‘Het leven is geen stappenplan’: bestsellerauteur Oliver Burkeman over hoe je een vrijer leven leidt

4000 weken leven we gemiddeld, en in zijn vorige boek vertelde Oliver Burkeman hoe we die best invullen om op het einde blij te kunnen terugkijken. In zijn nieuwste, Meditaties voor stervelingen, reikt hij ideeën aan voor een vrijer leven vol betovering.

Je krijgt je leven nooit helemaal op orde en je to-dolijst raakt nooit volledig afgewerkt. En dat is prima, stelt de Britse auteur Oliver Burkeman, want van perfectionisme werd nog nooit iemand gelukkig. Je neerleggen bij de onvoorspelbaarheid en eindigheid van het leven daarentegen en het niet langer zien als een probleem dat moet opgelost worden, zal je bestaan een stuk fijner maken. Dat schrijft hij in de inleiding van zijn nieuwe boek dat in februari in de winkel ligt, Meditaties voor stervelingen.
‘Ik heb ondertussen een welomlijnd idee van hoe ik wil leven en werken en hoe ik in relaties wil zijn, maar nu probeer ik om dat ook de hele tijd in de praktijk te brengen’, lacht Burkeman. ‘Dus schreef ik daar een boek over. Voor mezelf, om de kloof tussen weten en doen te sluiten, maar hopelijk heeft iedereen er iets aan. Ik schreef het in de vorm van 28 korte hoofdstukjes, zo kun je er een maand lang elke dag eentje lezen. Zie het als een moment van contemplatie in een stil hoekje van je brein. Misschien nestelen die ideeën zich in je hoofd en misschien verandert het iets aan wat je doet of denkt.’

We weten ongeveer wat te doen om gelukkig te zijn, maar doen het niet. Of toch niet genoeg. Het lijkt vandaag een populair thema in psychologieboeken.

‘Vaak denken we dat alles vanzelf zal veranderen, als we weten wat we best doen. Maar zo werkt het niet. In mijn vorige boek heb ik niet echt nieuwe ideeën gelanceerd, ik heb de vinger gelegd op wat er al aan de hand is. Dat het leven eindig is, dat productiviteit niet het allerbelangrijkste is, dat we vaak tijd besteden aan dingen die er eigenlijk niet toe doen. Ik probeer dingen die we eigenlijk wel weten, uit te lichten. 4000 weken ging over onbewuste kennis bewust benoemen, Meditaties voor stervelingen wil je helpen om die ook echt te belichamen. We weten allemaal dat we zekerheid, een zinvol leven, een goede gezondheid en sterke relaties nodig hebben, daar zijn ondertussen duizenden boeken over verschenen. Ik wilde uitvissen hoe je dat in de praktijk brengt.’

‘Hoe vind je rust in een tijd die gedefinieerd lijkt door drukte, hoe voel je je geen indringer, hoe maak je je intieme relaties beter, hoe ga je om met de globale crisissen, hoe leer je omgaan met het feit dat je bitter weinig controle hebt over veel dingen… Kortom, hoe ben je een mens in het begin van de 21ste eeuw? Het boek bevat geen to-dolijstjes of zeven tips van succesvolle mensen. Het gaat vooral over realisme, loslaten, impact hebben en imperfectionisme.’

Het ding is, we zijn allemaal individuen, en de een wil zijn ‘hoe goed te leven’-boodschap met zweverige accenten, een ander wil graag veel wetenschap en nog iemand anders verkiest een nuchtere no-nonsense aanpak.

‘Klopt. Ik zit niet in het zweverige kamp, dat is duidelijk. (lacht) Het lijkt er vandaag op dat veel mensen op zoek zijn naar neurowetenschappelijke verklaringen, ze willen weten wat er aan de hand is in hun brein als hun iets overkomt, omdat dat de stempel van vastgestelde waarheid draagt. Ik begrijp dat, maar hoe ouder ik word, hoe meer begrip ik krijg voor de mensen die het liever iets meer new agey hebben. Zelf ben ik iemand die graag een intellectuele verklaring wil, eerder dan blindelings in dingen te geloven, dus is dat ook mijn focus. Nuchter, zonder tierlantijntjes, direct.’

Een van de opvallendste hoofdstukken in je boek gaat over het feit dat we onze hele geschiedenis lang eigenlijk heel weinig wisten over hoe de wereld om ons heen in elkaar zat. Onze obsessie met weten en begrijpen hoe dingen werken is vrij recent, en niet per se nodig om een fijn leven te hebben.

‘Dat heeft te maken met onze verwachtingen. Wij verwachten dat we zullen begrijpen waarom vulkanen uitbarsten, hoe kinderen dingen leren of hoe ziektes ontstaan, maar zelfs als we dat doen, kunnen we het niet voorspellen, perfect invullen, voorkomen of oplossen. Zowel de maatschappij als individuen vinden dat lastig. Vandaar dat de hele wereld zo’n kater overhield aan de Amerikaanse verkiezingen. Veel mensen begrijpen het resultaat gewoon niet. Maar sta eens stil bij hoe verwarrend en gevaarlijk het leven voor pakweg mensen in de prehistorie was, en hoe zij desondanks plezier en voldoening vonden. Het is goed als we beseffen dat je plezier en voldoening op dit eigenste moment moet vinden, ja, ook te midden van verwarring en gevaar. De echte wijsheid ligt volgens mij dan ook niet in uitvogelen hoe het leven en de wereld in elkaar zitten, maar wel in het aanvaarden dat je het nooit helemaal gaat begrijpen en je daardoor niet te laten verlammen.’

