‘Onze samenleving heeft het moeilijk met dubbelzinnigheid en mensen die niet in hokjes passen’

‘Veel homo’s voelen zich in minder gay-friendly situaties veiliger wanneer ze zich wat stoerder gedragen’, stelt Knack Weekend-redacteur Wim Denolf vast.

Onze samenleving heeft het moeilijk met dubbelzinnigheid en mensen die niet in welomschreven hokjes passen, stelt onze kersverse Mens van het Jaar Hanne Gaby Odiele Termote. Het Kortrijkse topmodel hield jarenlang voor zich dat ze zowel met mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken geboren is. Tot ze dat stilzwijgen in januari doorbrak, en ze met een veelbesproken coming-out in USA Today interseksualiteit uit de taboesfeer haalde.

De Belgische interseksactiviste is niet de enige die onze ideeën over gender en seksualiteit ter discussie stelt. Ondertussen keren experts en opiniemakers begrippen als vrouwelijkheid en al dan niet toxische mannelijkheid binnenstebuiten, vragen transgenders aandacht voor nog een ander, eveneens misbegrepen onderwerp (met succes, afgaand op de recente shoots in Vogue en Playboy en enkele beautycampagnes) en wrikken ook series als Big Little Lies en Transparent de hokjes open.

Onze samenleving heeft het moeilijk met dubbelzinnigheid en mensen die niet in hokjes passen

Voorbeelden van de veranderende tijdgeest waar Hanne naar verwijst zijn er genoeg. Zo was er de intrede – soms schoorvoetend – van homoseksuele personages in de Star Trek-franchise, bij de Power Rangers en zelfs Disney, terwijl onder meer bij Dreamland, Hema, Topshop, de NS en de New Yorkse metro de genderneutrale initiatieven zich opstapelen. Amerikaans ontwikkelingspsycholoog Ritch C. Savin-Williams beschreef onlangs in Time dan weer de opkomst van mannen die zichzelf mostly straight noemen: mannen die zichzelf als heteroseksueel beschouwen en daar ook niet confuus over zijn, maar tegelijk romantische of seksuele gevoelens voor een andere man niet uitsluiten. Een verklaring daarvoor vindt Savin-Williams in onderzoek waaruit blijkt dat millennials seksualiteit als een spectrum beschouwen, en dat ook nogal wat zelfverklaarde hetero’s onder hen zich kunnen voorstellen ooit andere gevoelens en ervaringen te hebben.

In die omstandigheden lijken de resultaten van een recent onderzoek door het Britse homoblad Attitude toch behoorlijk wrang. Van de meer dan 5000 lezers die deelnamen, bekende eenenzeventig procent af te knappen op mannen die vrouwelijke trekjes vertonen. Meer dan veertig procent stelde onomwonden dat zulke mannen de homogemeenschap een fout imago geven, en evenveel lezers hadden zich zelf al minder man gevoeld door hun geaardheid. In dezelfde lijn liggen op gay dating apps gangbare loktermen als masc4masc (mannelijk voor mannelijk) en straight-acting – conformistisch klinkende uitdrukkingen waarmee relnichten elkaar in de jaren zeventig op de kast joegen, en die tegen een achtergrond van snel veranderende genderopvattingen nu eens zo vreemd klinken.

Achterhaalde ideeën over gender en seksualiteit houden zichzelf soms op onverwachte manieren in stand

Volgens Attitude-hoofdredacteur Matt Cain kampen homomannen met niets minder dan een mannelijkheidscrisis. Al komt daar wellicht ook een hoop aangeleerd gedrag bij kijken. Wanneer jongens op de vingers getikt of uitgescholden worden wanneer ze zich ‘meisjesachtig’ gedragen, tv-makers wegkomen met stereotype homopersonages en flauwe moppen en het acceptabel is om een vrouwelijke politicus of bedrijfsleider een manwijf te noemen, kun je van homo’s moeilijk verwachten dat ze het beter doen dan de samenleving waarin ze opgegroeid zijn. Begrijpelijkerwijs voelen velen zich in minder gay-friendly situaties ook gewoon veiliger wanneer ze zich wat stoerder gedragen – je innerlijke Beyoncé aanspreken kan later altijd nog.

Begrijpelijke hypermannelijkheid of niet, ze maakt wel duidelijk dat achterhaalde ideeën over gender en seksualiteit zichzelf soms op onverwachte manieren in stand houden, en lang niet alleen bij de usual suspects. Ik zou graag iets anders geloven, maar zelf te maken krijgen met misvattingen en enggeestige denkbeelden biedt alvast geen magische garantie dat je de bal zelf nooit misslaat.