Gered van de afvalberg: steeds meer modehuizen geven deadstock een tweede leven

Elk jaar belanden tonnen deadstock – onverkochte kleding en stofoverschotten van de mode-industrie – op de afvalberg. Daar willen almaar meer merken wat aan doen. In plaats van iets weg te gooien, geven ze het een tweede leven.

Hermès is een voorloper als het gaat over upcycling. Al tien jaar werkt dochtermerk Petit h met oude materialen. Creatief directeur Godefroy de Virieu, die er vanaf het begin bij betrokken was: ‘Het is een verhaal van gezond verstand, zorg en verantwoordelijkheid.’

Het idee om luxe en upcycling te combineren ontstond elf jaar geleden in Pantin, ten noorden van Parijs, waar de ateliers van Hermès gevestigd zijn. Dankzij ontwerpster Pascale Mussard krijgen afgedankte materialen van Hermès sindsdien een tweede kans. Restjes leer, zijde, kasjmier, riemen, touw, porselein, kristal, email, metalen onderdelen, parelmoeren knopen: ze krijgen allemaal een nieuw leven in de vorm van een interessant voorwerp.

Mussard, nazaat van oprichter Thierry Hermès, bracht een team samen en startte Petit h. Godefroy de Virieu was een van hen. Hij herinnert zich nog Pascale Mussards verhalen over haar jeugd in de rue Faubourg Saint-Honoré, hoe ze in de ateliers op de bovenverdieping rondliep met haar oudoom. Op een dag raapte hij een stuk leer op dat van een werktafel was gevallen. Hij vouwde het in tweeën en met dat eenvoudige gebaar werd het kleine stukje materiaal een portefeuille. Hij legde het in de etalage van de winkel en het werd prompt een begeerd Hermès-object. Dit was het startschot voor een aanpak die getuigt van gezond verstand, respect voor vakwerk én voor het milieu.

Pascale Mussard wilde die aanpak zoveel mogelijk verderzetten. Ondertussen loopt Godefroy de Virieu al meer dan tien jaar in haar voetsporen, sinds februari 2018 is hij creatief directeur van Petit h. Elk jaar maken de vele vaklui tweehonderd verschillende voorwerpen, zowel unieke stukken als kleine series, en het zijn stuk voor stuk fascinerende nieuwe objecten. Ze gaan nooit overhaast te werk, want Hermès staat voor kwaliteit. Een paar voorbeelden: terrazzo ingelegd met knopen van confectiekleding, een zoutvaatje met zeldzame knopen… ‘Het gebeurt heel organisch, we leggen onze ideeën en materialen samen en maken dan nuttige voorwerpen die deel gaan uitmaken van een nieuwe levensstijl.’ Natuurlijk staat duurzaamheid centraal in dit proces. Godefroy de Virieu is zich er terdege van bewust dat het een noodzaak is – ‘Petit h is het creatieve antwoord op de vraag naar een duurzamere aanpak, maar Hermès maakt er geen marketingstunt van.’ Discretie en respect staan voorop. Hij heeft overigens ook een hekel aan de uitdrukking trash to treasure. ‘Ik kan de materialen van de ateliers niet als afval beschouwen, daarvoor zijn ze te kostbaar. Onze vakmensen noemen ze soms ‘slapend materiaal’. Voor mij zijn het verborgen schatten.’

Het Amsterdamse label Archivist maakt kraakwitte hemden van afgedankt hotellinnen. Wij doken tussen de lakens met oprichtster Eugenie Haitsma en zochten uit waarom.

Tijdens een hotelnacht in 2019 ontstond je idee voor Archivist. Hoe kwam dat bij je op?

Eugenie Haitsma: ‘Zoals veel mensen ben ik gefascineerd door die typische hotellakens: heerlijk krakend en superzacht. Tijdens die bewuste nacht vroeg ik me af wat hotels eigenlijk doen met lakens met een gat of een vlek. Toen bleek dat ze die gewoon weggooien, wilde ik daar iets mee doen. Via een vriend leerde ik modeontwerper Johannes Offerhaus kennen, die meteen interesse had.’

Hemden maken van vuile lakens, is dat wel een goed idee?

‘Hotellakens worden zo’n driehonderd keer gewassen. De stof moet dus van topkwaliteit zijn. Bovendien gebruiken wij enkel linnen van luxehotels, gemaakt van zacht Egyptisch katoen. Er zitten inderdaad kleine foutjes in de lakens, zoals gaatjes of vlekken. We knippen daar niet omheen. Die imperfecties maken elk hemd uniek. In plaats daarvan borduren we erover.’

Dat betekent dus handwerk?

‘Van lakens kleding maken, is ingewikkeld. Veel complexer dan van een lange rol stof. Bovendien moeten we de lakens manueel controleren en retoucheren. Toch houden we de prijs bewust laag: ze kosten 125 euro. We willen een grote groep mensen bereiken en kunnen concurreren met grote modebedrijven.’

Hoe overtuig je hotels om hun kapotte linnengoed apart te houden?

