‘Het is cruciaal de organisatiecapaciteit van koffieboeren te versterken, net als het inzicht in de waarde van hun product in de hele handelsketen’, schrijft Stefaan Calmeyn van Oxfam naar aanleiding van de Koffie Barometer 2018. Hij pleit voor een eerlijkere en duurzamere koffiesector.
Met een wereldwijde omzet van 170 miljard euro per jaar is koffie big business. Tientallen miljoenen mensen leven ervan, honderden miljoenen drinken het elke dag. Maar niet iedereen wordt er even opgewekt van. Terwijl algemeen verwacht wordt dat de consumptie gaat blijven stijgen, biedt koffie aan de producerende landen minder troost : slechts 10% van de omzet is hun deel.
De sterke machtsconcentratie in de koffiemarkt is daar niet vreemd aan. Enkele steeds groter wordende multinationals strijken een gigantisch aandeel op in de handel, de verwerking en verkoop aan de consument onder verschillende merken en vormen (supermarkt, koffiebars,…). Dat blijkt uit de Koffie Barometer 2018, een rapport dat de problemen en uitdagingen in de sector onder de loep neemt. Diezelfde Koffie Barometer wijst bovendien op een golf van fusies en overnames die steeds groter wordt. Allemaal in het teken van een concurrentiestrijd om het grootste deel van de koek. Die enkele koffiereuzen zetten een enorme druk op de prijzen in alle schakels van de keten – druk die maximaal wordt afgewenteld op de eerste schakel, de koffieboer en zijn grond waarop hij koffie teelt.
Dat zorgt ervoor dat koffieboeren het met een gebrekkig inkomen moeten stellen en geconfronteerd worden met agressieve opkopers. Dit leidt tot een neerwaartse spiraal die de (jongere) boeren niet motiveert om te blijven geloven in de koffieteelt. Daarbovenop incasseert de producent ook een pak ecologische schokken die te wijten zijn aan de grillige klimaatverandering en de toenemende verarming van de bodem. Bijkomend landbouwareaal aanboren voor de koffieteelt is ook geen oplossing; er moet immers vooral belet worden dat nog meer bossen sneuvelen.
‘Hoe kan de koffieboer investeren in de toekomst als hij zo weinig voor zijn koffie opstrijkt?’
Kan het anders? Duurzamer?
Natuurlijk kan dat, en het moet! De uitdaging is om meer duurzame en klimaatvriendelijke koffie te telen op een gelijkblijvende oppervlakte. Dit kan zelfs in combinatie met andere nuttige teelten zoals fruit- en andere bomen, (eetbare) bodembedekkers en groenbemesters, erosiebestrijdende hagen,… Maar dat vergt investeringen en hoe kunnen we die verwachten van de producent als hij maar zo’n klein deel van de waarde van zijn koffie opstrijkt ? En waar ligt de verantwoordelijkheid van de koffiebedrijven?
De grote merken pakken weliswaar uit met programma’s die hun duurzaamheid in de verf moeten zetten, positieve inspanningen van de industrie die broodnodig zijn. Alleen stellen we vast dat het vaak een druppel op een hete plaat blijft. Momenteel wordt naar schatting 300 miljoen euro geïnvesteerd in de ‘duurzaamheidsagenda’ binnen de sector, wat neerkomt op slechts 2 promille van de totale omzet.
Momenteel wordt naar schatting 300 miljoen euro geïnvesteerd in de ‘duurzaamheidsagenda’ binnen de sector, wat neerkomt op slechts 2 promille van de totale omzet.
Veel duurzaamheidsinitiatieven en ook certificeringsmechanismen ontbreekt het bovendien aan duidelijke doelstellingen, criteria en transparantie in de (onafhankelijke) controle ervan, net als aan een sterke sociale component. Te vaak is dit ook het speelveld van stichtingen en ‘corporate social responsibility’ afdelingen binnen bedrijven. Duurzaamheid verdient echter van begin tot eind in de bedrijfsvoering geïntegreerd te worden en mag niet enkel het paradepaardje zijn van een niche van de productie. De gezonde toekomst van de sector hangt ervan af.
De vaststelling dat ‘zelfregulering’ op zijn grenzen stuit, moet overheden die het goed voor hebben met de koffieboeren dan ook wakker schudden. Meer coördinatie en samenwerking binnen de sector is nodig, onder impuls van overheden die een dwingend wetgevend kader kunnen opleggen in functie van respect voor mensenrechten en ecologische duurzaamheid.
Partnerschap
Oxfam-Wereldwinkels gelooft dat koffie een interessante teelt kan blijven voor boeren in het Zuiden. Nu is de ongelijke verdeling van groei en winst jammer genoeg de norm in de koffiemarkt. Maar er zijn ook tegenvoorbeelden van een duurzame en eerlijke handel. Deze vertrekken vanuit meer respect voor de producent en de kwaliteit van zijn product, bieden een goede prijs inclusief voorfinanciering, zetten in op extra (technische) ondersteuning voor productie en verwerking, en investeren in direct contact met de producenten. Voorbeelden waarbij boeren hun krachten bundelen in coöperaties om zichzelf zo weerbaarder te maken.
Het is cruciaal de organisatiecapaciteit van koffieboeren te versterken, evenals het inzicht in de waarde van hun product in de hele handelsketen.
Het is namelijk cruciaal de organisatiecapaciteit van koffieboeren te versterken, evenals het inzicht in de waarde van hun product in de hele handelsketen. Enkel zo kunnen ze hun positie versterken tegenover andere spelers, en zich met kennis van zaken opstellen als betrouwbare leveranciers aan hun klanten.
Wij, op onze beurt, kunnen als bewuste consumenten kiezen voor koffie die kwaliteitsvol en lekker is én voor een duurzaam partnerschap met de koffieboer en zijn grond zorgt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier