Vriendschap in tijden van crisis: hoe de pandemie onze kijk op vriendschappen veranderde

Vriendschap in tijden van corona © Getty

Het is iets, zo’n wereldwijde crisis, zeker als ze je verplicht om je hele leven, inclusief het sociale aspect er van, aan te passen. Dingen die we altijd heel vanzelfsprekend vonden, zoals familie en vrienden, waren dat plots niet meer, en dat roept heel veel vragen op.

Bevriend zijn, dat doen we meestal gewoon. In tegenstelling tot bij romantische relaties valt het zinnetje ‘we moeten eens praten’ maar zelden, vriendschappen worden niet vaak stevig doorgepraat of uitgebreid geanalyseerd. Maar de laatste zestien maanden hebben we meer dan doorsnee nagedacht over ons sociale netwerk. Intieme bruiloften en begrafenissen verplichtten ons om rigoureus de gastenlijst te wieden en we moesten ook kiezen met wie we wilden knuffelen of wie we zouden uitnodigen voor een wandeling-op-afstand, een stoepbabbel of een drankje in de tuin. Dat heeft heel wat vragen losgemaakt, zo bleek bij een kleine rondvraag. Wij verzamelden er een aantal en vroegen aan deskundigen of ze een antwoord hebben.

Vriendschap in tijden van crisis: hoe de pandemie onze kijk op vriendschappen veranderde
© Getty

Stefan (39)

Zowel met mijn ‘framily’, kennissen als met mijn echte familie is het contact fel verminderd, wat me een beetje zorgen baart voor de toekomst. Wordt het weer zoals vroeger?

‘Ik zie niet in waarom niet,’ vertelt professor sociale psychologie aan de VUB, Frank Van Overwalle. ‘Ons sociaal netwerk is cruciaal, en toen dat wegviel zijn we daar niet zomaar doorgezwommen. Zeker niet omdat onze onzekerheden en de stress tijdens de crisis de hoogte in gegaan zijn. We werden verplicht om meer naar onszelf te kijken en hebben de laatste anderhalf jaar nog beter ontdekt wat en wie we belangrijk vinden. Dus ja, op lange termijn, als alle maatregelen afgeschaft worden, wordt alles weer zoals daarvoor, maar nu met meer zelfkennis.’ Bovendien kan een goede vriendschap wel tegen een stootje, denkt Van Overwalle. ‘Mensen met wie je een goede band hebt, het soort mensen waar je stiltes kan laten vallen zonder dat ze ongemakkelijk worden, daar raak je vrij snel weer mee op hetzelfde spoor.’

Wim (45)

Ik miste tijdens de coronacrisis vooral de collega’s, meer dan kennissen en goede vrienden. Die laatste zie ik ook niet elke week of maand, terwijl collega’s toch een belangrijke motiverende factor zijn. Alleen opstarten na drie weken vakantie vorige zomer, dat vond ik bijvoorbeeld heel moeilijk. Is dat normaal?

‘Toch wel,’ stelt professor Van Overwalle. ‘We brengen uiteindelijk veel tijd door met onze collega’s, we delen veel ervaringen en dat kan een sterke band geven. Veel hangt natuurlijk af van je persoonlijkheid. Mijn vrouw is bijvoorbeeld veel sneller dan ik terug naar kantoor gegaan, net omdat ze haar collega’s miste. Extraverten hebben meer nood aan veel contacten. Bij recent onderzoek vroegen we aan de deelnemers hoe groot hun sociale groep is en hoe veel sociale contacten ze de laatste maand hadden. De resultaten waren heel uiteenlopend, van 20 tot 100.’ Terwijl introverten energie halen uit tijd alleen, hebben extraverten andere mensen nodig om zich op te laden. En zelfs wie niet extravert is, kan zijn collega’s missen, weet Van Overwalle. ‘We vergeten wel eens hoe belangrijk bijvoorbeeld lichaamstaal is voor onze communicatie, en die gaat grotendeels verloren als we alleen digitaal communiceren. Ook het creatieve proces is een stuk moeilijker via video. Zelf hebben we met onze afdeling daarom afgelopen jaar een paar keer een soort retraites gedaan, om dieper over een aantal onderwerpen te discussiëren. Dat gaat nu eenmaal alleen als je elkaar echt ziet.’