‘Het is voor hen inderdaad een gedoe. Normaal gaan kapotte exemplaren meteen in de vuilbak, nu moeten ze die opsparen tot het er genoeg zijn voor een verzending. In ruil willen we voor de hotels uniformen maken van hun eigen lakens. Zo wordt het echt een circulair project.’

Nog andere toekomstplannen?

‘In april breiden we onze collectie uit met broeken, rokken en tops. Maar Archivist wil meer een platform worden dan een modelabel. Ons doel is: zoveel mogelijk van het materiaal hergebruiken.’

archivist.studio, @archivistmovement

Ook deze Belgische merken hebben een hart voor hemden en geven nieuw leven aan afgedankte exemplaren.

PAULE JOSEPHE

Na haar stage bij Alexander McQueen had Hannah Vanspauwen een degout van de modewereld. Maar niet van de mode. Dus startte ze samen met fotografe Tiny Geeroms een upcyclingmerk: Paule Josephe.

Ze opwaarderen tweedehandsjes door ze te borduren en de snits te manipuleren met linten en smock, een techniek om stof op te rimpelen. In hun collectie zitten vooral hemden, maar ook broeken, jurken en sjaals. ‘Met die laatste maken we onze overschotten op’, aldus Geeroms.

paulejosephe.com, @paulejosephe

RENÉE BY ZOË

Toen studente modetechnologie Zoë De Cock in maart vorig jaar een jurk maakte van een oud hemd van haar opa, kwamen er enthousiaste reacties via Instagram. Samen met haar moeder stikte ze al zo’n 160 jurkjes.

Hun ambitie: via duurzame mode de afvalberg verkleinen. Ze voegden ook overalls toe aan hun collectie waarin ze overgebleven hemdsmouwen, -kragen en borstzakjes verwerken.

Pop-up op 6 en 7 maart bij Shelter, Hoogpoort 9 in Gent, Reneebyzoe.com, @reneebyzoe

Het Zweedse merk Filippa K herwerkte een oude stock slecht verkopende jasjes tot nieuwe stukken. Oude wijn in nieuwe zakken? Of slimme upcycling?

‘Uit de zomercollectie van 2018 verkocht één jas heel slecht’, vertelt Emilia Castles, mannendesigner bij Filippa K. ‘Jammer, want de basis zat goed: kwalitatieve stof, mooie kleur en toffe workwear-elementen. Maar hij hinkte tussen jas en colbert en had een wat vreemde lengte.’ In plaats van nóg een nieuwe jas te ontwerpen, besloten ze dit model te verbeteren. ‘Ik wilde het bestaande ontwerp respecteren en de jas met zo min mogelijk ingrepen weer hedendaags maken.’ De jas werd ingekort en voorzien van een nieuwe kraag, extra knopen en een uitneembare voering. ‘De kraag haalden we uit de afgeknipte strook onderaan en we wisten nog een partij van dezelfde knopen te bemachtigen. Het is geen gemakkelijke oefening, maar creatief wel een fijne. En het werkt: de jas is uitverkocht.’

In de vrouwencollectie zat een klassieke, witkatoenen blouse met manchetten van zijde, gemaakt van onverkochte sjaals. Is zo’n voorbeeld van upcyling winst op alle vlakken?

‘Upcycling past niet in het klassieke productieproces en is dus ook wat duurder. Deze jasjes werden gemaakt in de samplingafdeling’, vertelt Castles. Al is die meerprijs voorlopig geen reden voor het Zweedse merk om de upcycling te staken. ‘In februari 2020 startten we Filippa K Studio, een laboratorium waar we experimenteren met circulaire mode. Hier belanden alle binnengebrachte tweedehandskleren van onze klanten. Wat we niet kunnen herstellen of verkopen, verwerken we tot unieke stukken voor de Remake-collectie, als aanvulling op de upcycling van deadstock.’

filippa-k.com

American Vintage maakt nieuwe tapijten van oude kleren.

Na zestien jaar en meer dan dertig collecties zat American Vintage, net als veel andere merken, met een aanzienlijke stock van onverkochte kledingstukken, stofoverschotten en prototypes. Het merk uit Marseille trok daarom begin vorig jaar naar het hart van de Midden-Atlas, waar een coöperatie van Marokkaanse vrouwen traditionele Boucherouite-tapijten knoopt van textielresten.

De tapijten dienden oorspronkelijk om de kou buiten te houden in de huizen van de berbers, maar zijn sinds een jaar of tien in trek in het Westen voor hun felle kleuren en grafische prints. Met de resten van American Vintage is een kleine collectie van drie types tapijten gemaakt. Die zijn nu online te koop op de website van het merk.

Prijzen tussen 250 en 750 euro, americanvintage-store.com

Kleren gemaakt van restafval van de lokale textielindustrie én door een sociaal atelier uit de buurt. Het levert Studio AMA dit jaar de Henry van de Velde Award op in de categorie Climate Challenge.

