Daniel Roseberry blaast modehuis Schiaparelli nieuw leven in: ‘Ik ben het gewend om regels te overtreden’

De reputatie van Elsa Schiaparelli, surrealistisch ontwerper en aartsrivaal van Coco Chanel, mocht weleens worden afgestoft. Slaagt Daniel Roseberry in zijn opzet om het merk eindelijk opnieuw te laten meetellen? “Dit is nog maar een schaduw van waar ik naartoe wil.”

Elsa Schiaparelli geldt als een van de belangrijkste ontwerpers van haar generatie: een excentrieke durfal van rijke Romeinse komaf die op een trans-Atlantische oceaanschuimer kennismaakte met het surrealisme, een tijd in New York woonde met een waarzegger die tegelijk oplichter was, en hun dochter, Gogo, en in 1927 in Parijs een modelabel begon waarvan de reputatie nog altijd nazindert.

“Ze is gekker en origineler dan haar tijdgenoten”, berichtte Time halverwege de jaren dertig. “Madame Schiaparelli is de persoon voor wie het woord ‘genie’ het vaakst wordt gebruikt.” Met reden: ze was haar tijd vaak vooruit. Ze stopte een van haar parfums in een glazen vrouwenbuste toen Jean Paul Gaultier, die later min of meer hetzelfde deed, nog geboren moest worden. Ze gebruikte krantenpapierprints toen er van John Galliano, die een abonnement nam op dergelijke bedruksels, nog geen sprake was.

Shocking!

Schiaparelli kleedde Wallis Simpson, de vaak door het slijk gehaalde – want gescheiden – Amerikaanse fiancee van de afgetreden Britse koning Edward VIII in een ivoorkleurige jurk waarop haar goede vriend Salvador Dalí een reusachtige feloranje kreeft had geschilderd, volgens hem een krachtig seksueel symbool. Simpson droeg de jurk voor een over zeven pagina’s uitgesmeerde fotosessie voor Vogue, net voor haar huwelijk met Edward. De jurk en de foto’s – shocking! – droegen allicht bij tot de slechte reputatie van de Windsors, al bleven de twee vrouwen wel levenslang bevriend.

Coco Chanel was een mooie vrouw, Elsa Schiaparelli was dat niet. Maar Schiap had meer talent. Ze was ook creatiever.

Shocking! was overigens de naam van hoger vernoemd parfum, indertijd een bestseller. En het is ook de titel van de overzichtstentoonstelling die nog tot in januari loopt in het Musée des Arts Décoratifs in Parijs. De expo, waaraan vier jaar voorbereidend werk voorafging, plaatst de kleren, accessoires en parfums van Schiaparelli tussen het werk van tijdgenoten als Dalí, Man Ray en Duchamp, en komt precies tien jaar na Impossible Conversations, een ingebeelde ‘dialoog’ tussen Schiap, zoals ze vaak werd en wordt genoemd, en Miuccia Prada, in het Metropolitan Museum van New York.

Schiaparelli sloot de deuren van haar salons en ateliers op Place Vendôme in 1954. Coco Chanel, misschien niet haar aartsvijand maar zeker haar belangrijkste rivaal, maakte datzelfde jaar een veelbesproken comeback. Elsa overleed twintig jaar later, in 1973, twee jaar na Coco. Chanel werd al in de jaren tachtig opnieuw tot leven gewekt, aangevuurd door Karl Lagerfeld. Schiaparelli moest wachten tot 2007 op een reddende engel: landgenoot Diego Della Valle, de Italiaanse zakenman achter Tod’s, Hogan en Roger Vivier. Hij herlanceerde het merk zes jaar later, straks tien jaar geleden, op het historische adres van het huis.

Hekel aan Chanel

De wedergeboorte verliep niet zonder moeite, ondanks pogingen van ontwerpers Christian Lacroix, Marco Zanini en Bertrand Guyon. Maar sinds april 2019 wordt het huis geleid door Daniel Roseberry, een 36-jarige Texaan, en de voormalige rechterhand van Thom Browne in New York.

