Samen, maar toch apart: is flexibel wonen de toekomst?’

Kleiner wonen hoeft niet vervelend te zijn. Inboeten op stijl en comfort? Niet nodig als je ervoor openstaat bepaalde diensten te delen.

Vlaanderen is al behoorlijk volgebouwd. Er is nog amper plaats voor bossen en ademruimte. Met een bouwshift (de betonstop light, nvdr.) in het vooruitzicht, buigen experts zich over de vraag hoe we met z’n allen comfortabel kunnen blijven wonen, op een kleinere oppervlakte.

Een recente, rondreizende expo van het Vitra Design Museum (‘Together! The New Architecture of the Collective’) vestigt de aandacht op de wereldwijde trend om samen te wonen om plaats te besparen. Ze noemen het een stille revolutie van collectief bouwen en wonen. De curatoren halen de stijgende vastgoedprijzen en groeiende wereldbevolking aan als reden voor deze revolutie.

Wat opvalt is dat de antwoorden op deze problemen zich vertalen in stijlvolle, gezellige en multifunctionele woningen. Make love, not lofts? Ook in Vlaanderen zijn verschillende vormen van flexibel co-housen in opmars, en niet alleen bij hippies die naar een communegevoel verlangen. Het is nog wachten op een wettelijk kader, maar dat houdt pioniers niet tegen.

Ook de Vlaamse Architectuurwijzer wijdt een tentoonstelling aan co-housingprojecten: ‘Housing apart together’. Achttien Vlaamse collectieve woonprojecten worden van naderbij bekeken. Zowel de architecturale kant als het dagelijkse leven binnen de woonprojecten komt aan bod.

Voorbereid op de toekomst

Aan de Hogeschool PXL loopt momenteel een meerjarig onderzoek naar hoe we op een innovatieve en duurzame manier kunnen samenleven wanneer de bevolking groeit en de woonoppervlakte per persoon bijgevolg krimpt. Adriën Buteneers is projectpromotor van ‘Flexibel wonen voor iedereen.’ Samen met zijn team gaat hij de uitdaging aan om een vernieuwende manier van wonen en bouwen te ontwikkelen, gericht op de samenleving van morgen.

‘De aanleiding van de studie is de betonstop’, duidt Buteneers. ‘Er is heel wat aan het bewegen in de bouwsector en daar willen we op inspelen. Met dit project hopen we ons goed voor te bereiden op de toekomst.’ Of deze generatie er al volledig klaar voor is, betwijfelt Buteneers. ‘Het aantal aanvragen voor bouwvergunningen lag nog nooit zo hoog. Met de dreiging van de betonstop, slaan mensen nog snel aan het bouwen.’

Op een bepaald moment zal Vlaanderen echter zo vol staan dat wel anders moeten gaan wonen. Al die grote huizen op aparte percelen zullen niet meer vol te houden zijn. ‘Wij denken na over wat er technisch mogelijk is en waar de bevolking voor openstaat. Wachten tot het water ons aan de lippen staat, is niet verstandig. We slaan daarom de handen in elkaar met verschillende partijen om goed voorbereid te zijn op flexibel wonen.’

In bochten wringen of lenig leven?

Millennials, jongeren geboren tussen 1981 en 1996, worden vaak in één adem genoemd met flexibiliteit. Ze zouden staan springen om nieuwe uitdagingen en manieren om aan zelfontplooiing te doen. Het is nog maar de vraag of dit komt door een inherente drang om zich niet te binden aan land, lief en job of eerder een list is van werkgevers en marketeers om hen te kneden tot de perfecte werknemer en consument. Want hoe flexibeler de millennial, hoe meer geld er uit hen te slaan valt. Tegenover de vrijheid van flexibiliteit staan immers ook meer risico’s, impulsieve uitgaven en minder vaste contracten. Hoe het ook zij: flexibel zullen ze zijn, die jongeren.

