslissing te nemen. Ik voelde me onder druk gezet door mijn partner en door een paar vriendinnen die wisten dat ik zwanger was. Iedereen vond dat abortus de juiste beslissing was. Ik was ook extra gestresseerd aangezien de examens voor de deur stonden. Het zou onmogelijk zijn om goede punten te halen tijdens het rouwen, vlak na mijn abortus. Maar als ik zou wachten tot na de examens zou de termijn van 12 weken voor legale abortus in België verstreken zijn. In dat geval zou ik naar een abortuskliniek in Nederland moeten gaan, vrije tijd van school moeten vragen en het waarschijnlijk aan mijn ouders moeten vertellen. Ondertussen heb ik mijn ouders wel verteld wat er is gebeurd. Ik wil open zijn over mijn ervaringen en helpen bij het doorbreken van taboes rond abortus.’
Ellen (30) en haar partner Tom (31)
‘Toen ik zag dat de zwangerschapstest positief kleurde, begon ik te huilen. Ik was bang. Jaren eerder had ik onder druk van mijn toenmalige partner een abortus ondergaan. Ik herinnerde me de spijt die ik toen had en hoe schuldig ik me daarna voelde. Tegelijkertijd wilden mijn huidige partner en ik geen baby krijgen. Deze zwangerschap verderzetten zou de zaken zowel praktisch als financieel ingewikkeld maken. We praatten dagen na elkaar zonder te weten wat we moesten doen. We planden onze eerste afspraak in de abortuskliniek, waar we een lang gesprek hadden met een verpleegkundige en een psycholoog. We deelden onze twijfels en we kregen te horen dat we nog een paar weken konden wachten vooraleer een beslissing te nemen. Dagen gingen voorbij en we bleven worstelen. Het kind houden of niet was het enige waaraan we konden denken. We hebben veel met elkaar gepraat, en ook met een therapeut. Op een gegeven moment zeiden we helemaal ‘ja’, en een uur later kwamen de twijfels terug en gingen we opnieuw naar ‘nee’. Uiteindelijk belde ik om een afspraak te maken voor de daadwerkelijke abortus.
Tussen het telefoontje en de abortus moesten zes dagen zitten. Toen die zes dagen voorbij waren, bleef het schuldgevoel groeien. De dag voor de abortus belde ik en annuleerde de afspraak. We zijn doorgegaan met de zwangerschap. En hoewel ons leven rommelig en ingewikkelder is geworden, hebben we geen spijt van onze beslissing.
Als de verplichte wachttijd er niet was geweest, zou ons kind hier vandaag waarschijnlijk niet zijn geweest. Voor mij waren die zes dagen een goede zaak.’
Eva (28)
‘Voor mij was de keuze voor abortus geen traumatiserende ervaring. Ik had er al over nagedacht wat ik zou doen als ik ooit in die situatie zou terechtkomen. Ik ontdekte al vroeg dat ik zwanger was en kreeg snel toegang tot een kliniek. Het personeel, en ook de andere vrouwen in de wachtkamer, toonden zich erg begripvol en gaven me een gevoel van kracht. Ik werd goed verzorgd. Maar mijn ervaring met de wachttijd was slecht. In mijn geval duurde de wachttijd zeven dagen en die heb ik vooral doorgebracht op de badkamervloer. De zwangerschapshormonen maakten mij doodziek. Ik had gelukkig een goede werkgever en kon ziekteverlof nemen. Maar niet iedereen zit in een goede economische en sociale situatie en voor sommigen kan de wachttijd een grote impact hebben.
Persoonlijk vind ik het belangrijk om met een psycholoog te praten, maar ik zie liever helemaal geen verplichte wachttijd. Ik ben tegen deze achterhaalde kunstmatige regels die zijn opgesteld door christendemocratische partijen. Een vrouw moet de macht hebben om zelf te beslissen, zonder te worden betutteld door oude, mannelijke politici.
Onvoorwaardelijke toegang hebben tot abortus is een fundamenteel mensenrecht. Ik word echt bang als ik hoor hoe de restricties in heel Europa worden aangescherpt.’