Vriendschap in tijden van crisis: hoe de pandemie onze kijk op vriendschappen veranderde
© Getty

Remi (35)

‘Ik woon vrij ver van mijn familie en vrienden, maar leerde bij het begin van de lockdown mijn buurvrouw kennen. Ze is 74, en slecht te been, dus vroeg ze me of ik boodschappen voor haar wilde meebrengen. We bleken heel veel gemeen te hebben en fijn te kunnen babbelen. Ze speelt ook net als ik verschillende instrumenten en we hebben zelfs samen muziek gemaakt. In de tuin, uiteraard. Mijn vrienden vinden het vreemd dat ik nu een vriendin heb die mijn grootmoeder zou kunnen zijn. Hebben ze gelijk?

‘Neen,’ vindt Van Overwalle. ‘Afstand maakt relaties sowieso iets moeilijker, en zorgde tijdens de crisis voor complicaties. Ik merkte ook in mijn eigen leven dat vriendschappen met mensen die dichtbij woonden gewoon makkelijker te onderhouden waren. Als je niet ver van huis mag, ga je dingen in je buurt gewoon meer appreciëren. Buren bleken voor veel mensen een steun, en ook al beginnen de contacten soms wat oppervlakkig, het kan een goede start zijn voor een stevige vriendschap. En neen, het is ook niet vreemd dat je bevriend geraakt met iemand die veel ouder is. Het gaat uiteindelijk om interesses en karaktertrekken die je met elkaar gemeen hebt.’

Vriendschap in tijden van crisis: hoe de pandemie onze kijk op vriendschappen veranderde
© Getty

Annelies (40)

Voor mij was corona een goede periode voor vriendschap, misschien omdat ik het kleine-bubbel-idee perfect vind. Ik hou niet van groepen. Met bepaalde vriendinnen ben ik closer geworden. Wij hadden zelfs een corona-clubhuis: een garage die we ingericht hadden en die met de poort open perfect coronaproof was. We hebben ook heel veel drinks in het park en aan de voordeur gedaan, en koffiedates in de stad. Met vriendinnen die verder wonen, ben ik beginnen bellen. Terwijl we dat vroeger haast nooit deden, tenzij bij problemen of zo. Dus enkel goed nieuws hier. Het was voor mij heel bevrijdend dat er geen etentjes met grotere groepen en afspraken met mensen die ik liever vermijd waren. Ik ben een slechte nee-zegger en heb me voorgenomen van nu gewoon te zeggen: ik hou niet van avonden op restaurant met acht man, sorry.

Dus is mijn vraag: hoe pak ik het aan om dat corona-gevoel, de gezelligheid, de warmte, het spontane, de nabijheid, te bewaren in de haast van het normale leven. Moeten we nu weer allemaal drie weken op voorhand doodles gaan invullen?

‘Niets moet,’ stelt Van Overwalle. Gewoon neen zeggen op dingen die je niet wil is al een goed begin, maar niemand is een eiland, natuurlijk. ‘Je kunt er uiteraard zelf voor kiezen om aan die gezelligheid vast te houden, alleen hangt het ook af van de mensen om je heen af of dat kan. En daar speelt persoonlijkheid dan weer een rol.’ Het is niet omdat jij niet van groepen houdt en zo’n kleine bubbel dus op prijs stelt, dat je vrienden dat ook doen eens de crisis voorbij is. Misschien willen zij wel weer meer verschillende contacten. ‘Het is een persoonlijke keuze die we maken en het is daarom misschien een goed idee om over dat soort dingen gewoon eens te praten, om duidelijkheid te creëren.’ Zowel de hele maatschappij als wij als individuen komen dus met wat meer zelfkennis uit deze crisis.

Luk (31)

Ik vind het moeilijk om opnieuw zonder mijn partner dingen te doen met vrienden, zoals het af en toe ook hoort. Anderhalf jaar op je partner ‘leunen’, dat vergt toch een behoorlijke verandering in het hoofd. Marcus heeft er minder last van en daar heeft hij groot gelijk in, maar dan voel ik me – geheel onterecht – wat verlaten. Is het moeilijk en misschien zelfs belangrijk om weer buiten je directe bubbel te komen?