Een van de redenen waarom co-housen jongeren aanspreekt, is het niet alleen moeten wonen. Uit internationale studies blijkt dat de generatie Y wel wat afweet van eenzaamheid. Na het gezinsleven en het studentenbestaan slaan jongeren hun vleugels uit en vertrekken ze permanent uit het ouderlijke nest. Dat valt sommigen zwaar. Samenhokken in een flexibele woonomgeving kan het antwoord zijn op die eenzaamheid.

Dit voordeel van samenhuizen beaamt freelancer Ine (31). De zelfstandige journaliste en make-upartist vindt samenwonen met vier andere jonge vrouwen in een co-housingwoonst in Brussel niet alleen financieel voordelig, maar ze geniet ook van het menselijk contact. ‘Door mijn job ben ik soms dagenlang alleen aan het werk en dan is het fijn om eens iemand tegen te komen in een gemeenschappelijke ruimte, zoals de keuken. Er is altijd wel iemand om een babbeltje mee te slaan of een gezelschapsspel te spelen.’

Prioriteiten

Maar als enkel de jongere generatie aan flexibel wonen doet, hebben we nog steeds plaatsgebrek in Vlaanderen. Het onderzoek van PXL ambieert daarom een goede oplossing voor iedereen. Een dieptebevraging moet hen daarbij helpen. ‘Welke eisen stelt de Vlaamse bevolking om kleiner te gaan wonen? Welke mate van luxe willen ze wel en niet opgeven? Hoe belangrijk is het om een woonst te bezitten die modulair is? Hoeveel mag het kosten? Wat met privacy of een eigen stukje groen?’ Antwoorden op deze vragen zijn nodig, want aan de hand daarvan kunnen ze de studies verderzetten. ‘Woonvormen bedenken die geen weerklank vinden bij het publiek, zijn nutteloos’, klinkt het bij Buteneers.

Flexibiliteit is een woord dat veel betekenissen kent, stelt de projectleider. Om de juiste richting te vinden, zijn de researchers op zoek naar de spanningsvelden. Niet alleen verzamelen ze de prioriteiten van de bevolking, ze gaan ook na wat de wettelijke grenzen zijn. ‘Sommige zaken qua flexibel of modulair wonen zijn in België (nog) niet legaal’, licht Buteneers toe. ‘Die spanningsvelden gaan we benoemen, zodat de overheid ermee aan de slag kan.’

‘We willen een oplossing vinden voor verschillende generaties’, vertelt Buteneers. ‘Dat is de enige duurzame manier van bouwen: wat je nodig hebt in een huis verandert met ouder worden. Met hetzelfde gebruiksgemak ergens blijven wonen op latere leeftijd is heel belangrijk. Daarom integreren ook de principes van Universal Design in onze studie.’

Sharing is caring

Een nieuw woonproject aangaan zonder de markt af te tasten, ligt ook niet in de aard van Stéphane Verbeeck, CEO van Gands Group. In Antwerpen opende hij midden maart het nieuwe woonconcept Yust. Het is een hotel, hostel, appartementsgebouw, restaurant en nog zoveel meer. ‘Initieel wilden we iets doen rond co-working. We hebben toen veel bezoeken gebracht aan bestaande concepten en gezien dat er al voldoende opties bestonden.’ Ze zochten bijgevolg een ander gat in de markt om te vullen. ‘Onderzoek bij stedelijke jongeren leerde ons dat er animo is om kleiner te gaan wonen en zaken te delen, mits enkele voorwaarden.’

Zo kwam het team op het idee een combinatie van verschillende woonvormen en diensten aan te bieden. ‘Yust is een cohousingproject waarbij randactiviteiten de motor vormen die de boel laten draaien. Door extra inkomstbronnen, zoals horeca, evenementen en een hotel, is ons project financieel haalbaar. Diensten die je aanbiedt aan je hotelgasten, kunnen ook worden aangeboden aan de mensen die in de appartementen wonen.’ De lofts zijn bovendien beschikbaar voor kortere periodes. Heb je voor een maand een woonst nodig, dan kan je gewoon je valies inpakken en neerploffen bij Yust. Het is net als op hotel gaan, maar dan goedkoper en in een grotere kamer met eigen keuken. Langer blijven is evenzeer een optie en bovendien voordeliger.