Ana (42)
‘Bij de screening op 12 weken stelde mijn gynaecoloog een sterk afwijkende dikte van de nekplooi vast. Hij stuurde me door naar een specialist, die aangaf dat de kans op een chromosoomafwijking erg reëel was. Ik moest een vruchtwaterpunctie laten nemen voor meer duidelijkheid. Vanwege het risico op een miskraam werd dit niet voor 16 weken gedaan. Vervolgens moest ik een week wachten op de uitslag van de punctie. En daarna volgden de verplichte zes dagen voordat ik de zwangerschap kon afbreken.
Die extra dagen wachten vond ik absurd en enorm pijnlijk. Al vanaf 12 weken hadden we de tijd gehad om na te denken over wat te doen bij een slecht resultaat. Het wachten was vreselijk zwaar, bijna ondraaglijk. Ik was ondertussen 18 weken zwanger en begon te voelen hoe de baby in mijn buik bewoog. Mijn partner moest net na de uitslag voor zijn werk naar het buitenland, ik besloot om met hem mee te gaan. Het grootste deel van de tijd bracht ik alleen door, huilend op het bed in de hotelkamer. Ontroostbaar. Tussendoor moest ik dingen opvolgen voor mijn werk. Heel surreëel allemaal.
Dat was in 2012. Tegenwoordig is het gelukkig mogelijk om chromosoomafwijkingen vast te stellen door middel van bloedafname. De verplichte wachttijd is er echter nog steeds.’
Lien (29)
‘Niet ver van waar ik woonde is er een klein bos, het geboortebos, waar een boom wordt geplant voor elk nieuw kindje dat ter wereld komt. De namen van de kinderen staan op bordjes en die staan gesorteerd op jaar.
Toen we vermoedden dat ik zwanger was, hebben mijn vriend en ik de zwangerschapstest op café gedaan. Ik begon te huilen toen ik het resultaat zag. Positief. Mijn vriend en ik gingen wandelen in het geboortebos en keken naar de namen van de pasgeboren baby’s. Daar kwamen we tot de beslissing om de zwangerschap verder te zetten, maar ik had veel twijfels. Uiteindelijk besloot ik toch voor een abortus te gaan. De dag nadat ik de beslissing genomen had, ging ik naar het doopfeest van mijn nichtje. Dat voelde heel dubbel aan. Ik was erg verdrietig, boos en bang, maar ik kon niemand laten zien hoe ik me echt voelde. Ik moest glimlachen en blij zijn voor mijn broer en zijn vriendin.
Toen de beslissing genomen was, nam ik contact op met een abortuscentrum. De zes dagen wachten waren niet nodig, ik wist dat abortus de beste optie was voor mij en voor het kind.
De wachttijd duurde lang. Zes dagen lijken kort, maar als je eenmaal gekozen hebt en moet wachten tikt de klok tergend traag. Ik wilde alles gewoon zo snel mogelijk achter de rug te hebben. Tijdens de wachttijd vraag je je ook af hoe alles zal verlopen. Ik kon kiezen tussen een curettage en pillen. Ik vroeg me af: wat moet ik nu kiezen?
Spijt heb ik niet, maar als ik kleine kinderen zie, denk ik terug aan mijn zwangerschap. Waren de omstandigheden beter geweest, dan was ik nu mama.’
Marieke, 29
‘In die periode ging ik vaak met mijn hond naar de kust en maakten we lange wandelingen. Ik wist zeker dat ik een abortus wilde, maar ineens kwamen de hormonen en emoties los. Ik was niet voorbereid op hoe ze mijn gevoelens en gedachten zouden beïnvloeden. Plots bevond ik me aan de hele andere kant van het spectrum. Op een gegeven moment zat ik in een restaurant en dacht ik “misschien moet ik geen wijn drinken”. Ik begon zelfs babynamen te bedenken. Het was raar om met iets te rekening te houden dat binnenkort niet meer zou bestaan. Ik werd goed begeleid door de maatschappelijk werker en dokter die ik gesproken heb, maar ik vond de wachttijd nog steeds erg moeilijk. Naar mijn mening moet het altijd mogelijk zijn om te wachten maar niet verplicht, omwille van de mogelijke hormonale en emotionele rollercoaster waar je door kan gaan.’
Tine (36)
‘Ik heb de wachttijd twee keer doorlopen omdat ik het gewoon niet over mijn hart kreeg bij de eerste kliniek die ik bezocht. Voor mij persoonlijk waren die zes dagen belangrijk om achteraf de keuze voor mezelf te kunnen verantwoorden. Soms heb ik het gevoel dat zelfs honderd dagen niet hadden volstaan.