Roseberry wordt alom beschouwd als de beste keuze tot nog toe om Schiaparelli naar de toekomst te leiden. Misschien omdat hij zich weinig aantrekt van dat toch wel zware erfgoed. De tentoonstelling is voor de ontwerper een opportuun moment om het verhaal van Schiaparelli nog eens onder de schijnwerpers te plaatsen. “Maar terugkijken naar het verleden is niet de sleutel tot de toekomst”, vertelt hij in zijn bureau met uitzicht op Place Vendôme, enkele dagen na zijn coutureshow. Hij is moe, rustig, welbespraakt. Zelfverzekerd, maar wars van arrogantie. Hij geniet nog na van het diner dat hij de avond ervoor heeft georganiseerd voor zijn familie en vrienden uit Amerika, “iets waar ik al lang van droomde”.

“Ik heb, vanzelfsprekend, naar Elsa’s werk gekeken”, zegt hij. “Ik wist dat ze de wikkeljurk heeft uitgevonden, dat ze als eerste de rits zichtbaar heeft gemaakt. Ik was op de hoogte van haar samenwerkingen met kunstenaars als Dalí. Maar in de spleten en gaten van haar persoonlijke leven heb ik me niet echt verdiept voor ik aan de slag ben gegaan. Dat interesseerde me minder. Ik wist dat ze tegelijk excentriek en heel chic was. En ik wist natuurlijk ook wel dat ze Coco Chanel niet kon uitstaan. Haar autobiografie heb ik nog altijd niet gelezen. Misschien is dat een vergissing en denk ik daar over een paar jaar anders over. Maar op dit moment ligt mijn focus op de toekomst. Ik wil mezelf blijven. Ik wéét dat zij het zo zou hebben gewild, dat ze haar neus zou hebben opgehaald voor een al te letterlijke interpretatie. Ik geloof ook niet dat iemand daarop zit te wachten.”

“Haar mode was geraffineerd, maar Schiap was ook luid en intens, en heel visueel. Dan maakte ze een scherp gesneden jasje, en dan – boem! – een gigantische broderie, en daarbovenop – boem! – een reusachtige gouden button. Er zit een intensiteit in haar mode die nog altijd impact heeft en relevant blijft. Als je kijkt naar archiefstukken van Vionnet of Lanvin of Coco: die zijn veel meer gereserveerd. Schiap was moderner.”

Chanel noemde Schiaparelli “die Italiaanse kunstenares die ook kleren maakt”. En voor Schiaparelli was Chanel “de hoedenmaakster”.

“Ik vind het geweldig dat ze rivalen waren, vooral ook omdat ze praktisch naast elkaar leefden.” Hij wijst naar buiten. “Elsa had hier haar bureau en Coco woonde hiernaast, in het Ritz-hotel. Coco was een mooie vrouw, Schiap was dat niet. Maar Schiap had meer talent. Ze was ook creatiever.”

Heb je zelf ook zo’n rivaal?

“Nee, ik denk niet dat ik die heb. Maar ik ben wel competitief. Ik heb een hekel aan luiheid. Ik wil de beste zijn.”

Als mensen gaan schrijven over de outfit van Lady Gaga, dacht ik, dan moeten ze ook iets hebben om over te schrijven.

Schiaparelli werkte samen met de belangrijkste kunstenaars van haar generatie, van Dalí tot Cocteau.

“Die samenwerkingen zijn een van de dingen waarvoor ze nog altijd bekendstaat. Ik sta daarvoor open. Maar ik wou niet dat het eerste hoofdstuk van ‘mijn’ Schiaparelli afhankelijk, of medeafhankelijk, zou worden van iemand anders. Ik denk dat haar collabs destijds zijn voortgekomen uit relaties die ze had met mensen die ze zelf inspirerend vond. Niet de eerste de beste schilder, of iets als Fendace (de recente collab van Versace en Fendi, red.).”

Je werkt wel samen met celebs, van Beyoncé tot Adele.

“Ik ben niet getraind als couturier. Ik ben een outsider, een Amerikaan die is opgegroeid in de nineties. Heb je ooit geluisterd naar een klassiek getrainde operazanger die zich aan popmuziek waagt? Dat is bijna altijd verschrikkelijk. Er is geen ruimte voor improvisatie of risico. Als buitenstaander durf ik meer. Ik ben niet bang van risico’s. Ik ben het gewoon om regels te overtreden.”

