Tien literaire stijliconen

De literatuur stikt van de stijliconen. Zowel auteurs als hun helden en heldinnen wagen zich vaak genoeg aan extravagante klederdracht, elegante japonnen, gestileerde kapsels en gewaagde make-up. Niet voor niets zijn er talloze studies gewijd aan de motieven voor bepaalde kledingkeuzes van bekende literaire helden en heldinnen.

De literatuur stikt van de stijliconen. Zowel auteurs als hun helden en heldinnen wagen zich vaak genoeg aan extravagante klederdracht, elegante japonnen, gestileerde kapsels en gewaagde make-up. Niet voor niets zijn er talloze studies gewijd aan de motieven voor bepaalde kledingkeuzes van bekende literaire helden en heldinnen. De zorgvuldige beschrijvingen van wervelende avondjurken, blinkende juwelen en stijlvolle maatpakken dienen niet louter om de lezer te vermaken met doelloze fantasietjes. Redenen genoeg voor literaire genieën om hun personages interessante looks aan te meten: om hun schoonheid nog meer kracht bij te zetten, om hun lelijkheid te verdoezelen, om hun persoonlijkheid te veruiterlijken, om hun rijkdom te etaleren, om hun geliefden te verleiden, om een tijdsbeeld te schetsen, om de lezer te doen watertanden, en ga zo maar door. Wij haalden er enkele interessante literaire citaten over mode en stijl voor u uit.

Franny and Zooey – J.D. Salinger

Zowel Franny Glass als haar broer Zooey kunnen omschreven worden als ijdel en aantrekkelijk. De jonge New Yorkers houden van een uitvoerig toilet en een onberispelijke stijl. Franny’s jas laat zo’n intense indruk na op haar vriendje, dat hij haar bijna gelijk stelt met de dure, bonten mantel.

‘Franny was among the first of the girls to get off the train, from a car at the far northern end of the platform. Lane spotted her immediately, and despite whatever it was he was trying to do with his face, his arm that shot up into the air was the whole truth. Franny saw him, and waved extravagantly back. She was wearing a sheared raccoon coat, and Lane, walking toward her quickly but with a slow face, reasoned to himself, with suppressed excitement, that he was the only one on the platform who really knew Franny’s coat. He remembered that once, in a borrowed car, after kissing Franny for a half hour or so, he had kissed her coat lapel, as though it were a perfectly desirable, organic extension of the person herself’

Madame Bovary – Gustave Flaubert

De verveelde en overspelige doktersvrouw, Emma Bovary, heeft niets beters te doen dan zich te verdiepen in romantische literatuur, zich te kleden in dure jurken van de laatste mode en haar huis herin te richten.

‘A woman who had imposed such great sacrifices on herself certainly had a right to indulge in a few whims. She bought herself a Gothic prie-dieu; she spent fourteen francs in one month on lemons with which to bleach her fingernails, she sent for a blue cashmere dress from Rouen; she bought the finest scarf in Lheureux’s shop.’ ‘She would come directly, charming, agitated, looking back at the glances that followed her, wearing her flounced gown with gold eyeglass, her dainty shoes, all sorts of elegant trifles that he had never enjoyed, and exhaling the ineffable seduction of yielding virtue.’

Anna Karenina – Leo Tolstoy

De tragische heldin, Anna Karenina, staat bekend om haar modieuze jurken. In volgend citaat lezen we hoe Anna, beladen met juwelen en bloemen en in een stijlvolle zwarte jurk, maar wel met haar eigen haar – en dus geen pruik of haarstukken zoals in die tijd gebruikelijk was – op het bal verschijnt. Dit brengt Kitty tot de conclusie dat al die pracht en praal slechts een kader is voor haar natuurlijke schoonheid.