Zes dagen voelt voor veel vrouwen als een marteling. Studies tonen aan dat de meeste vrouwen heel snel weten welke keuze ze willen maken. Op basis daarvan begrijp ik de logica achter het beperken van de wachttijd tot twee dagen. Aan de andere kant denk ik dat twee dagen te kort is. De schuldgevoelens en de woede zijn groter als je niet genoeg tijd hebt gehad om na te denken over je beslissing. Het voelt aan als een tweesnijdend zwaard.
Ik koos deze specifieke plek in de natuur uit om na te denken over wat er is gebeurd. Ik heb in die periode ook veel geschreven en had een notitieboekje voor verdriet en een ander voor hoop.’
Alina (18)
‘Bel een abortuskliniek’, sms’te mijn vriend meteen toen ik hem vertelde dat de zwangerschapstest positief was. Ik had liever een meer empathische reactie van hem gehad, maar ik nam contact op met een kliniek en kreeg kort daarna een afspraak. Mijn vriend ging met mij mee naar de afspraak. We hadden tot dan toe niet met elkaar gesproken over mijn situatie. Er was een psycholoog, maar ze legde alleen uit hoe de abortus praktisch werd uitgevoerd. Daarna kreeg ik geen enkele ondersteuning om onze beslissing en de aanstaande operatie te verwerken. Ik sprak met niemand, het was allemaal geheim en verborgen. Ik voelde me wanhopig en alleen en kon nergens heen met al mijn vragen, mijn angst en mijn verdriet.
De zes dagen wachten gingen te snel voorbij. Ik wou dat ik de wachttijd in vrede had kunnen doorlopen, met mensen die me vragen hadden kunnen stellen en die me hadden kunnen helpen.’
Daï-Linh, 33
‘Ik heb nooit kinderen gewild en ik ben er vrij zeker van dat ik geen kinderen wil krijgen. Omdat ik wist dat er een verplichte wachttijd was, belde ik de kliniek op dezelfde dag dat ik erachter kwam dat ik zwanger was. Dit was op een vrijdag. De dinsdag erop kreeg ik mijn eerste afspraak en daarna moest ik de wettelijk verplichte zes dagen wachten en nog een feestdag erbovenop alvorens over te gaan tot de abortus. In die periode werden de lichamelijke symptomen intenser. De vermoeidheid sloeg toe, ik had gevoelige borsten, een opgeblazen gevoel, misselijkheid en ik was een speelbal geworden van mijn hormonen. Op een dag huilde ik zeven keer. Ik benijdde mijn partner. Zijn leven ging door alsof er niets aan de hand was, terwijl ik op ziekteverlof werd gezet en werkprojecten en hobby’s moest stopzetten. Een paar dagen voor de abortus, terwijl ik op mijn terras zat, had ik het gevoel dat ik het niet meer aankon en vloog ik uit naar mijn partner. Ik was gefrustreerd door de ongelijkheid van de situatie en door deze opgelegde regel die me dwong langer te wachten dan nodig. Als vrouw word je al geconfronteerd met veel impliciete onrechtvaardigheden. Hormonale anticonceptie voor mannen bestaan bijvoorbeeld niet. Dit was de eerste keer dat ik hierover volledig ongefilterd mijn mening deelde met mijn partner en het was voor beiden een opluchting. Vanaf dat moment maakte hij ruimte om me tot en na de abortus te steunen. Naast mijn partner sprak ik met vrienden en familieleden over mijn situatie. Ik heb nooit enig ongemak ondervonden bij het delen van deze ervaring. Een op de vijf Belgische vrouwen heeft een abortus ondergaan, dus waarom zouden er taboes op moeten rusten?’
