Shake it out: waarom dansen de beste therapie is

Lateef Williams - BelgiĆ«. © Klaartje Lambrechts

De mentale voordelen van dansen – Het hart van dansliefhebbers maakte een klein vreugdesprongetje en een opgetogen shuffle bij de laatste versoepelingen: na vijftien maanden dansverbod mag er sinds 9 juni weer gedanst worden. Over heel het land gooien dansscholen de deuren open. Waarom moeten we daar blij om zijn?

‘Het beste nieuws in maanden!’ Yasmin (35) was euforisch toen ze vernam dat haar dansschool in juni weer wekelijks tangolessen zou organiseren. ‘Drie jaar geleden ging ik na een relatiebreuk door een donkere periode. Een goeie vriend overtuigde me toen om samen met hem tangolessen te nemen. Ik had niet verwacht dat het mij zoveel deugd zou doen, maar gaandeweg ging ik steeds meer naar die avond uitkijken en niet alleen omdat ik graag dans. Ik ben single, dus naast sociaal contact is een avond dansen in de armen van een man voor mij ook een manier om mijn huidhonger te stillen, daar wil ik niet flauw over doen. Vrienden zeiden me in de lockdown weleens: ‘Je kunt toch ook een yogales volgen via zoom? Of een wandeling maken?’ Zij beseffen niet dat dansen voor mij zoveel meer is dan enkel beweging.’

Dansen is een uitgelezen manier om je te verbinden met anderen, zonder woorden, zonder taal, of het nu bekenden zijn of vreemden.

Psycholoog Ann Simperl

Sociaal cement

Na vijftien maanden gedwongen dansstop – met een korte tussenpauze na de zomer – openden dansscholen op 9 juni weer voorzichtig de deuren voor kleine groepen of lessen buiten, en het ziet ernaar uit dat later deze zomer overal de dansvloeren zullen opveren onder blije voeten, van kleinschalige (trouw)feesten tot – als de coronacijfers een beetje meewerken – grote festivals als Pukkelpop en Tomorrowland. En we hebben het dansen gemist, beaamt psycholoog en danstherapeut Ann Simperl: ‘Mensen hebben het afgelopen jaar weliswaar allerlei activiteiten gevonden om zich binnenskamers bezig te houden, van bakken tot puzzelen, maar als corona en de anderhalve meter die we plots bij elkaar weg moesten blijven ons Ć©Ć©n ding geleerd hebben, is het wel dat we fysieke nabijheid nodig hebben, en dat samen met anderen in verbondenheid bewegen een goed gevoel geeft. Als je samen danst, voel je niet alleen je eigen energie, maar ook de energie van de ander naast je, en ruimer de energie van de groep in z’n geheel. Dansen is een uitgelezen manier om je te verbinden met anderen, zonder woorden, zonder taal, of dat nu bekenden zijn of vreemden. Het is een directe connectie tussen mensen.’

Shake it out: waarom dansen de beste therapie is
Ā© KLAARTJE LAMBRECHTS

Akkoord, we hebben heel wat moeten missen tijdens de afgelopen lockdowns, veel dingen die essentiĆ«ler zijn dan feestjes en dansen – sociaal contact om maar iets te noemen. Toch vallen de positieve effecten van dansen op het mentaal welzijn niet te onderschatten, en als er gejuicht mag worden voor de heropening van de horeca, mag dat zeker ook voor die van de dansgelegenheden. Want net als samen op cafĆ© of restaurant gaan, is samen dansen ‘sociaal cement’. Batja Mesquita, sociaal en cultuurpsycholoog aan de KU Leuven: ‘We zijn sociale wezens en dansen is een heel effectieve manier om je een te voelen met de groep. Onderzoek wijst uit dat je een groot gevoel van samenhorigheid creĆ«ert wanneer je een groep mensen hetzelfde ritme laat aanhouden of dezelfde bewegingen laat maken. Het creĆ«ert vertrouwen en herkenning. Dat hoeft overigens geen dans te zijn, je ziet het ook bij een groep soldaten die in dezelfde maat marcheren, bij een fanfare, majorettes of een andere marching band. Het bewegen op hetzelfde ritme en op dezelfde muziek maakt dat mensen zich erna mĆ©Ć©r een groep voelen. Dat gaat zelfs verder dan een groepsgevoel. Uit experimenten blijkt dat ze elkaar na afloop ook meer vertrouwen.’

