Gelauwerd architecte Dorte Mandrup: ‘In de architectuur leidt toxische mannelijkheid tot toxische ideeën’

Dorte Mandrup (61) opende haar architectuurstudio in Kopenhagen in 1999 en staat bekend om haar sociaal en ecologisch engagement. Ze tekende onder meer het Ikea-hoofdkwartier in Malmö, het Exilmuseum in Berlijn, een holocaustmemorial in Oekraïne en de bezoekerscentra voor de Waddenzee in het Deense Ribe en het Nederlandse Lauwersoog.

Een boys club

“Architectuur kan me zowel ontroeren als doen huiveren. Zo hou ik enorm van het vernieuwende werk van de Franse architect Renée Gailhoustet of het Steilneset Memorial van architect Peter Zumthor en kunstenares Louise Bourgeois op de oevers van het Noorse Vardøya-eiland, ter nagedachtenis van de heksenverbrandingen in de zeventiende eeuw. Het Neom-project in SaoediArabië is dan weer pure waanzin. Een zogezegd duurzame en zelfvoorzienende stad in het midden van de woestijn: hoe kunnen grote architecten bij zo’n krankzinnig idee betrokken raken? Dat project is een idee van een boys club die roekeloos met de toekomst speelt, en dan heb ik het nog niet over de duizenden mensen die in naam van dat project verdreven worden of de opposanten die vermoord worden door het Saoedische regime.”

De domme ideeën van Elon Musk

“In de architectuur leidt toxische mannelijkheid ook tot toxische ideeën. “Laat ons een toren met een hoogte van één kilometer bouwen.” “Laten we Mars koloniseren.” Echt, waarom willen mensen daaraan beginnen terwijl ons zo veel dringendere uitdagingen te wachten staan? Is echte problemen oplossen dan niet sexy genoeg? Begrijp me niet verkeerd, megalomane projecten zijn geen kwestie van vrouwelijkheid of mannelijkheid. Het echte probleem is de manier waarop we jongens opvoeden en aansporen om indruk te maken op anderen. Dat creëert types als Elon Musk en de domme doelen die ze najagen.”

Kwetsbaarheid van de natuur

“De veronderstelde tegenstelling tussen natuur en cultuur is compleet achterhaald. De mens en zijn natuurlijke omgeving zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar. Alles wat we eten komt van het landschap rond ons en we worden allemaal beïnvloed door het klimaat en het licht. Die verbondenheid trek ik door in mijn werk. Zo heb ik met mijn team in het noorden van Noorwegen The Whale gebouwd, een attractie rond de walvis als zeedier en dus een cultureel gegeven. Maar het gebouw lijkt ook op een walvis en een heuvel, terwijl de horizon je bewust maakt van de kwetsbaarheid van de natuur en de mens. Wist je trouwens dat walvissen hun eigen cultuur hebben en met elkaar communiceren? Als ze van Noorwegen naar de Caraïben zwemmen om vrouwtjes te zoeken, leren de volwassen mannetjes de jongere hoe ze de zeebodem moeten volgen.”

Altruïstische jeugd

“Jonge architecten worden veel minder gedreven door het verlangen om een ster te zijn. Als ik mijn studenten en mijn dochter, ook een architecte, mag geloven, rekenen zij veel meer op de kracht van samenwerking. Zo ontmoette ik in Milaan onlangs een collectief dat nadenkt over manieren om verlaten stedelijke ruimtes te laten heroveren door de natuur. Mijn generatie zou zich afvragen wat ze daar kon bouwen. Jongeren zijn veel altruïstischer ingesteld.”

Wetenschap vs emotie

“Duurzaamheid is geen emotionele kwestie, maar pure wetenschap. Zo volstaat het niet om te zeggen dat beton duurzaam is omdat het tweehonderd jaar lang meegaat. Beton veroorzaakt immers een gigantische CO2-uitstoot en mag dus alleen gebruikt worden waar het echt nodig is. Voor mij is dat de enige juiste manier om de klimaatcrisis aan te pakken: laat ons de meetinstrumenten gebruiken waarvoor ze dienen en alle cijfers eerlijk op tafel leggen en vergelijken.”

Langetermijnvisie

“Radicale verandering heeft een duwtje nodig. Kijk naar Kopenhagens ambitie om de eerste koolstofneutrale hoofdstad te worden: daar wordt veel over gepraat, maar echte inspanningen blijven uit. Willen we dat bouwbedrijven aan de slag gaan met nieuwe technieken, dan moet de politiek hen daartoe verplichten, op basis van een langetermijnvisie en duidelijke doelstellingen.”

Daad van liefde

“Het uiteindelijke doel van alle creatie is om een diepere boodschap over te brengen. We delen als mensen immers allemaal dezelfde gevoelens, verlangens en verliezen, wat mogelijkheden tot verbinding schept. Dat geldt ook voor architecten. Al bouw je een banaal platform waar mensen kunnen samenkomen om de zonsondergang te bekijken, het kan best zijn dat iemand die architectuur als een daad van liefde ervaart.”