Manu, 22 (rechts), met haar beste vriendin Kaat
‘Op het moment dat ik erachter kwam dat ik zwanger was, was er al veel gaande in mijn leven. Mijn vriend en ik waren net uit elkaar gegaan en dit bracht veel stress en emoties met zich mee. De eerste persoon die ik belde toen ik zag dat de zwangerschapstest positief was, was mijn beste vriendin, Kaat. Ze kwam meteen naar me toe, en vanaf dat moment stond ze altijd voor me klaar. We zagen elkaar elke dag en ze luisterde uren naar me terwijl ik aan het praten en huilen was. Na de zwangerschapstest moest ik twee weken wachten op een echo om mijn zwangerschap te bevestigen voordat ik een abortus kon plannen. Er werden zes dagen toegevoegd aan de wachttijd. Tijdens deze drie zware weken voor de abortus probeerde ik mezelf bezig te houden. Dat was niet zo eenvoudig. Omdat ik zoveel tijd had, dacht ik constant aan de zwangerschap, ook al wist ik vanaf het begin dat een abortus de juiste beslissing was. Een week wachten zou voor mij acceptabel zijn geweest, maar ik kan begrijpen dat zelfs dit voor veel vrouwen dit te lang is.’
Lieze (36)
‘Toen de zwangerschap werd bevestigd, waren mijn man en ik het er snel over eens dat we een abortus wilden. Het was in het begin van de zomervakantie en de abortuskliniek had een drukke agenda. In combinatie met verplichtingen op mijn werk, werd de tijd tussen mijn eerste medische afspraak en de abortus verlengd tot 15 dagen. Die dagen waren de traagste van mijn leven. Ik had lichamelijk last van de zwangerschap, ik was erg moe en mijn lichaam vroeg om veel gevoed te worden. Overdag ging ik gewoon naar mijn werk en ’s avonds ging ik naar een kunst-workshop waar ik me eerder voor had aangemeld. De workshop heette ‘intuïtieve illustratie’. De leerkracht gaf ons korte, vluchtige teken-opdrachten. Het gaf me een dubbel gevoel: langs de ene kant dacht ik voortdurend aan mijn zwangerschap maar langs de andere kant wou ik me inleven tijdens het tekenen. Ik heb toen enkele bijzondere werkjes gemaakt. Vooral één specifieke tekening illustreerde de situatie waarin ik me bevond. Het hangt nog steeds aan mijn muur, tussen andere herinneringen. Ook daarna is creativiteit een grote hulp geweest bij het verwerken van mijn abortuservaring.’
‘Door de wachttijd stap voor stap te nemen en langzaam en bewust te beleven, voelde ik me beter. Naar mijn gevoel start je persoonlijke wachttijd al in je hoofd, bij de zwangerschaps-vaststelling. Sommige vrouwen hebben dan na hun bezoek aan het abortuscentrum maar twee dagen nodig, anderen hebben een langere periode nodig. Elke vrouw doorloopt deze situatie op haar eigen manier, en elke vrouw zou het recht moeten hebben om te beslissen wat het beste voor haar is.’
Hervorming abortuswet?
De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt een verplichte wachttijd voor vrouwen als een hindernis voor een veilige abortus. Nochtans bestaat er in een twaalftal Europese lidstaten een vorm van verplichte wachttijd tussen de datum waarop een abortus wordt aangevraagd en de datum van uitvoering. De belangrijkste motivatie hiervoor is om overhaaste of slecht geïnformeerde beslissingen, waar de vrouw in kwestie achteraf spijt van kan krijgen, te vermijden.
Fara, een Vlaamse organisatie met christelijke roots die vrouwen en koppels ondersteunt voor, tijdens en na een abortus, vindt dat de verplichte wachttijd van zes dagen moet blijven. Silke Brants, persverantwoordelijke bij Fara, legt uit: ‘Als organisatie pleiten we ervoor om de wachttijd in de wet te houden. We begrijpen dat dit voor veel vrouwen zwaar kan zijn. Het is niet eenvoudig om zeker te zijn om al dan niet een zwangerschap te onderbreken en bedenktijd kan raad brengen. Aan de andere kant kunnen zes dagen een wereld van verschil betekenen voor vrouwen die kwetsbaar zijn in de brede zin van het woord: zij die twijfelen, zich onder druk gezet voelen door hun familie, het financieel moeilijk hebben, enz. Langs de ene kant geeft de wachttijd een mogelijkheid om zich voor te bereiden, de nodige informatie te krijgen, afscheid te nemen en te rouwen. Aan de andere kant heeft de wachttijd een slechte reputatie, aangezien deze vaak wordt geassocieerd met ‘vrouwen op andere gedachten brengen’. Dit zou niet het bedoeling mogen zijn. Het zou ook verder moeten gaan dan vrouwen simpelweg naar huis te sturen om aldaar te wachten. Wij zien het als een kans om vrouwen de nodige steun te geven’.