Roseberry ziet de toenadering tussen Schiaparelli en de entertainmentindustrie als een van zijn belangrijkste ingrepen. Beyoncé droeg vorig jaar een zwartleren mini-jurk en statementoorringen van Schiaparelli op de Grammy Awards, Kim Kardashian was te zien in een leren schild waarin een bodybuildersfiguur was geboetseerd. Bella Hadid verscheen op het filmfestival van Cannes met een borstjuweel waarin je een paar longen kon ontwaren. “Ik hou ervan om zulke historische modemomenten te creëren.”

Hoe moeten we ons zo’n collab voorstellen?

“Dat hangt ervan af. Beyoncé is fully in control en heel specifiek over wat ze wil. Ze heeft een creatieve visie waar ze niet van afwijkt. Ze weet wat ze wil. Andere sterren zijn meer open, of ze laten zich leiden door een stylist. Ik heb daar geen moeite mee. Ik kan me goed aanpassen. Ik werk graag op verschillende manieren, met verschillende mensen. Dat kan een ongelooflijk getalenteerde naaister in het atelier zijn, of een koppige stylist. Laat maar komen.”

De jurk van Roseberry die Lady Gaga droeg voor haar optreden tijdens de inhuldiging van president Biden in Washington, krijgt allicht historische waarde. Gaga gaf een beklijvende performance van The Star-Spangled Banner luttele dagen na de bestorming van het Capitool, een traumatisch moment voor de Verenigde Staten. “Beyoncé schreef geschiedenis, Bella hamerde de nagel nog wat dieper, en Gaga was de gamechanger.”

De rood-en-blauwe baljurk met witte vredesduif is te zien op de tentoonstelling in Parijs. Roseberry schetste de outfit aan het bureau waar hij vandaag zit, amper een week voor de ceremonie. “We kregen de aanvraag in de namiddag en nog diezelfde avond hebben we haar de eerste schets bezorgd. Gaga speelt al haar hele leven met iconografie. Ik was op zoek naar het equivalent van een ‘hook’, het element dat maakt dat een popsong in je hoofd blijft hangen. Als mensen gaan schrijven over de outfit van Gaga, dacht ik, dan moeten ze ook iets hebben om over te schrijven. Hoe maak je zo’n look iconisch? En zo ben ik uitgekomen bij de duif.”

Kun je met mode aan politiek doen?

“Ik denk van wel. Ik denk dat je met mode op z’n minst een bijdrage kunt leveren aan een conversatie, en het is een goed gevoel als je het idee hebt dat dat je gelukt is. Ik vond ooit dat je maar beter kunt lachen om mode, dat het niet iets is om ernstig te nemen. Maar intussen denk ik daar anders over. Ik werk mij te pletter met mijn team. Ik vind dat wat ik doe waarde heeft. Ik zoek de hele tijd naar excellentie, naar manieren om schoonheid in de wereld te brengen.”

Je couturecollectie stond ook in het teken van schoonheid.

“En van romantiek.”

Shows zijn alles voor hem, vertelt hij. “Ik ben het er nooit mee eens geweest dat shows niet essentieel zouden zijn. Ik geloof ook niet dat je buiten de officiële kalender moet showen. Dat is tijdverspilling voor iedereen, a huge waste of time. Ik koester dat momentum, die ene week waarin we allemaal tegelijk showen, en iedereen tegelijk kijkt.” De collectie in juli kreeg de titel ‘Renaissance’, net als het later die maand uitgebrachte nieuwe album van Beyoncé, die op de bijbehorende foto’s onder andere Schiaparelli draagt. De modellen liepen over een verhoogde catwalk met diepe decolletés en in strakke korsetten, fonkelend met borduursels en pailletten. Er was een hoed gemaakt van struisvogelveren die een wiegend tarweveld imiteerde. En als bindmiddel: de muziek uit Jurassic Park. “Die soundtrack brengt me terug naar mijn kinderjaren, toen ik vol bewondering en met grote ogen naar die film keek. Als ik erin geslaagd ben om mijn publiek één procent te doen voelen van wat ik voelde toen die brontosaurus op het scherm verscheen, ben ik in mijn opzet geslaagd.”