‘In eerste instantie dachten we aan jonge nestverlaters en expats, maar we kunnen evengoed een optie zijn voor mensen die op latere leeftijd uit elkaar zijn gegaan met hun partner en een tussenoplossing zoeken.’ Yust is dus zeker niet alleen voor millennials, maar kan een thuis worden voor iedereen die een tijdelijke woonst nodig heeft en houdt van een inspirerende omgeving.

Wijkgevoel

Yust kreeg een subsidie van Stad Antwerpen, wat inhoudt dat ze de buurt bij hun project moeten betrekken. De evenementen die worden georganiseerd in het gebouw van Yust zijn dus ook toegankelijk voor buitenstaanders. En ook het restaurant kan je gewoon binnenwandelen als je geen kamer huurt in het co-housingproject. ‘Wil je een yogales komen volgen, een imkeropleiding of een lezing meepikken? Wil je de kunst komen bewonderen of komen ontbijten? Dat kan allemaal’, aldus Stéphane Verbeeck.

Met de events en pop-ups proberen ze bovendien in te spelen op wat er leeft op dat moment. ‘Onze ruimtes zijn zo gebouwd dat ze voor verschillende doeleinden gebruikt kunnen worden. Als we ons niet kunnen aanpassen aan de veranderlijke trend, zou het geen duurzaam concept zijn’, wijdt hij uit. ‘Onze infrastructuur kan flexibiliteit en verandering aan.’ Voor de tijdelijke gasten hebben deze events het voordeel dat ze kunnen proeven van het leven van de locals. Iets wat aansluit bij de verwachtingen van reizigers die willen wegblijven van tourist traps.

Of Verbeeck denkt dat zijn nieuw co-housingconcept zal slagen? ‘Absoluut. We hebben geluisterd naar wat er nodig was, en zijn vandaaruit vertrokken. Ik heb zelf ook heel veel gereisd en veel uitgeprobeerd. Alles wat ik elders goed vond werken, hebben we geïntegreerd in dit project. Tel daarbij de bruisende buurt hier in Berchem en dan geloof ik dat het gaat werken.’

Thuiskomen

Ludovic (24) woonde negen jaar in het buitenland en vond in Yust de ideale thuishaven om terug naar zijn geboorteland te keren. ‘Ik koos voor een flexibele woning omdat het heel gemakkelijk was om er op korte termijn te gaan wonen zonder al teveel papierwerk en gedoe. Het is ook de perfecte opportuniteit voor mij om nieuwe mensen te leren kennen.’ Hoewel hij in Groot-Brittannië, Schotland en Californië heeft gewoond, vindt hij de levenskwaliteit in België ongeëvenaard. ‘Projecten zoals YUST heb ik nergens gezien voor dat ik naar Antwerpen kwam. Elders zullen er zeker ook zulke concepten bestaan, maar het blijft erg avant-garde’, vindt Ludovic. ‘Het is voor mij ideaal dat ik in de gemeenschappelijke delen in contact kan komen met de andere bewoners.’

Ludovic is zeker niet de enige die er zo over denkt. ‘Het is voor mij duidelijk dat jonge mensen in de toekomst meer gaan samenleven in dit soort concepten. Na het werk gemakkelijk kunnen ontspannen met vrienden is heel belangrijk voor onze generatie en door samen te leven met gelijkgezinden is dat veel makkelijker.’

En de prijs? ‘Als jonge trainee is de huurprijs vrij hoog, maar het is wel betaalbaar. Zeker als je weet wat er allemaal is inbegrepen. Ik kan in het gebouw gratis fitnessen, gebruik maken van de co-workspace, mijn lakens laten wassen en ik heb geen meubels of een televisie moeten aankopen. Door al die extraatjes is de prijs dus onverslaanbaar.’