Anya Kravchenko -- Rusland
Anya Kravchenko — RuslandĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Denksport

Helpt ook om een goed gevoel te creĆ«ren: de shot endorfine en andere ‘blije stoffen’ die je hersenen aanmaken wanneer je danst. Batja Mesquita: ‘Het is bewezen dat je je beter gaat voelen door te bewegen, dat het zelfs helpt tegen depressie. En als je een avondje gaat swingen, is dat natuurlijk een heleboel beweging. Zeker wanneer je iemand bent die doorgaans niet heel erg actief is, voel je er meteen de positieve effecten van. Dansen is ook een manier om meer mindful te zijn. Je legt al je aandacht op datgene waarmee je bezig bent en andere dingen verdwijnen naar de achtergrond.’ Een gevoel dat Nathalie (51) herkent: ‘Met wandelen of fietsen krijg ik mijn hoofd niet stil. Integendeel, het gaat dan net op volle toeren draaien. Maar ik dans ook Bollywood, en die ingewikkelde choreografieĆ«n met gedetailleerde bewegingen nemen me volledig in beslag. Omdat ik er honderd procent mijn aandacht bij moet houden, is er in mijn hoofd al dansend geen plaats voor gedachten aan deadlines of te betalen rekeningen. Dat maakt het de beste ontspanning die er is.’

Yen Ching Lin -- Verenigd Koninkrijk
Yen Ching Lin — Verenigd KoninkrijkĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Dansen is een beetje loskomen uit je hoofd. Volgens neuroloog Rik Vandenberghe kan het daardoor zelfs een negatieve gedachtegang doorbreken: ‘Wanneer je in een negatieve stemming verkeert, blijf je dezelfde gedachtepatronen herhalen. Je piekert en kunt het piekeren niet stoppen. Maar je kunt moeilijk een beetje dansen. Dansen is een activiteit die je volledig opslorpt. Je verlegt als het ware je aandacht van datgene wat je in een negatieve stemming brengt naar de emotie die de dans en de muziek bij je teweegbrengen. Je kunt niet dansen en tegelijkertijd blijven vastzitten in je negatieve gedachten.’

Ashwin Kumar-- India
Ashwin Kumar– IndiaĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Dat er voor piekeren geen plaats is in de dansles, hoef je danslerares Hilde Goyens (61) niet te vertellen. Al veertig jaar heeft zij in het Leuvense haar eigen dansschool en geregeld ziet ze haar leerlingen vrolijker vertrekken dan ze binnenkwamen. ‘Soms zeggen ze dat ook na een les: ‘Ik heb een heel zware dag gehad, maar ik ben Ć©cht blij dat ik toch ben komen dansen.’ Dansen is een denksport, zeg ik weleens tegen mijn leerlingen. Je bent bezig met de choreografie, met de uitvoering van de passen, de volgorde van de bewegingen. Je focust op de techniek, op het ritme van de muziek, bent aan het tellen in je hoofd… Al de rest verschuift naar de achtergrond. Je moet er honderd procent bij zijn, want als je aan iets anders denkt, is het om zeep. Je laat je zorgen eigenlijk achter aan de deur.’

ChloƩ DorƩmieu-- Frankrijk
ChloĆ© DorĆ©mieu– FrankrijkĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Dansen is rouwen