‘Anna was not dressed in violet, as Kitty had hoped, but in a low-cut black velvet gown, which showed her plump shoulders and bosom smooth as ivory, her beautiful round arms, and her delicate slender wrists. Her robe was adorned with Venetian guipure ; on her head, gracefully set on her locks, was a little garland of heartsease; and a similar bouquet was fastened in her black ribbon-belt in the midst of white lace. Her hair, which was all her own, was dressed very simply; there was nothing remarkable about it except the abundance of little natural curls, which strayed in fascinating disorder about her neck and temples. She wore a string of pearls about her firm round throat. Kitty had seen Anna every day, and had fallen in love with her ; but now that she saw her dressed in black, instead of the violet which she had expected, she was conscious that she had never before appreciated her full beauty. She saw her in a new and unexpected light. Now she realized that violet would not have been becoming to her, and that her charm consisted entirely in her independence of toilet ; that her toilet was only an accessory, and her black gown with the magnificent laces was only an accessory, was only a frame for her, and nothing else was to be thought of but herself in all her simplicity, naturalness, elegance, and at the same time her gayety and animation.’

Bernice bobs her hair – F. Scott Fitzgerald

In dit kortverhaal leert Marjorie haar nicht Bernice hoe belangrijk het is om goed voor de dag te komen. Hoewel jaloezie en valse tips de goede raad van de stijlvolle Marjorie dreigen te ondermijnen, blijft het volgende toch bij:

‘First, you have no ease of manner. Why? Because you’re never sure about your personal appearance. When a girl feels that she’s perfectly groomed and dressed she can forget that part of her. That’s charm. The more parts of yourself you can afford to forget the more charm you have.’

Als je charmant voor de dag wil komen, kan je best zorgen dat je tiptop in orde bent qua outfit, kapsel en make-up. Het gevoel van de perfecte look resulteert volgens de ijdele Marjorie in een charmante gerustheid en zelfzekerheid die het toelaat gesprekken aan te gaan met interessante heerschappen.

Gone With the Wind – Margaret Mitchell

Scarlett O’Hara is geen typische Southern Belle. Wat ze mist aan natuurlijke schoonheid maakt ze echter ruimschoots goed met haar charme en liefde voor mooie kleren.

‘Her new green flowered-muslin dress spread its twelve yards of billowing material over her hoops and exactly matched the flat-heeled green morocco slippers her father had recently brought her from Atlanta. The dress set off to perfection the seventeen-inch waist, the smallest in three counties, and the tightly fitting basque showed breasts well matured for her sixteen years.’
Breakfast at Tiffany’s – Truman Capote

Holly Golightly, voor eeuwig verpersoonlijkt door Audrey Hepburn, is een werkloze New Yorkse socialite die er geen graten in ziet om geld en dure cadeaus aan te nemen van rijke, oudere mannen. Het zwarte jurkje, de parelen ketting en de zwarte zonnebril staan voor eeuwig op ons netvlies gebrand. Hier volgt het citaat waarop de look zich baseerde:

‘She was still on the stairs, now she reached the landing, and the ragbag colors of her boy’s hair, tawny streaks, strands of albino blond and yellow caught the hall light. It was a warm evening, nearly summer, and she wore a slim, cool black dress, black sandals, a pearl choker. For all her chic thinness, she had an almost breakfast-cereal air of health, a soap and lemon cleanness, a rough pink darkening in the cheeks. Her mouth was large, her nose upturned. A pair of dark glasses blotted out her eyes. It was a face beyond childhood, yet this side of belonging to a woman. I thought her anywhere between sixteen and thirty; as it turned out, she was shy two months of her nineteenth birthday.’

The Picture of Dorian Gray – Oscar Wilde

Oscar Wilde, zelf niet vies van luxueuze en extravagante kledij, liet ook zijn personages opdraven in de fijnste stoffen en meest gracieuze pakken. Onder die pracht en praal schuilt bij de legendarische Dorian Gray een egoïstische, gevaarlijke ijdelheid die hem zijn ziel zal kosten.

‘That evening, at eight-thirty, exquisitely dressed and wearing a large button-hole of Parma violets, Dorian Gray was ushered into Lady Narborough’s drawing-room by bowing servants. His forehead was throbbing with maddened nerves, and he felt wildly excited, but his manner as he bent over his hostess’s hand was as easy and graceful as ever. Perhaps one never seems so much at one’s ease as when one has to play a part’.

