Weg met de orgasmekloof: ‘Goede seks komt niet vanzelf’

De emancipatiestrijd ten spijt: vrouwen komen nog steeds minder klaar dan mannen tijdens heteroseks. Waar komt die orgasmekloof vandaan en wat kunnen we eraan doen?

We leven in verwarrende tijden. De seksuele revolutie vond zogezegd decennia geleden plaats, vrouwen zouden inmiddels vrijgevochten seksuele wezens zijn die weten wat ze willen en erachteraan gaan ook. De cijfers die de orgasmekloof staven zijn dus behoorlijk verrassend. Negentig procent van de mannen heeft volgens Sensoa (bijna) altijd een orgasme tijdens heteroseks. Bij vrouwen is dat maar achtenveertig procent. Nochtans bereiken vrouwen, net zoals mannen, gemiddeld na vier minuten een hoogtepunt tijdens masturbatie. Het is dus niet zo dat de climax versieren moeilijker is voor vrouwen.

Van de grond gaan zonder te landen: zijn de mannelijke piloten niet ervaren genoeg? Is vrouwelijke seksualiteit te ingewikkeld? Wij vogelden het uit.

Binnen handbereik

Jezelf informeren over vrouwelijk genot is anno 2019 niet zo moeilijk. Talloze boeken zijn erover verschenen, zoals Straight Sex: Rethinking the Politics of Pleasure (1994) van Lynne Segal, Het Vaginaboek (2005) van Goedele Liekens, Come as You Are (2015) van Emily Nagoski, Vuile Lakens (2016) van Anaïs Van Ertvelde en Heleen Debruyne en Seks! van noorderburen Ellen Laan en Rik van Lunsen. In 2017 bracht Goedele Liekens haar bestseller opnieuw uit in een vernieuwd jasje. Waarom? Omdat de Vlaamse vrouw zich meer dan tien jaar na de eerste druk nog steeds niet comfortabel voelt bij haar eigen vulva.

Ook als je niet in het bezit bent van een boek met een sappige nectarine op de cover, is betrouwbare informatie over seks en het vrouwelijke orgasme niet onbereikbaar. Het wereldwijde web herbergt namelijk sites zoals Sensoa.be of OMG Yes. Van wetenschappelijke feiten tot nuttige tips om zelf aan de slag te gaan: wie zichzelf wil bijscholen, heeft lectuuropties te over. Om nog maar te zwijgen over de sex positive blogs en sociale mediakanalen die er bij de vleet opduiken. Nood aan professionele hulp? Ook die is beschikbaar in de vorm van een consultatie bij seksuologen.

Werk aan de winkel

Aan de hoeveelheid informatie over seks ligt het dus niet. Waaraan dan wel? Om de orgasmekloof te begrijpen, moeten we enkele mythes ontkrachten. De eerste is het idee dat de seksuele revolutie achter ons ligt. ‘De notie dat we vrijgevochten zijn op seksueel gebied is relatief’, licht relatietherapeut en seksuoloog Alexander Witpas toe. ‘Als samenleving hebben we grote stappen vooruit gezet als het gaat om minder beperkingen op gebied van samenlevingsvormen en er is meer keuze in anticonceptie – of althans voor vrouwen, want voor mannen blijft het wachten.’

Het is echter niet omdat de mogelijkheden voorhanden zijn, dat mensen plots weten hoe ze opwindende seks kunnen hebben. ‘Goede seks komt niet altijd vanzelf’, wijdt Witpas uit. ‘De seksuele opvoeding draaide vooral om niet zwanger geraken, geen soa oplopen en geen slachtoffer worden. Uiteraard belangrijke zaken, maar over het plezier wordt niet gesproken. De risico’s toelichten helpt je niet op weg naar een orgasme.’

Relatietherapeut en seksuoloog Tinne Haesendonck beaamt: ‘Vrouwelijke seksualiteit is de voorbije decennia gemedicaliseerd en mannelijke seksualiteit, met een focus op penetratie, is de norm geworden. De aandacht voor het vrouwelijke genot is achterwege gebleven.’ Tijd voor een inhaalbeweging dus.

Op het tipje van de tong

Een constante in de eindeloze stroom aan informatie over la petite mort is het belang van het stimuleren van de clitoris. De clitoris is namelijk veel meer dan dat ‘knopje’ – de glans genoemd -bovenaan de vulva.