‘Welk probleem kun je oplossen, welke relatie kun je verbeteren en welk gedrag kun je veranderen zonder 100% te begrijpen wat er fout loopt? Heel wat, zo blijkt. Onze realiteit is erg complex, en het is prima als je niet weet hoe daten nu eigenlijk werkt, hoe je kinderen opvoedt of hoe je een conflict kunt oplossen. Dat wil niet zeggen dat er iets mis is, en het wil vooral niet zeggen dat je niet in actie moet schieten. Terwijl je wacht op duidelijkheid, kun je constructief aan de slag, je leert onderweg wat je moet weten.’

Heel herkenbaar is je stelling dat veel mensen ernaar streven om het soort mens te worden dat X,Y of Z doet, in plaats van het gewoon te doen. Ze lezen het boek, bekijken de tutorial, kopen de app en de outfit, maar komen nooit tot het eigenlijke ding. Jij pleit ervoor om dingen gewoon te doen.

‘Ik denk dat dit het gevolg is van een combinatie van de menselijke natuur en onze consumptiemaatschappij. Marketing vertelt ons wat we allemaal nodig hebben om X of Y met de nodige zelfverzekerdheid te doen en daarom worden veel van onze plannen een langetermijnproject waarvoor eerst aan een hele reeks voorwaarden voldaan moet zijn. We willen graag een soort systeem, een stappenplan of een duidelijke handleiding. Ik heb dat vooral met schrijven. Het idee dat je inspiratie nodig hebt om te schrijven is soms verlammend, terwijl ik ondertussen weet dat ik moet beginnen schrijven om de inspiratie op te wekken. We leren dingen door ze te doen, niet door ze te bestuderen of te plannen hoe we ze gaan doen.’

‘Wil je schrijven, schaken, tekenen, dansen, lopen, saxofoon spelen, een goede ouder of partner zijn, een aangenaam mens zijn, ga dan gewoon aan de slag. Kies iets wat je echt belangrijk vindt en doe het. Vijf minuten of een kwartier. Vandaag. Mediteer vijf minuten. Schrijf een paar paragrafen. Borduur, maak muziek, kook. Wees 100% aandachtig als je kind iets vertelt. Geef complimenten. Zo eenvoudig is het. Het betekent dat je een deel van je controle opgeeft, want je weet niet of je het goed gaat doen. Maar eigenlijk doet dat er niet toe. Vandaag in actie schieten is de enige manier om echt het soort mens te worden dat X of Y doet. Dus als je meer dingen wilt doen die jij belangrijk vindt, doe ze dan.’

Een ander idee dat je aanhaalt in het boek is: er kan om het even wat gebeuren, op elk moment.

‘Wat is piekeren, in essentie? Het is het verlangen om bepaalde versies van de toekomst niet te laten gebeuren, ook al is dat onmogelijk. Waarschijnlijk zal het gebouw waarin je zit niet ontploffen, maar je kunt het niet volledig uitsluiten. Dat wil niet zeggen dat je je handen in de lucht moet gooien en opgeven. Zoals Marcus Aurelius schreef: laat de toekomst je niet ongerust maken. Je kunt maatregelen nemen, dingen organiseren, je bouwt ervaring op en daar zul je al ver mee komen.’

‘Je zult wat in de toekomst gebeurt het hoofd bieden met wat je nu al hebt. Ik ben zelf een piekeraar, maar ik weet uit ervaring dat dingen vaak moeilijker lijken als je erover tobt, dan wanneer ze uiteindelijk echt gebeuren. En op het moment dat er iets misloopt, zijn het je talenten en je ervaring die je zullen helpen, niet het aantal uren dat je gepiekerd hebt.’

Je wordt weleens een spelbreker genoemd, schrijf je, omdat je mensen erop wijst dat het leven eindig is, en dat niets perfect is.

‘Ik was wat verbaasd toen mensen vonden dat 4000 weken over de dood ging. Zo zie ik het helemaal niet. Het is een boek over eindigheid en begrenzing, over realisme ook. Dat is iets anders, toch? Ik heb niet het gevoel dat ik beter dan andere mensen om kan met het idee dat ik dood zal gaan. Dat idee gaat op de een of andere manier mijn brein te boven. Ik kan mijn eigen sterven niet conceptualiseren, maar ik kan wel conceptualiseren dat ik twintig mails heb waar mensen een antwoord op verwachten en dat ik er maar tien ga beantwoorden. Mijn ongemak van die tien onbeantwoorde mails ga ik tolereren, omdat die er eigenlijk niet toe doen.’

Hoe wil je dat mensen dit boek gebruiken?

‘Ik heb het in 28 dagen opgebouwd, die je meteen in een ruk kunt lezen, of over een maand spreiden. Maar het is geen systeem dat ervoor gaat zorgen dat je je hele leven omgooit. Ik hoop dat de ideeën insijpelen, gewoon terwijl je je leven aan het leiden bent. Dat je iets doet, gewoon omdat je er die ochtend bij je koffie over gelezen hebt, en dat je het misschien de volgende dag weer doet, en nog eens. Ik hoop dat mensen er antwoorden in vinden op vragen die ze hebben, en dat het hen helpt om de kajak waar we allemaal in zitten in de goede richting te peddelen.’

Meer lezen?
– Stop met pleasen en blijf peddelen: 6 tips voor een goed leven volgens succesauteur Oliver Burkeman
– Oliver Burkeman over hoe we ons korte leven zo fijn mogelijk leven: ‘Bucketlists zijn geen goed idee’
– ‘Cultiveer onmiddellijke generositeit’: drie tips om je korte tijd op deze aarde goed te gebruiken