Umoja: het dorp waar mannen niet welkom zijn

In Umoja, een dorpje in Kenia, wonen alleen maar vrouwen en kinderen. Het werd opgericht in 1990 als vluchtoord voor mishandelde en verkrachte vrouwen. Het matriarchaat leeft in vrede samen en gaat in tegen de ondergeschikte positie van de vrouw in de Samburu-gemeenschap.

De geschiedenis van het dorp startte in 1990, na een gruwelijke verkrachting van vijftien vrouwen door Britse soldaten. De soldaten woonden in een nabijgelegen trainingskamp en droegen groene camouflage-uniformen waardoor de nietsvermoedende plaatselijke bevolking hen niet zag aankomen. ‘Ze slopen naar de vrouwen toe terwijl ze hout aan het sprokkelen waren en verkrachtten hen alsof het een spel was’, klinkt een getuigenis.

De soldaten slopen naar de vrouwen toe terwijl ze hout aan het sprokkelen waren en verkrachtten hen alsof het een spel was.

De redding

De matriarch van het dorp, Rebecca Lolosoli, bedacht het idee vijfentwintig jaar geleden toen ze herstelde in het ziekenhuis na een afrekening. Lolosoli verdedigde de slachtoffers met hand en tand, wat in slechte aarde viel bij de mannen in de gemeenschap. Vrouwen die verkracht worden, zijn volgens de Samburu onrein en kunnen niet rekenen op de steun van hun echtgenoten. De vrouwen werden verstoten en bedachten manieren om geld te verdienen. Sommigen brouwden changaa (een alcoholisch drankje), maar aangezien het illegaal is om dit te verkopen, werden ze opgepakt en geraakten ze van de regen in de drop.

Een gemeenschap die bestaat uit uitsluitend vrouwen klonk dus als muziek in de oren voor de slachtoffers. Lolosoli organiseerde een exodus en zorgde voor een veilig toevluchtsoord voor slachtoffers van kindhuwelijken, verkrachtingen, vrouwenbesnijdenis en huiselijk geweld.

Zwijgen is goud

Rebecca Lolosoli werd aangevallen door de mannen omdat ze het aandurfde om de vrouwen in haar gemeenschap op de hoogte te stellen van hun rechten. De Samburu leven in een patriarchale gemeenschap, waar vrouwen geen inspraak hebben en geweerd worden van vergaderingen en andere belangrijke samenkomsten. Ze worden op jonge leeftijd door hun familie verkocht als bruid in ruil voor vee en krijgen geen zeggenschap over wie hun echtgenoot wordt. De mannen zijn vaak veel ouder dan de (kind)bruiden en hebben de meisjes in hun macht. Dat een vrouw het heft in eigen handen neemt en andere vrouwen aanspoort hetzelfde te doen, is dus reden genoeg om haar een hardhandig lesje te leren.

De Samburu leven in een patriarchale gemeenschap, waar vrouwen geen inspraak hebben en geweerd worden van vergaderingen en andere belangrijke samenkomsten.

Eigen boontjes doppen

Sinds de laatste telling wonen er zevenenveertig vrouwen en tweehonderd kinderen in Umoja. De inwoners hebben er geen luxeleventje, maar ze verdienen genoeg om rond te komen en leren van elkaar. Umoja heeft een eigen basisschool, cultureel centrum en camping voor toeristen. De vrouwen halen hun inkomsten uit de verhuur van campingplekken, een kleine toegangsprijs voor het dorp en de verkoop van juwelen en andere ambachtelijke producten aan passanten. De inwoonsters bouwen hun eigen woningen en doen zelf reparaties waar nodig. Aangezien het een erg droge steek is, hebben ze hun afhankelijkheid van vee afgebouwd. Wel houden ze kippen, die hun de nodige proteïnen bezorgen.

Het is verboden voor volwassen mannen om te wonen in het dorp, maar ze mogen op bezoek komen zolang ze zich gedragen en onze regels respecteren.

‘Het is verboden voor volwassen mannen om te wonen in het dorp, maar ze mogen op bezoek komen zolang ze zich gedragen en onze regels respecteren’, licht Lolosoli toe. Intussen zijn er verschillende gelijkaardige matriarchale dorpen opgericht in Kenia, waar vrouwen het voor het zeggen hebben. In sommige van deze dorpen zijn mannen wel welkom, maar enkel als ze respect tonen voor de vrouwelijke leiders en de patriarchale tradities achter zich laten.

Educatie

Een van de grote voordelen van het dorp is dat de meer ervaren inwoonsters de nieuwere en jongere vrouwen opleidingen geven over genitale verminking en kindhuwelijken. Ook trekken ze naar nabijgelegen Samburu-dorpen om de vrouwen daar aan te sporen om op te komen voor hun rechten en de gevaren van besnijdenis bij te brengen. In hun plaatselijke schooltje verwelkomen ze niet alleen de kinderen van Umoja, maar ook kinderen uit naburige dorpen.

Dat is uiteraard niet naar de zin van de mannen in deze dorpen. De matriarch van Umoja wordt dan ook regelmatig bedreigd. Toch denkt ze niet aan opgeven. Om te vermijden dat mannen het land rondom het dorp inpalmen, de vrouwen aanvallen en de toeristen afschrikken, hebben de vrouwen gespaard om de grond te kopen. Nu de dorpelingen landeigenaar zijn, beschermen ze zichzelf tegen mannelijke agressie en voelen ze zich sterker en vrijer.

Geen gerechtigheid

In 2013 namen de vrouwen van Umoja advocaten onder de arm om de verkrachtingen door de Britse soldaten aan te klagen. Martyn Day, een advocaat van de organisatie Leigh Day, verzamelde bewijsmateriaal, waaronder politie- en medische rapporten. Er zijn ook een aantal kinderen van gemixte oorsprong die als bewijs kunnen dienen.

De algemene conclusie van dit uitgebreide onderzoek is dat er vanuit strafrechtelijk oogpunt geen concrete bewijzen bestaan op basis waarvan een individu voor een Britse rechtbank kan worden vervolgd. – Woordvoerder van het Britse ministerie van Defensie.

Day rapporteerde zijn bevindingen aan de RMP (Royal Military Police), maar die namen het bewijsmateriaal niet serieus en betwisten de echtheid ervan. Ook werden er geen DNA-testen gedaan, omdat er te veel Britse soldaten in Kenia waren gestationeerd gedurende deze dertigjarige periode. Bovendien raakten de documenten zoek tijdens het onderzoek. ‘De algemene conclusie van dit uitgebreide onderzoek is dat er vanuit strafrechtelijk oogpunt geen concrete bewijzen bestaan op basis waarvan een individu voor een Britse rechtbank kan worden vervolgd’, aldus de woordvoerder van het Britse ministerie van Defensie.

De slachtoffers zullen dus naar alle waarschijnlijkheid nooit gecompenseerd worden voor de verkrachtingen van weleer. Maar daar laten de onafhankelijke vrouwen van Umoja zich niet door kisten. Ze zijn broodwinners, leidsters en rolmodellen en ze vechten vol energie voor hun vrijheid.

(LP)