Kerk en leven

Roseberry groeide op in Dallas, Texas, in de kerk van zijn vader. Hij beschrijft zijn kinderjaren als “intens.”

“Mijn vader was een begenadigd spreker, een uitstekende predikant. Ik ben opgegroeid met zijn sermoenen, week na week, in een zaal met vijfhonderd kerkgangers. Muziek, wierook, bloemen, toeschouwers: een mis heeft uiteindelijk veel gemeen met een defilé. Tegelijk was daar mijn moeder. Zij leerde me tekenen. Die twee heel verschillende activiteiten, de missen en het tekenen, hebben me enorm beïnvloed.”

Hij was en is geobsedeerd door Disney. “Disney heeft me enorm geholpen. Disney heeft me geleerd een dromer te zijn. Ik hou van de fantasie van Disney – Disney staat voor excellentie, voor Amerikaans entertainment. Het is een belangrijk onderdeel van mijn kindertijd.”

Hoe ben je in mode geïnteresseerd geraakt?

“Ik tekende de hele tijd. Ik was van plan om later tekenfilms te gaan maken. Dat was mijn droom. Toen ik dertien was, is mijn oudere broer getrouwd. Tijdens het huwelijk viel mijn oog op de jurk van mijn schoonzus. Die inspireerde me, maar ik zag ook dingen die ik zelf anders zou hebben gedaan. Na het huwelijk ben ik trouwjurken beginnen te tekenen, en vervolgens ben ik met mode begonnen, en ik ben nooit meer gestopt.”

Hij ging in New York mode studeren aan het Fashion Institute of Technology, vond een stageplek bij Thom Browne, en keerde nooit meer terug naar de schoolbanken.

“Ik ben begonnen als hulpje voor de productie. Na verloop van tijd werd ik hoofd van de mannencollecties, daarna hoofd van de vrouwencollecties, en uiteindelijk hoofd van allebei. Ik was bijna tien jaar lang Thoms rechterhand. Een van de redenen waarom ik zo graag voor hem werkte waren de shows: ze waren onwerkelijk goed. En ze zijn vaak over het hoofd gezien, vooral door de Europese pers, omdat die New York Fashion Week vaak overslaat.”

Waarom ben je weggegaan?

“Het was mijn eerste echte baan. Het bedrijf groeide, en er kwam een moment dat ik moest beslissen: ofwel ga ik voor een nieuw hoofdstuk bij Thom, ofwel is het tijd voor iets anders, en neem ik een risico. En mijn moeder zei altijd: je moet eerst springen en dan verschijnt het vangnet. Ik had behoefte aan een nieuwe uitdaging. Daarom ben ik vertrokken. Ik had op dat moment geen andere baan in het vooruitzicht. Drie maanden later heb ik mijn dossier naar Schiap gestuurd.”

Is dit je droomjob?

“Hmm, pretty close, toch wel.”

Hij heeft, zoals gezegd, ambitie. Daniel Roseberry ziet de zaken groots. Niet dat hij van Schiaparelli een kolossus wil maken. Het blijft een Klein Duimpje, zelfs als onderdeel van een relatief machtige luxegroep. Daar maak je niet vanzelf een reus van. Maar je kunt (relatief) klein zijn en toch belangrijk. Zoals Martin Margiela, of Azzedine Alaïa.

“Het lijkt nu soms,” zegt Roseberry, “alsof iedereen totaal verbaasd is dat Schiaparelli opnieuw meetelt en relevant is. En het verrast me zelf ook wel. Maar tezelfdertijd is dit nog maar de schaduw van waar ik naartoe wil. Ik heb het gevoel dat we pas begonnen zijn. Over drie jaar moet Schiaparelli écht belangrijk zijn. Héél dominant. Ik denk niet dat het huis noodzakelijkerwijze gigantisch moet worden. Ik blijf graag bijzonder en exclusief. Maar belangrijk: yes!”