‘We moeten af van het idee dat instantscheidingen legaal en islamitisch zijn’

Een moslimman in India kan van zijn vrouw scheiden door eenvoudig een sms, app of Skypebericht met ’talaq, talaq, talaq’ naar zijn vrouw te sturen. Deze ‘instantscheidingen’, ook wel ‘driemaal talaq’ genoemd, zijn toegestaan onder de islamitische shariawetgeving. Als een islamitische vrouw wil scheiden, wacht haar echter een veel langere, andere procedure.

Instantscheidingen, die veel voorkomen onder soennitische moslims, zijn al afgeschaft in 22 landen, waaronder Pakistan en Indonesië. In Saoedi-Arabië en India zijn ze echter nog steeds toegestaan.

Discriminatoir

Sinds een paar weken buigt het Indiase Hooggerechtshof zich over de praktijk. Op 10 mei noemde het hof driemaal talaq de “meest ongewenste manier” om een huwelijk te beëindigen.Het hof heeft de zaak op zich genomen na een campagne van islamitische vrouwenactivisten die willen dat de praktijk afgeschaft wordt. Ze eisen ook hervorming van de shariawetgeving en betere leefomstandigheden, faciliteiten en rechten in het algemeen, vergelijkbaar met die van andere groepen in de omvangrijke, Indiase multiculturele samenleving.

We moeten af van het idee dat instantscheidingen legaal en islamitisch zijn

Religieuze vrijheid is in India verankerd in de Grondwet. In overeenstemming met iemands geloof kunnen persoonlijke wetten gelden voor een huwelijk, scheiding en erfenis. Als de huwelijkspartners allebei een verschillend geloof hebben, geldt de zogenaamde Special Marriage Act.

De vraag is of driemaal talaq een religieuze of een wettelijke kwestie is. Wetenschapper Faizan Mustafa en activist Flavia Agnes zien liever geen bemoeienis van de rechter in religieuze wetgeving, en verwijzen naar de grondwettelijke rechten met betrekking tot de vrijheid van religie, minderheidsrechten en culturele bescherming.

Het hof heeft zowel de wettelijke als religieuze aspecten van driemaal talaq onderzocht en bereid zich nu voor op de uitspraak. Die wordt nog deze maand verwacht.

Rechtse groepen

Het conservatieve All India Muslim Personal Law Board, een invloedrijke organisatie voor Indiase moslims, was aanvankelijk voor de praktijk. Maar op 22 mei verklaarde de organisatie dat mannen die talaq gebruiken sociaal uitgesloten moeten worden. Een oproep tot hervorming van de islamitische wetgeving bleef echter uit. Andere moslimorganisaties houden ook vast aan de sharia.

De verdeeldheid in de moslimgemeenschap heeft de discussie aangezwengeld in rechtse hindoegroepen, inclusief de regerende Bharata Janata Partij (BJP). Die lijkt van de ene op de andere dag progressief te zijn geworden door te benadrukken dat de praktijk afgeschaft moet worden in de naam van de vrouwenrechten.

Ze schilderen moslims af als anti-progressief, anti-vrouwen en ook anti-India. Maar de reputatie van deze groepen zelf op het gebied van gender is abominabel. Ze eisen kledingvoorschriften voor vrouwen en willen een verbod op westerse kleding. Mensen die Valentijnsdag vieren worden negatief afgeschilderd en ze verbieden hindoevrouwen om mannelijke vrienden te hebben. In sommige gevallen beweren ze zelfs dat vrouwen het zelf hebben uitgelokt als ze geslagen worden door hun man.

Gematigde en rationele geluiden binnen de moslimgemeenschap worden de mond gesnoerd als het gaat om instantscheidingen, en doen uitschijnen dat de hele gemeenschap één uniform blok is.

Maar waarom mogen moslimvrouwen niet voor zichzelf spreken? Zowel rechtse hindoe- als rechtse moslimgroepen laten de kwestie sluimeren, uit zelfbehoud. Ze proberen ook gematigde en rationele geluiden binnen de moslimgemeenschap de mond te snoeren als het gaat om instantscheidingen, en doen uitschijnen dat de hele gemeenschap één uniform blok is.

Diversiteit

Indiase moslims vormen echter geen homogene gemeenschap. Ze zijn niet alleen verdeeld in sjiietische en soennitische moslims, maar hebben ook verschillende identiteiten. Dat betekent dat een uniforme visie op driemaal talaq niet bestaat.Ook zijn er verschillen in principes en praktijken van de sharia en de vier scholen van soennitische jurisprudentie, waaronder de Hanafi, Maliki en Hanbali en hun scholen zoals het wahabisme, Ahl-e-Hadith, Deobandi en Barelvi. Daarnaast zijn er nog de kleine minderheden van Ahmadiya-moslims en Soefi’s.

Geen van deze groepen volgt hetzelfde patroon als het gaat om sociale of culturele praktijken. Hun diversiteit loopt langs taalkundige en regionale lijnen en verschilt van Kasjmir (in het noorden) tot Kanyakumari (in het zuiden).

Onderscheid wordt gemaakt op basis van kaste en er bestaat een sterke hiërarchie, ondanks het feit dat de islam het kastesysteem niet erkent op de manier zoals hindoes dat doen. Als gevolg van sterke meningsverschillen tussen en binnen deze sociale groepen is het moeilijk tot een consensus te komen over zoiets als een uniforme islamitische wet over huwelijk, scheiding, erfrecht, levensonderhoud, toewijzing van kinderen en polygamie.

Burgerlijke wet

Gezien de diversiteit is het belangrijk de culturele autonomie van moslimgroepen in stand te houden. Bestaande islamitische wetten kunnen hervormd worden en daarbij kan worden uitgegaan van enkele egalitaire principes uit de koran.

De moslimgemeenschap moet zich van zijn progressieve kant laten zien door hervorming van de shariawetgeving te accepteren, zodat die verzoend kan worden met genderwetten

Een tweede oplossing kan erin bestaan de Special Marriage Act langs bredere lijnen te hervormen om voor iedereen als burgerlijke wet te werken. Er moet een keuze zijn, vooral voor mensen die het niet eens zijn met de religeuze wetten waaronder ze vallen.

We moeten af van het idee dat driemaal talaq legaal en islamitisch is. In veel gevallen zijn achtergestelde en onopgeleide moslims zich er niet van bewust dat datgene wat islamitisch genoemd wordt, eenvoudig beinvloed kan worden door zelfbenoemde geestelijken en geleerden.

Is iemand geen moslim meer als hij driemaal talaq niet erkent? De moslimgemeenschap moet zich van zijn progressieve kant laten zien door hervorming van de shariawetgeving te accepteren, zodat die verzoend kan worden met genderwetten. Ze moet werken aan een burgerlijke wet die niet alleen de onislamitische “patriarchale vooroordelen” uitdaagt, maar ook vragen stelt bij de tot nu toe onaangetaste privileges van de conservatieve krachten in de moslimgemeenschap.