Carine Vrancken, voorzitster van LUNA, de fusieorganisatie van Nederlandstalige abortuscentra in België, heeft een andere mening: ‘Vrouwen nemen contact met ons op als ze al een beslissing hebben genomen. De meesten weten vanaf het begin dat ze een abortus willen. Sommigen zijn verrast of gefrustreerd door de verplichte wachttijd terwijl anderen meer dan zes dagen tijd nodig hebben. We moeten er natuurlijk voor zorgen dat wie meer wachttijd nodig heeft, die ook krijgt, maar we vinden dat de wachttijd niet bij wet moet worden afgedwongen en dus beter wordt afgeschaft.’
Een voorstel om de abortuswet te wijzigen werd in 2019 gepresenteerd en gesteund door een meerderheid in het Belgische parlement. Een van de belangrijkste veranderingen betreft het inperken van de verplichte wachttijd van zes naar twee dagen. Het wetsvoorstel werd in februari 2021 echter nog niet geïmplementeerd. Een van de redenen hiervoor is de lange federale regeringsvorming. Het duurde bijna 500 dagen na de verkiezingen in mei 2019 totdat de regering-De Croo het levenslicht zag in september 2020. De huidige federale regering bestaat uit zeven verschillende partijen. Eén van de partijen, CD&V, wou aanvankelijk enkel in de regering stappen als het voorstel tot wijziging van de bestaande abortuswet geschrapt werd. Als compromis stelde ze voor dat een onafhankelijke wetenschappelijke commissie de impact van het wetsvoorstel zou onderzoeken alvorens de wet aan te nemen. ‘Tot op vandaag is deze nieuwe commissie nog niet opgericht en is er geen referentiekader’, zegt dr. Dave Sinardet, professor politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. ‘Tijdens de regeringsonderhandelingen heeft de CD&V ervoor gezorgd dat het parlement niet simpelweg kan stemmen om de wet aan te passen maar dat er in in de regering een consensus moet worden bereikt. De CD&V is misschien niet tegen elk element van het wetsvoorstel, maar ze wil zeker niet zo ver gaan als de andere partijen. Abortus, euthanasie, homorechten… die thema’s belichten de oude kloof tussen katholieken en vrije denkers. Historisch gezien waren dit de breuklijnen in de Belgische maatschappij waarrond politieke partijen ontstonden. Voor de meeste kiezers is dit vandaag echter niet meer zo belangrijk. Zij baseren hun stem zelden op ethische onderwerpen zoals deze. Of er een aanpassing van de abortuswet komt zolang deze huidige regering loopt? Ik schat dat ze er in het beste geval misschien in gaan slagen om een kleine hervorming door te voeren. Als er geen compromis uit de bus komt, kunnen ze altijd de wetenschappelijke commissie kwalijk nemen dat het onderzoek te lang duurt. Maar het zou geen vier jaar mogen duren om dit soort onderzoek te voltooien. Er zijn reeds tal van studies uitgevoerd omtrent de huidige abortuswet. In dat opzicht is de commissie slechts een manier om tijd te winnen bij gebrek aan een compromis.’
Wetten en bezwaren
De Belgische abortuswet van 1990 werd in 2018 aangepast. Een ‘noodsituatie’ was niet meer nodig en abortus kreeg zijn eigen wet. In uitzonderlijke gevallen bleef het een strafbaar feit. Sindsdien discussieerde men op politiek niveau nog over drie mogelijke wijzigingen: een échte verwijdering uit het strafrecht, waardoor abortus een ‘volledig medische handeling’ wordt, het verlengen van de wettelijke termijn voor abortus van 12 naar 18 weken zwangerschap en het verkorten van de verplichte wachttijd van zes naar twee dagen. In België moet een vrouw op dit moment zes dagen wachten tussen de consultatie waarin ze een zwangerschapsonderbreking aanvraagt en de eigenlijke uitvoering van de abortus. In 2019 was er een meerderheid in het parlement voor de aanpassingen, maar de kwestie werd een discussiepunt tijdens de lange regeringsvorming en in het huidige regeerakkoord staat dat een wetenschappelijk comité een studie en een evaluatie moet maken van de praktijk en de wetgeving. Op dit moment is er nog geen comité aangesteld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