Dat koppels tijdens de lockdowns meer op elkaar waren aangewezen staat buiten kijf, stelt Van Overwalle. ‘Er zijn andere gewoontes ontstaan, ook, en gewoon terugkeren naar hoe het voor de crisis was is niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Geduld is hier goed advies denk ik. Het belangrijkste is dat je open over dat soort dingen praat én dat je tolerant bent voor je partner én jezelf.’

null
null© Getty

Iréne (54)

Ik heb mijn beste vrienden niet gemist, want die heb ik gewoon gezien en gehoord. Eentje was mijn knuffelcontact, met de anderen sprak ik af voor wandelingen en buitenbabbels. Maar om eerlijk te zijn, het verraste me hoe erg ik mijn ‘kennissen’ miste, de vrienden waar je niet echt superclose mee bent, maar die je een paar keer per jaar ziet op feestjes en etentjes. Vooral ook omdat ik aan de introverte kant ben, te veel mensen of te veel afspraken vind ik normaal vermoeiend. Maar nu miste ik ze dus. Zijn die dan toch belangrijker dan ik vermoed?

Hier komen we weer uit bij introvertie en extravertie, stelt Van Overwalle. ‘Dat is toch echt een zeer stabiel persoonlijkheidskenmerk. Sommige mensen hebben gewoon meer nood aan contacten dan anderen.’ Maar er is meer, zo legt sociologe Leen Heylen van de Thomas More Hogeschool uit. ‘Onze sociale netwerken zijn fundamenteel en we hebben allemaal verschillende soorten contacten nodig. Hebben we die niet, dan voelen we ons eenzaam. Maar er zijn verschillende soorten eenzaamheid. Bij emotionele eenzaamheid mis je een goede affectieve band met iemand die je door en door kent en vertrouwt. Meestal is dat je partner, maar het kan ook een hechte vriendschap zijn, en als we aan eenzaamheid denken, is het vaak deze emotionele variant. Maar er is ook zoiets als sociale eenzaamheid, een gemis van een bredere groep mensen die meestal een beetje op jou lijken en ongeveer hetzelfde leven hebben. Met andere woorden, onze vrienden en familie, maar ook kennissen, buren en collega’s. Die losse contacten lijken oppervlakkiger, maar geven je wel het gevoel ergens thuis te horen. Iets wat misschien een beetje onderschat wordt.’ En wat blijkbaar ook introverten nodig hebben.

Vriendschap in tijden van crisis: hoe de pandemie onze kijk op vriendschappen veranderde
© Getty

Jamila (29)

Ik heb vier ‘beste’ vriendinnen en met drie van hen heb ik tijdens de crisis veel contact gehad. We belden vaak, gingen wandelen, en spraken zo veel we konden coronaproof af. Maar eentje lijkt een beetje te hebben afgehaakt. Ze wilde niet afspreken, met corona als reden, terwijl dat prima veilig kon als we afstand hielden en buiten bleven. Als ik belde om te vragen hoe het was, kreeg ik haar moeilijk te pakken en ze belde ook bijna nooit terug. Ik had het gevoel dat corona eerder een excuus was om ons contact te verminderen, maar nu de crisis voorbij is, wil ze weer afspreken. Ik weet niet of ik haar durf vragen of er meer aan de hand was, eerlijk gezegd en ik heb ook het gevoel dat ze er niet was voor mij, de afgelopen 16 maanden. Wat ik niet had verwacht, is dat deze crisis me zou doen stilstaan bij confronterende vragen over wat een echte vriendschap nu is.

Onderschat niet hoe ongerust sommige mensen over corona waren, stelt Van Overwalle. ‘Het lijkt voor jou misschien een excuus, maar voor mensen die samenwonen met bijvoorbeeld risicopatiënten was zich superstrikt aan de regels houden gewoon de enige optie. Maar ook hier is openheid de beste optie, Vraag gewoon wat er aan de hand was, voor je zelf conclusies trekt die misschien niet helemaal kloppen.’ Het is ook zeker niet vreemd dat zo’n crisis je doet stilstaan bij fundamentele vragen, integendeel, dat is wat crisissen doen.

Nathalie (42)

Ik ben met sommige kennissen helemaal klaar en kan me er gewoon niet meer toe brengen contact te onderhouden met iemand wie ik niet totaal in de diepte connecteer, of die van het energieslurpende type is. Vroeger dacht ik: ach ja, kom, die persoon heeft zin om daar en daar naartoe te gaan, en ik ook, wie weet wordt het nog een leuke middag, nu vind ik het tijdsverlies. De vraag is: is dit erg?

‘Neen, het is zelfs logisch,’ stelt Van Overwalle. ‘Sociale verplichtingen vielen weg, en dan stellen we onszelf vragen.’ Wat vinden we belangrijk, wie geeft ons een goed gevoel over onszelf, aan wie willen we tijd en energie geven. Het antwoord zou wel eens kunnen betekenen dat sommige vriendschappen uitdoven.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content