We associĆ«ren dansen met blije en uitgelaten momenten, met feestjes en een vrolijke sfeer, maar dat hoeft niet zo te zijn. Dansen kan ook een uitlaatklep zijn, en bij momenten zelfs een grote troost. In het Engels hebben ze er een woord voor, een sad banger, een nummer waarop je danst en huilt tegelijkertijd. Dance Away (the Heartache) van Roxy Music of Robyns Dancing on My Own. Dancing with Tears in My Eyes, als het ware. Volgens Lin (44) hielp dansen haar door het moeilijkste jaar van haar leven: ‘Drie jaar geleden heb ik in korte tijd afscheid moeten nemen van mijn beide ouders. Als enig kind en mantelzorger was dat een zware periode. Ik weet dat het voor sommige mensen heel vreemd kan klinken, maar dansen heeft mij daar deels doorheen gesleurd. Ik heb een groepje vriendinnen met wie we – pre-corona en binnenkort hopelijk weer – een Ć  twee keer in de maand dansfeestjes organiseerden bij een vriendin die een ‘danskot’ in de tuin heeft. We beginnen de avond met een paar wijntjes en wat bijpraten, daarna gaat de muziek luider en is er altijd wel iemand die spontaan begint te dansen. We dansen ook niet gewoon maar een beetje, het is echt alle remmen los. (lacht) Het is niet dat we onze problemen wegsteken voor elkaar. Praten is Ć³Ć³k nodig, maar soms heb je gewoon geen zin om de emoties op te rakelen. We hebben in de vriendinnengroep alles al meegemaakt: sommigen zijn gescheiden, verloren een of beide ouders, een vriendin heeft een ernstig zieke man, een ander een kind met een zware depressie… Maar als we dansen, glijdt dat allemaal van ons af. Toch voor even.’

Je kunt moeilijk een beetje dansen. Dansen is een activiteit die je volledig opslorpt. Je kunt niet dansen en tegelijkertijd blijven vastzitten in je negatieve gedachten.

Neuroloog Rik Vandenberghe

Dansen als een manier om te rouwen, het is niet ongewoon, vertelt cultuurpsycholoog Batja Mesquita: ‘Het is niet voor niets dat er in sommige culturen gedanst wordt bij begrafenissen en andere afscheidsrituelen. Dansen wordt dan een manier om individuele emoties op een sociale manier uit te drukken. Onvermijdelijk zijn na een overlijden bepaalde mensen, familie en goede vrienden, meer aangeslagen dan andere aanwezigen, en door samen te dansen neemt de gemeenschap die mensen mee in verbondenheid en in iets wat hen afleidt. Dansen wordt zo een manier om het verdriet in een behapbare vorm samen te beleven. Datzelfde gevoel krijg je wanneer je danst tijdens een feestje. Waar je ook mee binnen bent gekomen, wat voor zorgen je ook hebt, op het moment dat je op die dansvloer staat, word je meegetild door de sfeer en door de groep en ga je op in het geheel. Dansen creĆ«ert een moment van sociale verbondenheid waarbij je het alledaagse leven achter je laat en dat kan erg troostend zijn. Dansen is natuurlijk niet de enige activiteit waarmee je dit kunt bereiken. Er zijn mensen die mediteren of aan yoga doen, er zijn mensen die gaan lopen om hun hoofd leeg te maken of die rust vinden in hun tuin. Voor sommigen is dansen een goede manier, voor anderen niet.’

Bassam Abdou Diab -- Libanon
Bassam Abdou Diab — LibanonĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Brain training

Dat dansen voor wie het graag doet de ultieme bodywork-out is, hoeven we niet te vertellen. Dat voel je zelf wel aan je voeten en je heupen na een geslaagd avondje uit. Maar dansen blijkt ook een uitstekende hersenactiviteit Ć©n zelfs een wapen in de strijd tegen dementie te zijn. Professor Rik Vandenberghe is als neuroloog verbonden aan de Geheugenkliniek van het UZ Leuven en legt uit hoe dat komt. ‘Wanneer we het hebben over cognitieve training, denken mensen vooral aan intellectuele en mentale activiteiten, zoals kruiswoordpuzzels of sudoku’s. Maar eigenlijk is het bewijs van de positieve gevolgen van lichaamsbeweging als ‘brain training’ veel robuuster. Wat binnen de neurologie dan vooral is onderzocht is het effect van aerobe activiteiten ( waarmee je conditie opbouwt, red.) op de hersengezondheid omdat de gevolgen daarvan beter te meten vallen. Je ziet er snel resultaat van, terwijl de gevolgen van een complexere activiteit zoals dansen moeilijker te kwantificeren zijn. Maar de studies die gebeurd zijn, zijn veelbelovend. Wanneer je danst, vorm je een combinatie van aangeleerde patronen, danspassen. Met die patronen ga je een choreografie vormen, die je dan inoefent door te herhalen. Je kunt de patronen erna ook op heel veel verschillende manieren zelf gaan combineren. Dat inoefenen, herhalen en spontaan combineren van patronen is een intensieve vorm van hersenactiviteit en vanuit neurologisch perspectief een verrijking tegenover ‘gewone’ lichaamsbeweging.’

