Schrijfster Pinar Akbas gebruikt de gouden raad van haar moeder als motto: ‘Push the sky away’

Pinar Akbas (42), Hasselts verpleegkundige en columniste, debuteerde onlangs met een autobiografisch geïnspireerde roman. Niran en ik vertelt over een Turks-Vlaamse moeder en dochter die weerwerk bieden tegen onderdrukking binnen hun gemeenschap.

“Ik heb zo veel traantjes gelaten toen dit nummer van Nick Cave toevallig opdook in mijn YouTube-playlist tijdens het schrijven van dit boek. Het was een intens proces, want ik keek terug naar krassen op mijn ziel en voerde confronterende gesprekken met mijn moeder: over haar gefnuikte ambities – ze was de slimste van haar familie, maar haar identiteit werd beperkt tot die van moeder en huisvrouw – én over de belemmeringen die ze mij toch nog oplegde.

Ze gaf haar enorme vrijheidsdrang en leergierigheid door en duwde me werk van de feministische auteur Duygu Asena in handen. Door een auto-immuunziekte lag ik als kind vaak in het ziekenhuis, maar terwijl mijn vader zei: ‘Pieker maar niet over studeren, ik zal wel voor je zorgen’ – goed bedoeld, maar paternalistisch – zei mijn moeder: ‘Je kunt alles worden wat je wilt. Probeer alles, verken je opties, geef nooit op, push the sky away.’ Het werd het motto van mijn boek. Tegelijk vreesde mijn moeder de Turkse roddel- en schandecultuur die tot vandaag springlevend is. Ze vond dat ik de wereld niet kon gaan verkennen, maar eerst moest trouwen met een Turk. Gevolg: amper 48 uur nadat ik op mijn 22ste een vakantielief had leren kennen in Anatolië, was ik verloofd. Ik belandde in een hel van een huwelijk waarin hij mij totaal negeerde – in zijn eer gekrenkt omdat ik geen maagd meer was – en ik kwijnde verder weg tijdens de vijf jaar durende vechtscheiding.

In mijn dertiger jaren volgde de ontlading – uitgaan, mannen leren kennen – maar dat vermoeide me zo dat ik depressief werd. Het vrat ook aan me dat ik niet de vier dochters zou krijgen waar ik altijd van had gedroomd. Toen namen mijn ouders me apart en zeiden: ‘Je hebt nu geen relatie, maar er zijn alternatieven om zwanger te worden en wij willen je helpen.’ Door mijn ziekte bleek kunstmatige inseminatie te complex, maar mijn ouders’ steun gaf me kracht en maakte onze band nog hechter. Deze mensen tonen de wijsheid om zichzelf te emanciperen, en dat terwijl ze maar tot hun elfde naar school mochten gaan.

Mijn moeder had een tijd een bloeiende kebabzaak, maar het is niet omdat Turkse vrouwen hun eigen geld verdienen dat ze geestelijk onafhankelijk zijn. Meer nog: de meesten houden de patriarchale onderdrukking in stand. Bij mijn scheiding verweten mijn moeders vriendinnen me dat ik verwend was, te veel boeken las.

Over Niran en ik beweren Turkse vrouwen nu dat ik lieg, maar het is echt nog altijd de norm dat bruiden een rood lint dragen als symbool van hun maagdelijkheid. En dan beweer je dat wij geëmancipeerd zijn?! Ik krijg ook bedreigingen, maar die negeer ik. Ik verpleeg elke dag patiënten met vergevorderde kankers, dus ik ben nergens meer van onder de indruk. Mijn moeder zegt ook dagelijks: ‘Stuur die haters maar naar mij!’

Ze verstaat niet genoeg Nederlands om mijn boek te kunnen lezen, maar ik heb elke zin met haar besproken en ze staat erachter. Ongelooflijk, want daarmee stelt ze zich even kwetsbaar op als ik. Dat is dan ook de enige manier om de hemel weg te duwen. Al het goede in mijn leven heb ik te danken aan ambitie, en ik word alleen maar gulziger. Ik ben bezig aan mijn tweede boek en volg een opleiding. Niemand houdt mij nog tegen.”