Meer dan 4200 m2 stof redde de Gentse ontwerpster Soraya Wancour al van de afvalberg. Die stof haalt ze bij een zestal Belgische textielbedrijven. ‘We maakten al kleren van resten van matrascovers, badhanddoeken en interieurtextiel. Dat zijn mooie, kwalitatieve stoffen. Ze weggooien of verbranden zou zonde zijn’, zegt Wancour. Deadstock opkopen doet ze niet. ‘Ik wil bedrijven niet het idee geven dat te veel produceren oké is.’

Vorig jaar werkte Studio AMA voor het eerst ook met bestaande kledingstukken, afdankertjes van de kringwinkel. ‘Vaak zijn die kleren nog in goede staat. Wij hebben van herenhemden een kleine collectie gemaakt.’ Het is met die collectie dat Studio AMA de Henry van de Velde Award won. ‘Ik wil als ontwerper het tij doen keren en kleding maken die future proof is. Dat ik daar nu erkenning voor krijg, is natuurlijk fantastisch.’

Wancour studeerde mode in Brussel, liep stage bij ontwerpers, maar vond haar ding niet in de mode-industrie. Ze startte in 2018 Studio AMA, een ‘lab voor ethische mode’. Sindsdien verkocht het circulaire modemerk ongeveer 440 kledingstukken. Al die stukken werden gemaakt door een sociaal atelier uit haar buurt. ‘Mijn ontwerpen maak ik op basis van wat er mogelijk is in de ateliers en van de stoffen die ik ter beschikking heb.’

Studio AMA werkt niet met seizoenen of collecties. Elk stuk is uniek. ‘Af en toe komt er een ontwerp bij. En pas als de voorraad van een model bijna op is, wordt er bijbesteld. We willen geen overstock.’ Kopen kan via de website, of tijdelijk op vrijdag- en zaterdagnamiddag bij O’yo, een lunch- en ontbijtbar in Gent. Van februari tot de eerste week van april zal Studio AMA ook bij Lokal in Brussel verkocht worden.

studioama.be

De Belgische Sybil Mortelmans woont in Madrid en werkt al twintig jaar als freelance schoenenontwerpster. Begin 2018 lanceerde ze het handtassenlabel Tres Sis Zero, gemaakt van premium restleer.

Waar staat Tres Sis Zero voor?

Sybil Mortelmans: ‘Letterlijk betekent het 360. Een cirkel. Ik begin met iets dat op zijn einde is, restleer, en maak er iets nieuws van. Als schoenenontwerpster (van merken als Vanessa Bruno, Paule Ka en Thiron, red.) kom ik geregeld in leerfabrieken. Ik zie met eigen ogen hoeveel er wordt weggesmeten. Het idee om daar iets mee te doen, speelde al lang.’

Waar vind je je materiaal?

‘Ik werk samen met een viertal depots van restmateriaal in Spanje, die leer hebben van luxemerken zoals Loewe. Luxemerken gebruiken vaak enkel het centrale deel van een vel, de rest wordt weggesmeten. Die resten zijn perfect om kleine leerwaren van te maken. Soms hebben ze ook grote hoeveelheden leer van één kleur over, omdat die kleur slecht verkocht is en nooit in productie is gegaan of enkel voor het defilé bestemd was.’

Waarom koos je voor handtassen en niet schoenen, je specialiteit?

De productie van schoenen is complexer. Alleen al door de maten, bijvoorbeeld. Ik had weinig ervaring met handtassen, maar ik kan patronen maken en heb veel hulp gekregen van mijn fabrikant uit Barcelona. Omdat ik werk met restmateriaal, niet alleen voor het leer, maar ook voor de ritsen, voering en knopen, is het aantal identieke stukken zeer klein. Daar houden fabrikanten niet zo van. Daarom hebben we afgesproken dat ik de gaten opvul. Als ze een rustige periode hebben, krijg ik een tijdslot. Zo kunnen zij hun personeel aan het werk houden en kan ik produceren.’

Heeft dat ook gevolgen voor je collectie?

‘Ik werk met een vast aantal modellen, die telkens in een andere kleur of materiaal worden uitgevoerd. Af en toe komt er een model bij. Het is niet de bedoeling om elke zes maanden met een nieuwe collectie te komen. Daarom zijn mijn tassen ook tijdloos van stijl. Eind maart heb ik weer een slot, dan wordt de voorraad aangevuld. In de toekomst is het de bedoeling om het merk uit te bouwen en ook met ander restmateriaal dan leer te werken.’

Prijzen tussen 65 en 240 euro, tressiszero.com

De nieuwe runner van het Zwitserse merk On loopt letterlijk in cirkels, want de Cyclon is 100% herbruikbaar. Extra revolutionair is dat deze afvalvrije runner niet wordt verkocht, maar verhuurd. Voor 29,95 euro per maand heb je een abonnement.

Je teruggestuurde versleten schoenen worden getransformeerd tot grondstoffen waarmee vervolgens nieuwe schoenen gemaakt worden. De materialen zijn volledig plantaardig en worden onder meer gemaakt van olie uit de wonderboom, een snelgroeiende tropische soort. De service start in de tweede helft van 2021, maar je kunt nu al inschrijven.

on-running.com/cyclon