Ultrabewerkt voedsel is even verslavend als tabak

Toegevoegde vetten en geraffineerde koolhydraten maken voedingsmiddelen even verslavend als tabak voor rokers. Deskundigen roepen op tot meer beperkingen voor zo’n ultrabewerkt voedsel vanwege de potentieel verslavende werking en de link tussen dit type etenswaren en obesitas.

De studie in het vakblad BMJ noemt ultrabewerkt voedsel mogelijk even verslavend als roken. Dat komt volgens de onderzoekers omdat voedingswaren met geraffineerde koolhydraten en toegevoegde vetten, zoals bijvoorbeeld chips, donuts of kant-en-klare pizza, erg belonend en aantrekkelijk worden ervaren door ons brein, op een manier die vergelijkbaar is met hoe verslavende middelen zoals nicotine ervaren worden.

De combinatie van geraffineerde koolhydraten én vetten lijkt zelfs nog een versterkend effect te hebben op de beloningssystemen in de hersenen, merken de auteurs van het onderzoek op. Als mensen dwangmatig eetgedrag vertonen voor dit type voeding, kan de consumptie soms voldoen aan de criteria voor de diagnose van een stoornis in het gebruik van middelen, aldus de experts.

Dwangmatig eten

Voor hun analyse keken de auteurs van de studie naar 281 eerdere onderzoeken uit 36 landen. Die gegevens werden afgewogen op de ‘Yale Food Addiction Scale’, een gestandaardiseerde vragenlijst die in 2009 is ontworpen om signalen van dwangmatig eten goed te kunnen inschatten. Wat bleek? 14 procent van de volwassenen en 12 procent van de kinderen scoren hoog op verslavingsverschijnselen voor ultrabewerkt voedsel.

De Yale Food Addiction Scale beoordeelt eetgedrag aan de hand van elf symptomatische criteria voor een stoornis in middelengebruik, waaronder verminderde controle, hunkering of het blijvend gebruik van sommige middelen ondanks negatieve ervaringen.

Voedselverslaving volgens de Yale-vragenlijst wordt ook geassocieerd met andere veelvoorkomende mechanismen die mensen kwetsbaar maken voor verslaving: disfunctie in het beloningssysteem van de hersenen, impulsiviteit, verminderde emotieregulatie, verminderde lichamelijke en geestelijke gezondheid en een lagere levenskwaliteit.

Genotservaring

De onderzoekers stellen dat niet alle soorten voedsel een verslavend effect hebben, maar dit met name geldt voor ultrabewerkt voedsel dat veel geraffineerde koolhydraten en toegevoegde vetten bevat. Deze leiden tot “vergelijkbare niveaus van dopamine in de hersenen als bij verslavende stoffen zoals nicotine en alcohol”, zeggen de onderzoekers.

Dopamine is een neurotransmitter die in de hersenen wordt geproduceerd en betrokken is bij het ervaren van genot. Daarom wordt dopamine ook wel het geluks- of het genotshormoon genoemd. Dopamine wordt onder meer aangemaakt wanneer je dingen doet die volgens de hersenen beloning verdienen, zoals sporten, eten, seks of verliefdheid. Dat fijne gevoel leidt er echter wel toe dat je het dopamine-opwekkende gedrag zal willen herhalen.

Betere alternatieven

Het is niet nodig om alle koolhydraten of vetten volledig uit je dieet te schrappen. Belangrijk is wel om te weten dat ultrabewerkte voedingsmiddelen gedefinieerd worden als industrieel geproduceerde voedingsmiddelen die ingrediënten bevatten die doorgaans niet beschikbaar zijn in de thuiskeuken.

Zelfgemaakte pizza of gebak met ingrediënten zoals bijvoorbeeld ongeraffineerde suiker of plantaardige vetstoffen, zijn dan bijvoorbeeld een beter alternatief. Arts Sue Inonog zegt aan Medical News Today dat ze het onderzoek een “verhelderende oproep tot actie” vindt “gezien de alarmerende en groeiende percentages van obesitas over de hele wereld”. Ook acht ze het onderzoek bijzonder relevant vanwege de verschillen in obesitas onder bepaalde etnische en/of achtergestelde groepen die minder toegang hebben tot gezond voedsel.