De clitoris is pas in 1998 in haar volledigheid ontdekt door Helen O’Connell . ‘Dat is behoorlijk laat in de geschiedenis’, aldus Tinne Haesendonck. ‘Het duurt jaren voor die kennis volledig verspreid geraakt. Denk maar aan schoolboeken waarin de vrouwelijke anatomie nog niet integraal staat beschreven. Dat het clitorislijf aan de binnenkant van ons lichaam ligt, weten veel mannen én vrouwen niet. Ook vrouwen die klaarkomen door penetratieseks hebben dus eigenlijk geen vaginaal, maar een clitoraal orgasme.’ Het onderzoek naar de clitoris staat nog in z’n kinderschoenen, maar zelfs wat de wetenschap al ontdekte is nog niet doorgesijpeld naar de grote massa.

‘Wanneer ik aan cliënten vertel dat wat zij zien als voorspel ook gewoon seks kan zijn, schrikken ze. Orale en manuele stimulatie van de geslachtsdelen en erogene zones is evenzeer seks. En zal voor de vrouw veel makkelijker leiden tot een orgasme’, aldus Haesendonck.

Alexander Witpas bevestigt dat de clitoris een onderbelicht lichaamsdeel is, maar waarschuwt dat we het niet te klinisch mogen aanpakken. ‘Dat er genoeg stimulatie van de clitoris moet zijn klopt, maar pin je daar niet op vast. Ik heb het gevoel dat we een beetje terugkeren in de tijd en vrouwelijke seksualiteit op een zeer biologische manier benaderen. Bij mannen lag ook lang de nadruk op de erectie, penetratie, ejaculatie en de penis. Er is nochtans meer aan seks dan die handelingen en organen. Gelukkig zijn we het de laatste jaren dan ook ruimer gaan bekijken.’

De seksuoloog hoopt dat dezelfde fout nu niet gemaakt wordt door vrouwelijke seksualiteit volledig te gaan linken met een biologisch fenomeen: de clitoris. ‘Vergeet niet naar het totaalplaatje te kijken. Je kunt de clitoris zoveel stimuleren als je wil, als de vrouw niet opgewonden is, zal dat allesbehalve aangenaam zijn.’

Schaamrood

Een van de pioniers in het onderzoek naar vrouwelijk genot en de werking van de clitoris is Meredith Chivers, directeur van the Sexuality and Gender Lab aan de Queen’s ­University. Ze bestudeert seksuele concordantie, wat zoveel wil zeggen als nagaan in hoeverre onze fysieke opwinding en onze subjectieve opwinding matchen. In een video legt Chivers uit waarom ze seksualiteit is gaan bestuderen. ‘Toen ik nog student was, kregen we een gigantische projectie van een vulva te zien. Je voelde de schaamte in de aula en mijn medestudenten zeiden in koor: “Ieuw”. Het was nochtans gewoon een foto van ons lichaam. Waarom is dit zo weerzinwekkend voor de meeste vrouwen? Het maakte me triest, want het toont dat we aangeleerd worden om ons eigen lichaam vies en lelijk te vinden. Dat we ons zouden moeten schamen.’

Niet alleen in een Amerikaanse aula gruwelen vrouwen van hun eigen genitaliën. Uit onderzoek van Goedele Liekens uit 2017 blijkt dat 55 procent van de Belgische vrouwen haar vulva lelijk vindt. Bovendien voelt een op vier vrouwen zich ongemakkelijk als ze het woord ‘vagina’ uitspreekt en zou een op zeven vrouwen nooit met iemand anders dan haar dokter over haar vagina praten. Vier op vijf vrouwen kan er wel met haar vriendinnen over praten, maar doet dat zelden.

Om die schaamte – en bij uitbreiding de orgasmekloof – te begrijpen, moeten we volgens Tinne Haesendonck terug naar onze kindertijd. ‘In onze cultuur is het ongehoord om kinderen als seksuele wezens te zien. Seksuele ontwikkeling hoort volgens volwassenen tot de puberteit, terwijl kinderen tussen hun derde en zesde hun eigen lichaam al ontdekken. Ze merken dat ze geslachtsorganen hebben en raken die aan. Meer dan jongens krijgen meisjes te horen dat ze eraf moeten blijven. Ze krijgen de boodschap dat jezelf aanraken vies is. De schaamte over seksueel genot wordt er op die manier al vroeg ingeprent. Dat heeft misschien te maken met de angst voor pedofilie en het willen beschermen van kinderen door hen zo min mogelijk te zien als seksuele wezens.’

