In een modernistisch appartement in hartje São Paulo, schiep architect Guto Requena een groen en hoogtechnologisch toevluchtsoord. Een soort casestudy over leven in tijden van klimaatverandering.
Leven in São Paulo is een chaotische en tegenstrijdige ervaring. De grootste metropool van Latijns-Amerika kampt met ernstige problemen op het vlak van stedelijke infrastructuur en sociale ongelijkheid. De stad is niet bepaald mild voor het deel van haar 12,4 inwoners dat in buitenwijken woont, afhankelijk is van openbare diensten en tot drie uur per dag moet pendelen. Levenskwaliteit is een luxe voorbehouden aan wie in de centraal gelegen buurten woont. Daar vind je de beste opties qua werk, onderwijs en ontspanning, zoals een bruisende culturele en gastronomische scene, die São Paulo een plek bezorgt in de top van veel wereldranglijsten.
Ook het landschap draagt bij tot de ambivalentie: hoewel de stad voor meer dan 50 procent omringd is met vegetatie, is tropische flora er ver te zoeken. Betongrijs springt er meer in het oog dan het groen van het Atlantische Regenwoud – een belangrijk Braziliaans ecosysteem dat gereduceerd is tot 24 procent van zijn oorspronkelijke omvang. De desastreuze gevolgen laten zich voelen in een stad die steeds vaker getroffen wordt door hittegolven en stortregens.
In deze betonnen jungle verbouwde architect Guto Requena, die onder meer het interieur van de Google-kantoren in São Paulo ontwierp, een verouderd appartement tot een modern, tropisch toevluchtsoord. Het sixtiesgebouw waar het deel van uitmaakt, is ontworpen door Botti Rubin Arquitetos en is een mooi voorbeeld van de lokale modernistische architectuur.
Rimboe in de stad
Met zijn ontwerp slaagt Requena erin zijn intussen meer dan twintig jaar lopend academisch onderzoek naar de rol van technologie en automatisering in architectuur om te zetten in de praktijk. Zijn visie hieromtrent beschreef hij zelfs in een boek: Habitar Híbrido – Subjetividades e Arquitetura do Lar na Era Digital (Hybride Wonen – Subjectiviteit en Woonarchitectuur in het Digitale Tijdperk).
Bij gebrek aan een buitenruimte bouwde Requena de flat, waar hij woont met zijn man, econoom Hugo Caetano, om tot een modulaire woning met een grote binnentuin. “We hebben tal van technologische hoogstandjes geïntegreerd, zoals geautomatiseerde tussenwanden en gordijnen. De bureautafel en bijbehorende -lamp kunnen, naargelang we willen werken of vrienden ontvangen, pivoteren richting venster of woonkamer.” Toch is het niet minimalistisch, zoals je van een technologisch appartement zou verwachten, maar knus. Er liggen tapijten en overal zijn er planten. “Die combinatie is een soort hedendaagse Braziliaansheid”, vindt de architect, die geboren en getogen is in het binnenland van de staat São Paulo. “Midden in de rimboe”, voegt hij eraan toe.
Krekels en wormen
Om de grote binnentuin te creëren, werd de scheiding tussen sociale, privé- en dienstruimten opgeheven. Alles loopt door elkaar heen. Door de rustieke baksteenlook van de nieuwe keramische vloeren lijkt het alsof je je in een beschut gedeelte van een echte tuin bevindt. “De originele houten vloer was zwaar beschadigd door vele jaren van direct zonlicht”, herinnert de architect zich. Hij hergebruikte wat hij kon door er meubelen en accessoires van te maken. “Die nieuwe bekleding is veel praktischer als je zoveel planten hebt. Er druppelt altijd wel ergens water op de vloer.”
Het gaat hier om meer dan de urban jungle-trend, die sinds de pandemie werd omarmd door jonge hipsters, ook die uit São Paulo. Maar terwijl zij door influencers en magazines geïnspireerd werden om hun huizen te vullen met planten, gaat Requena’s aanpak een stap verder: “Ik houd in mijn projecten al heel lang rekening met biofilie. Het onderwerp wordt nog niet zo lang belicht in diepgaande wetenschappelijke studies. Nochtans verbetert vegetatie niet alleen je welbevinden, het verhoogt ook de hoeveelheid zuurstof in de omgeving, wat dan weer gelinkt wordt aan meer creativiteit. Het vermindert ook de vervuiling in de lucht, waardoor het bijvoorbeeld irritatie van de ogen voorkomt”, legt hij uit.
In zijn minibiotoop heeft hij kleine stukjes regenwoud verdeeld: je ziet er niet alleen potten naast de grote ramen, maar ook aan de muren, hangend aan het plafond tot een moestuin in de keuken. Alles is uitgerust met een automatisch irrigatiesysteem. Hij is trots op het resultaat, maar verbloemt het niet: “In de planten zitten krekels en wormen, soms ook een ongewenste plaag. Ze vergen werk, daarom komt er maandelijks een tuinman. Tot drie keer per week inspecteren wij de potten om de vochtigheid van de grond te controleren, we bemesten ook periodiek. Het is de bedoeling dat dit op termijn een echt binnenwoud wordt.”
Hey Google
Het appartement van Guto en Hugo kreeg van de andere bewoners een bijnaam. “De hangende tuinen van Babylon”, zegt Requena. Hij vertelt honderduit over het automatiseringsproject, terwijl hij een drankje met verse basilicum uit de keukenmoestuin bereidt. “De stopcontacten zijn allemaal geautomatiseerd en op hun beurt verbonden met Google Alexa, we hebben ze beetje bij beetje geprogrammeerd. Lichten aan- of uitschakelen, gordijnen openen en sluiten, toegangscontrole, irrigatie… We worden hier omringd door technologie. Maar ze dringt zich niet op en is ook niet moeilijk te gebruiken. Al moet je wel even zoeken naar de juiste apparatuur, de systemen en de microcontrollers.
De techsector is sterk geëvolueerd in Brazilië. Er zijn meer productopties en een groter aantal gespecialiseerde professionals. De pandemie heeft zeker bijgedragen tot deze versnelling”, merkt Requena op, waarna hij concludeert: “De toekomst die mij interesseert, is de toekomst die ons opnieuw verbindt met de natuur én met ons emotionele geheugen. Bij elke nieuwe technologische installatie die ik ontwerp, denk ik: als het mensen kan samenbrengen en hen kan doen glimlachen, pas dan zit het goed.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
