Modefotograaf Oliviero Toscani: ‘Integratie is het thema van de nieuwe Benetton-campagne’

Met ophefmakende reclamecampagnes voor Benetton zette Oliviero Toscani (75) zich in de jaren tachtig en negentig op de kaart. Nu maakt hij zijn comeback bij Benetton.

Niet iedereen die kan schrijven, is een schrijver. Voor fotografie geldt hetzelfde, ook al noemt iedereen zich fotograaf. Op de knop drukken is niet moeilijk. Maar om een goede foto te maken, moet je iets te vertellen hebben. Een goede fotograaf is een auteur.

Ik maak foto’s om mijn visie te delen met de wereld. Kunst is voor mij een publieke dienstverlening. Gratis. Daarom werk ik in de massamedia. Kunst in privéhanden kan niet voor mij. Net als kunst die enkel gaat over vorm, kleur en compositie. Die is sowieso middelmatig. Een goede artiest analyseert de condition humaine. Zonder dat het altijd serieus hoeft te zijn. Je kunt geëngageerd en tegelijk grappig zijn.

Een klein detail bestaat niet. Elk element, hoe klein ook, helpt je verhaal te vertellen. Vaak heb je weinig elementen nodig. Op een van mijn lievelingsfoto’s zie je een Afrikaans kinderhandje met een klein beetje rijst erin: dat zegt genoeg.

Een foto is nooit choquerend. We reageren geschokt, omdat we de realiteit niet willen zien. Fotografie raakt ons dieper dan de werkelijkheid. Iedereen had op tv al bootvluchtelingen gezien. Maar pas toen we de foto van de verdronken peuter Aylan zagen, raakte het ons emotioneel.

Ik ben geen mode-, reportage- of stillevenfotograaf. Ik ben een getuige van mijn tijd. En ik gebruik een fotocamera om mijn verhaal te vertellen. Kunstenaar zijn is een voorrecht. Ik ben de gelukkigste en meest geprivilegieerde mens ter wereld.

Ik werk niet met mensen die zich creative director noemen. Zelfs God noemde zich niet zo. Creativiteit zit in je onzekerheid, je verbeelding, je fantasie en je nonsens. Ik kijk naar de witte achtergrond en laat mijn verbeelding de vrije loop. Een goede raad voor iedereen: sluit je smartphone of computer en besteed wat meer tijd per dag aan je verbeelding.

Werken met wie ik wil en hoe ik wil: dat was mijn enige ambitie toen ik begon als fotograaf. Dat ik daarin slaagde, vind ik mijn grootste prestatie. Vrijheid vraagt discipline. Je moet nee kunnen zeggen en geld kunnen vergeten. Maar ik zoek geen succes of roem. Ik heb niks te verliezen en niks te bewijzen.

Professioneel heb ik geen bezittingen, behalve een iPhone. Ik heb een bedrijf, maar geen vast personeel. Zelfs mijn camera huur ik. Ik ben ontzettend slecht georganiseerd. Ik heb zelfs geen deftig archief. In het overzichtsboek van mijn werk staan magazinepagina’s en advertenties, omdat ik de originele beelden kwijt was.

Ik ben de tweede generatie in de fotografie. Mijn vader Fedele was persfotograaf bij de Italiaanse krant Corrieredella Sera. De camera bedienen leerde ik niet van hem. Wel eerlijk zijn en hard en gepassioneerd werken.

Iedereen kent me van Benetton. Zij hadden het grootste budget en zichtbaarheid. Maar ik fotografeer al meer dan vijftig jaar voor wereldwijde modebladen en merken. Na bijna twintig jaar keer ik terug naar Benetton. Toen ik in 2000 na achttien jaar vertrok, interesseerde het me niet meer. Maar onlangs vroeg oprichter Luciano Benetton om, samen met hem, weer in het bedrijf te stappen. En het weer op de rails te helpen, want het gaat niet goed met het merk.

Integratie is het grootste probleem van de wereld vandaag. We zijn bang van alles wat anders is en van wat we niet kennen. Die angst maakt ons dom. Integratie is het thema van de nieuwe Benetton-campagne. We vrezen terrorisme en oorlog, maar het grootste gevaar zit in onszelf. Er sterven meer mensen aan zelfdoding dan in aanslagen. Daar moeten we ons over ontfermen.