Yuki Ota-- Japan
Yuki Ota– JapanĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Dat mensen gaandeweg hun dansgeheugen steeds meer aanscherpen, bevestigt ook danslerares Hilde: ‘Mensen die net beginnen te dansen, zie je al slikken wanneer ze een paar passen moeten onthouden, maar na een paar jaar slagen ze erin om relatief snel een choreografie van vier minuten – de lengte van een liedje – te onthouden. Sommige mensen zijn goed in het memoriseren van danspassen, andere niet, en dat heeft verrassend genoeg niets met intelligentie of opleidingsniveau te maken. Leeftijd speelt daarin, naast ervaring, een grote rol: hoe ouder, hoe lastiger mensen het vinden om choreografieĆ«n te onthouden en hoe meer ze zullen moeten herhalen. Kinderen zijn daar veel sneller mee weg dan volwassenen.’

So Young An-- Verenigde Staten
So Young An– Verenigde StatenĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Moeten we dan allemaal naar de salsa-, tapdans- of balletles om dementie te voorkomen? Prof. Vandenberghe: ‘Er zijn aanwijzingen dat dansen gepaard gaat met minder kans op dementie, al is dat – opnieuw – moeilijk te meten.’ Wat wĆ©l geweten is, is dat choreografieĆ«n heel lang in het geheugen blijven hangen. Enkele maanden geleden gingen de hartverwarmende beelden de wereld rond van Marta C. Gonzalez, een balletdanseres met dementie, en haar reactie bij het horen van Tsjaikovski’s Het zwanenmeer. Dat zij zich de choreografie nog blijkt te kunnen herinneren, is niet ongewoon, verklaart Rik Vandenberghe: ‘Dansen spreekt het procedurale geheugen aan, en dat blijkt heel lang resistent te zijn aan schade door o.a. alzheimer, net als een muziekinstrument bespelen trouwens. We zien weleens dat mensen met een matige tot gevorderde vorm van dementie nog een hele choreografie kunnen dansen of zonder aarzelen ingewikkelde pianopartijen kunnen spelen. Nieuwe danspassen of een nieuw muziekstuk aanleren lukt niet meer, maar in het geheugen zitten nog wel die herinneringen aan aangeleerde stukken. Er zijn patiĆ«nten met vergevorderde dementie die nog wekelijks met hun partner dansen, zoals ze dat al decennia doen, en dat gaat prima. Dat is niet alleen voor de patiĆ«nt zelf fijn, maar ook voor de partner. Samen dansen kan een mooi moment van verbondenheid zijn dat ze tot nog heel ver in de ziekte kunnen delen met elkaar.’

Stereo48 -- Palestina
Stereo48 — PalestinaĀ© KLAARTJE LAMBRECHTS

Tot slot wijst neuroloog Vandenberghe nog eens op het totaal unieke karakter van dansen: ‘Je moet al hard nadenken om een activiteit te bedenken die eenzelfde sociale functie vervult als dansen. Er zijn raakpunten met groepssport – het sociale aspect, de dynamiek en de connectie – maar bij dans komt, voor de meesten onder ons, geen competitie kijken. Alle sporten hebben een doel: of dat nu winnen, goals scoren, een afstand afleggen, spiermassa kweken of conditie opbouwen is. Bij dans ligt het doel in de activiteit – het plezier van het dansen en de connectie die je maakt – zelf. Dansen heeft geen extern doel en is dus op zich zinloos, maar net dat maakt het zo belangrijk.’

DANSEN IN TIJDEN VAN LOCKDOWN

Aan huis gekluisterd tijdens de pandemie, startte fotograaf Klaartje Lambrechts een project waarbij ze dansers in beeld bracht via Skype. Bij elke ontmoeting stelde ze hun de vraag: wat betekent dans voor jou? Ze portretteerde mensen vol passie die ondanks beperkingen bleven dansen, thuis, op hun dakterras, op het strand, de straat, in de studio. Fotograferen via Skype bleek naast een technische belemmering vooral een boeiende reis achter het scherm.

Dit najaar volgt een expo. Voor meer info en foto’s: klaartjelambrechts.com of Instagram: @klaartje.lambrechts

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content