Gran Café Boulevard – Tomas Lieske

In de historische roman van Tomas Lieske verrast Alexander Rothweill, meesterdief en oplichter, zijn jonge Baskische vriendin Pilar Dolores (Pili) met ondeugende lingerie uit de jaren twintig en dertig. Na haar kindertijd en jeugd doorgebracht te hebben op straat en in strenge kloosters, geniet Pili met volle teugen van deze luxe.

‘Voor Pili nam Alexander, nadat hun relatie eenmaal zengend in vlam geslagen was, het duurste en mooiste ondergoed mee. Hij troggelde bij zijn Turijnse en Milanese kennissen nieuwe snufjes op dit gebied af en kreeg van hen het adres van een gespecialiseerd winkeltje met kleding uit de jaren twintig en dertig. Hij reisde via Italië naar Parijs (tot in 1948 de Spaans-Franse grens weer openging), omdat daar de New Look geïntroduceerd was. Het leek of hij het kuise Spanje met de nieuwe vrijheid wilde besmetten, of hij vanuit zijn kamer aan de Ribera een revolutie van leuke luchtigheid wilde beginnen om de onverwoestbare parochiale en diocesane korsetten los te tornen. Hij kwam aanzetten met een ‘guêpière’ zoals ze het daar in Parijs noemden, een getailleerd korsetje met een kanten rand rond de heupen zonder jarretelles uit de ‘Style New Look’, gemaakt van nylon en satijn. Met wufte kleding van de ‘Style rétro’: opvallende kledingstukken met ruches en kant, dwarsgestreepte kousen, hemden en broekjes met geometrische bloemenmotieven, alles uit het midden van de jaren twintig. Met jarretelgordeltjes en korsetjes uit de wereld van cabaret en music-hall. Met een behaatje van Mador uit de jaren dertig.’

Orlando – Virginia Woolf

De mysterieuze Orlando uit de spraakmakende roman van Virginia Woolf verandert halverwege de roman van geslacht en leeft voor eeuwen zonder een dag ouder te worden. Orlando kan gezien worden als het ultieme androgyne stijlicoon. In het volgend citaat bespreekt hij het belang van kledij:

‘Clothes have more important offices than merely to keep us warm; they change our view of the world and the world’s view of us.’ ‘Orlando had now washed, and dressed herself in those Turkish coats and trousers which can be worn indifferently by either sex.’

The Virgin Suicides – Jeffrey Eugenides

Wie de verfilming van Sofia Coppola gezien heeft, weet dat de Lisbonzusjes rondzwerven in lange jurken en hun blonde haren los laten hangen om zo, blootsvoets, door het leven – en later in de dromen van de buurjongens – rond te zweven. Hun manier van kleden brengt het hoofd van hun buurjongens op hol en verdraait zelfs hun beeld en herinnering aan de zusjes. In hun verbeelding zijn Cecilia, Lux, Bonnie, Mary en Therese stuk voor stuk blonde engelen met lichtrode lippenstift en witte jurken.

‘None of us went to church, so we had a lot of time to watch them, the two parents leached of color, like photographic negatives, and then the five glittering daughters in their homemade dresses, all lace and ruffle, bursting with their fructifying flesh.’

‘Lux Lisbon was the only one who accorded with our image of the Lisbon girls. She radiated health and mischief. Her dress fit tightly, and when she came forward to shake our hands, she secretly moved one finger to tickle our palms, giving off at the same time a strange gruff laugh. Cecilia was wearing, as usual, the wedding dress with the shorn hem. The dress was vintage 1920s. It had sequins on the bust she didn’t fill out, and someone, either Cecilia herself or the owner of the used clothing store, had cut off the bottom of the dress with a jagged stroke so that it ended above Cecilia’s chafed knees. She sat on a barstool, staring into her punch glass, and the shapeless bag of a dress fell over her. She had colored her lips with red crayon, which gave her face a deranged harlot look, but she acted as though no one were there.’

(LP)