Voorpublicatie Happy Sex: ‘Een gelukkig seksleven kan vasthoudendheid en doelgerichtheid gebruiken’

In ‘Happy Sex’ past seksuoloog Alexander Witpas positieve psychologie toe op ons seksleven. Een voorsmaakje.

Prestatieseks dan maar…?

In het PERMA-model van Martin Seligman staat de A voor ‘accom­plishment’. De idee is dat ‘iets voor elkaar krijgen’ een belangrijke dimensie is van het menselijk geluk. Mensen willen niet alleen dingen ervaren, bedenken, waarderen en communiceren, ze willen ook iets doen dat een verschil maakt, iets wat verandering teweegbrengt in de realiteit. Ze willen niet alleen waarden kiezen, ze willen ook iets doen om die te verwezenlijken.

Mensen willen niet alleen waarden kiezen, ze willen ook iets doen om die te verwezenlijken.

Seligman zelf had deze dimensie eerst niet opgenomen in zijn model. Het was een van zijn collega’s, Senia Maymin, die hem erop wees dat er nog iets essentieels ontbrak. Seligman twijfelde eerst om het toe te voegen, maar deed het uiteindelijk toch. Ik begrijp dat hij twijfelde, maar ik begrijp zeker ook dat hij het toch meenam.

Het woordenboek geeft ‘prestatie’ als eerste Nederlandse vertaling van ‘accomplishment’. Dat is een term die bij ons vaak een negatieve bijklank heeft. Woorden als ‘prestatiemaatschappij’, ‘prestatiedruk’, ‘prestatiedwang’ of ’tegenprestatie’ verwijzen allemaal naar iets pro­blematisch, iets riskants, of naar economisch denken. Als je de term combineert met seks, dan krijg je prestatieseks. Zowat elke tekst die daarover geschreven is, concludeert dat we er van afmoeten. Want ‘prestatieseks’ is naar verluidt slecht, en maakt mensen ongelukkig.

Ik begrijp die redenering. Als prestatieseks betekent dat mensen zich enkel gaan focussen op zo vaak mogelijk vrijen, zoveel mogelijk klaarkomen of zo lang mogelijk penetreren, terwijl ze ondertussen alle andere aspecten van seks verwaarlozen, dan sluit ik me aan bij die kritiek. Ik wil ook niet dat mensen zich gedwongen voelen om seks te hebben. Of dat ze zich mislukt voelen omdat ze er maar niet in slagen om iets bepaalds te presteren. Dat soort van prestatieseks mag ook voor mij onmiddellijk verdwijnen, liever vroeg dan laat.

Ik wil ook niet dat mensen zich gedwongen voelen om seks te hebben.

Tegelijkertijd denk ik dat we het kind niet met het badwater moeten weggooien. Het verlangen van mensen om een doel te halen, een afspraak na te komen of iets te bereiken, is in se niet verkeerd. Ook niet als het over seks gaat. Dat is niet alleen een theoretische over­weging. Ik merk het namelijk ook in mijn praktijk: mensen worden er gelukkig van wanneer ze merken dat ze, als individu of als koppel, in staat zijn om te doen wat er gedaan moet worden. Ook als dat moeilijk is. Vooral als dat moeilijk is.

Een gelukkig seksleven kan best wat vasthoudendheid en doelgerichtheid gebruiken. Een voorwaarde is wel dat die vasthoudendheid en doelgerichtheid niet alles beginnen te overheersen, ten koste van alle andere dimensies.

Moeite doen voor je seksleven: maakt je dat gelukkig?

Als ik dit hoofdstuk begin met een verhaal over een koppel dat zich­zelf oplegt om elke dag te vrijen, dan is dat niet omdat ik denk dat iedereen hun voorbeeld dient te volgen. Het werkt voor sommige koppels, maar die zijn hoogstwaarschijnlijk in de minderheid.

Ik gebruik het verhaal wel, omdat het bij veel mensen, en wellicht ook bij jou, een dubbel gevoel oproept. Aan de ene kant is het bewon­derenswaardig wat ze doen, en het heeft hen duidelijk geholpen. Maar aan de andere kant is het ook wel vreemd. Hoe kom je erbij om jezelf op te leggen om elke dag seks te hebben? Hoe kun je daar zin in hebben? Is het idee alleen al niet genoeg om geen zin meer te hebben? Hoe kun je zoiets vragen aan je partner? Hoe kun je zoiets vragen van jezelf?

Hoe kom je erbij om jezelf op te leggen om elke dag seks te hebben?

Met dat dubbele gevoel worstelen heel wat mensen, ook wanneer het gaat over hun eigen seksleven. Ergens hebben ze wel door dat er zoiets bestaat als ‘erosie’ in je seksleven, ook al willen ze het voor zichzelf niet altijd toegeven. Ze merken dat fijne seks, binnen of buiten een relatie, na een tijdje niet meer vanzelf komt. Als ze eerlijk zijn, weten ze ook wel dat die erosie niet vanzelf stopt. Een stemmetje in hun hoofd zegt: “Je moet iets doen als je nog fijne seks wilt. Er moet iets veranderen, en dat gaat moeite kosten!”

En dan ontstaat er kortsluiting in hun hoofd. Voor veel mensen gaan die twee begrippen, ‘fijne seks’ enerzijds en ‘moeite’ anderzijds, immers gewoonweg niet samen. Sterker nog: ze lijken wel diametraal tegenover elkaar te staan. Dat ziet er ongeveer zo uit:

Fijne seks: eenvoudig, zorgeloos, ontspannend, gemakkelijk, spon­taan, geeft energie

Moeite: complex, bezorgd, vraagt inspanning, moeilijk, gepland, vermoeiend

Rond die kortsluiting blijven heel wat mensen hangen. Ze willen wel seks, maar geloven dat, als ze daar moeite voor moeten doen, dat alleen maar slechte seks kan opleveren. En wie wil er nu slechte seks? En dus doen ze niets, en gaat de erosie verder.

Ik begrijp waar dat dubbele gevoel vandaan komt. Er zijn al zoveel zaken waarvoor we moeite moeten doen in ons leven, waarvoor we inspanningen moeten leveren. Veel mensen voelen zich nu al over­bevraagd en overspannen. Moeten we ons nu ook nog eens beginnen uitsloven voor ons seksleven? Liefde was al een werkwoord. Moeten we van seks nu ook al een werkwoord maken? Seks is zo’n gedoe, en ons leven is al druk genoeg. Worden we daar dan gelukkig van?

Moeite doen moet niet per se onaangenaam zijn. Het hangt ervan af hoe je het aanpakt.

Als ik die vragen probeer te beantwoorden op basis van inzichten uit de positieve psychologie, dan is er goed nieuws en slecht nieuws.

Eerst het slechte nieuws: ja, als je een gelukkig seksleven wilt, dan zul je daar een inspanning voor moeten leveren. Het is niet anders dan bij alle andere domeinen van je leven. Alles wat echt belangrijk is, vraagt tijd, aandacht en moeite. Ook je seksleven.

Maar, en dat is het goede nieuws: het is niet omdat je die inspanning levert, dat dat allemaal vreselijk complex en vermoeiend moet zijn, en gepaard moet gaan met gepieker, angst en frustratie. Kortom: moeite doen moet niet per se onaangenaam zijn. Het hangt ervan af hoe je het aanpakt.