Als ze wat ouder zijn, steekt de angst voor tienerzwangerschappen de kop op. En daar hebben vooral meisjes last van, want zij kunnen namelijk zwanger worden. ‘Er wordt veel verantwoordelijkheid gelegd bij de meisjes,’ vindt Haesendonck. ‘Ze horen dat het vies is om jezelf aan te raken, dat het gevaarlijk is, dat seks pijn zal doen en dat vrouwelijke seksualiteit complex is. Deze hardnekkige ideeën zorgen voor een negatief beeld over vrouwelijke seksualiteit.’

Feminist Alix Kates Shulman schreef er al over in de jaren zeventig, in haar essay Organs and Orgasms. ‘Vrouwen ontdekken stilaan dat zij geen individuele seksproblemen hebben, maar dat ze het probleem bij de maatschappij en politici moeten zoeken.’ Bijna vijftig jaar na publicatie zijn we de schaamte nog niet voorbij.

Sletvrees

Ook het cliché dat vrouwen in twee kampen plaatst, dat van de maagd of de hoer, blijft hardnekkig opduiken. Anaïs Van Ertvelde vraagt zich in een interview over Vuile Lakens af waarom een vrouw die zich goed voelt in haar seksualiteit daarop afgerekend wordt: ‘Je ziet dat oude, foute ideeën weer opspelen als reactie op #MeToo. Een actrice zoals Hilde Van Mieghem heeft blijkbaar niets meer te zeggen over haar lichaam omdat ze ooit naaktscènes heeft gespeeld. Dus wie ooit een tiet liet zien, verspeelt het zeggenschap over haar eigen lichaam? Dat staat in schril contrast met het libertijnse denken.’

Zo kan ook eindredactrice Babette Moonen bevestigen. Toen ze getuigde in Nieuwe Feiten op Radio 1 over haar inspanningsgeilheid na een fikse fitness-sessie leverde dat een resem ongepaste en zelfs agressieve reacties op in de trant van ‘gij zijt toch die hoer van Radio 1? Ik wacht u op aan de fitness en pak u zo hard in al uw gaten dat ge drie weken niet meer kunt spinnen.’

‘De reacties die ik gekregen heb nadat ik op de radio iets onschuldigs over seks zei, waren ontluisterend’,vertelt Moonen. ‘Ik had twee opties: het allemaal over me heen laten komen of reageren. Ik koos voor het laatste en schreef een opiniestuk. Voordien had ik altijd het idee dat het niet zo slecht gesteld was met onze emancipatiestrijd. Sinds december besef ik pas echt dat er nog veel werk is. Ik vond het mijn verantwoordelijkheid om het probleem aan te kaarten. Openlijk praten over seks als vrouw is blijkbaar verwarrend voor heel wat mannen: “Hoezo, ze wil wel seks, maar niet met mij?” Newsflash, het is niet omdat we seksuele wezens zijn dat we seks willen met alles en iedereen en je je dus zomaar kan opdringen. We kiezen zelf wel met wie en wanneer.’

Vrouwen die zich uitlaten over seks worden nog te vaak gezien als gewillig en gereed. ‘Als je gaat kijken naar de genderclichés, merk je dat er neergekeken wordt op vrouwen die aangeven lustgevoelens te hebben. Het is een taboe’, verduidelijkt Witpas. ‘Alsof vrouwen geen seks kunnen willen omwille van het plezier dat ze eraan beleven. Het stereotype beeld van de vrouw die enkel seks wil om intiem te zijn helpt niet wanneer je als vrouw initiatief wil nemen en ontdekken hoe je opgewonden geraakt. Voor mannen zijn er andere taboes: die mogen dan weer nooit onzeker zijn en moeten gedachten kunnen lezen. Dat helpt natuurlijk ook niet.’

Seks op ons netvlies

Bovendien komt de manier waarop vrouwelijke seksualiteit in onze cultuur wordt voorgesteld voor de meeste vrouwen niet overeen met de realiteit. In haar boek Unscrewed hamert feministe Jaclyn Friedman op het belang van diverse vertegenwoordiging. ‘Als we een diverse representatie van vrouwelijke seksualiteit willen, moeten verder kijken dan die representatie en ons afvragen wie de touwtjes in handen heeft. Wie maakt deze beelden? Voor wie? En tot welk doel? Wie kan zijn of haar verhaal vertellen? En wie niet? Wanneer vrouwen evenveel macht hebben in de media en Hollywood, zullen de beelden drastisch veranderen’, klinkt het.

In de jaren negentig rolde de derde golf van feminisme binnen, licht Friedman toe. Het bracht ons Girl Power in verschillende vormen. Van de rauwe energie van de Riot Grrrl-bands, die seksueel zelfbeschikkingsrecht gelijk stelden met politieke vrijheid, tot de bravere poppy versie van de Spice Girls. Drie keer raden wat doorbrak tot de mainstream: de makkelijk verteerbare boodschappen van de kruidige meisjes. Onder begeleiding van hun mannelijke manager Simon Fuller welteverstaan.

Fast forward naar vandaag. Wat het anno 2019 betekent om sexy te zijn als vrouw is nog steeds niet zo divers als Friedman en gelijkgezinden zouden willen. Toch zijn er enkele hedendaagse vrouwelijke muziekiconen die pleiten voor een eigen invulling van seksualiteit. Popsterren zoals Beyoncé en Nicki Minaj plaveien de weg voor jonge zwarte vrouwen om hun dromen na te jagen en trots te zijn op hun seksualiteit.

‘De vraag of de blote dijen van Beyoncé empowering zijn of net niet duikt telkens opnieuw op’, stelt Friedman. ‘Eigenlijk kan de vraag niet beantwoord worden, maar het is alleszins een signaal dat we hunkeren naar beelden van vrouwen die hun seksuele kracht zelf sturen. Als we een beeld zien dat ons niet aanspreekt, voelt het aan als een crisis omdat we niet weten wanneer er een alternatief zal komen waar we ons wel mee kunnen vereenzelvigen.’

Een gevoel dat Héloïse Letissier, frontvrouw van Christine and the Queens, maar al te goed kent. Aan Knack Focus vertelde ze over haar persoonlijke seksuele revolutie. ‘Als jonge queer woman voelde ik me eenzaam en buitengesloten.’ Met de nood aan bevrijding rekende ze af op haar eerste plaat. ‘Nu zit die bevrijding in een tweede fase: ik ben sterker en assertiever geworden, ook op seksueel vlak, en ik denk er niet aan me daarvoor te excuseren.’

Daarvoor haalde ze inspiratie bij Madonna. ‘Ze straalt macht uit zonder de minste moeite te doen om die accepteerbaar te maken. Integendeel: ze is ronduit agressief in haar noden. Dat maakt van haar een pure bedreiging.’ Die ongegeneerde seksualiteit van het popicoon hielp Héloïse om te wennen aan het veranderende krachtveld. ‘Ik verontschuldig mezelf niet langer voor mijn seksualiteit. Als dat ertoe leidt dat ik een slet word genoemd, dan accepteer ik dat.’

Ook artieste Annie Clark – beter bekend als St. Vincent – spreekt zich regelmatig uit over seksualiteit. Niet alleen gelooft ze in seksuele en genderfluïditeit, ze staat er ook op om zelf te mogen beslissen over de representatie van haar seksualiteit. ‘Voor mij betekent sexy zijn, empowered zijn. Zelfbeschikkingsrecht hebben: dat ik zelf kan kiezen hoe macht eruitziet. Jij mag dat niet voor mij beslissen,’ klinkt het duidelijk.

Trek gewapend ten strijde

Wanneer we ons een weg door de schadelijke genderclichés hebben gebaand en de moed hebben gevonden om de schaamte te overwinnen, rest ons een goed gesprek met onze bedpartners. Seksuologen kunnen het niet genoeg benadrukken: ontdek je eigen lichaam en praat met elkaar. ‘We moeten af van het idee dat we iets raars vragen als we willen praten over klaarkomen’, aldus Tinne Haesendonck. ‘Een bevredigend seksleven gaat niet zomaar op je hoofd vallen. Door seksualiteit te normaliseren en cultiveren komen we al een heel eind. En onthoud: niets moet, alles mag en verkies kwaliteit boven kwantiteit.’

We moeten bereid zijn de handen – letterlijk – uit de mouwen te steken, beaamt ook Witpas. ‘Een orgasme is meestal het eindpunt, maar waar we aan moeten werken is de basis. Of zoals Tom Lanoye het ooit noemde; de potgrond. En die bestaat uit opwinding. Als je niet genoeg opgewonden bent, ga je niet klaarkomen. Ga dus bij jezelf na wat er nuttig en nodig is om opgewonden te geraken. Hoe meer positieve aandacht je besteedt aan je seksleven, hoe meer je eruit haalt. Je moet niet 24/7 bezig zijn met seks, maar voor veel mensen mag het wel wat meer zijn.’

Dames en heren, noteer het recept om de orgasmekloof te dichten: minder clichés en schaamte, meer avontuur en communicatie. Zet em op!