Factcheck: is het gevaarlijk om te eten voor je gaat zwemmen?

Eten en drinken blijven voor heel wat kopzorgen zorgen. In zijn nieuwe boek ‘Feiten en fabels over gezondheid en voeding’ beantwoordt Eric De Maerteleire de meest gestelde vragen over het onderwerp. Dit artikel is daar een voorbeeld van, dat we bij wijze van voorproefje met jou mogen delen. Voor eens en altijd: hoe zit dat nu met zwemmen nadat je gegeten hebt?

Waar komt het verhaal vandaan dat het gevaarlijk is om te eten voor je gaat zwemmen? In 1908 waarschuwde Scouting voor jongens, de gids van de padvinders in de Verenigde Staten, geschreven door Robert Baden-Powell,734 jonge lezers die minder dan 90 minuten voor het zwemmen durfden te eten, als volgt: ‘Je kunt verdrinken – en het zal je eigen schuld zijn.’ Dat oude gezegde heeft sindsdien talloze kinderen aan de kant van het zwembad gehouden, terwijl ze sip toekeken hoe hun vrienden lustig ronddobberden. Erger nog, er zijn mensen die denken dat je direct na het eten zelfs geen ligbad mag nemen, je zou kunnen verdrinken.

Het idee dat je na het eten minstens 30 minuten moet wachten voordat je gaat zwemmen, is gebaseerd op het feit dat na een grote maaltijd bloed van je armen en benen naar je maag en dunne darm wordt geleid. En als je ledematen niet genoeg bloedstroom krijgen om te functioneren, loop je het risico te verdrinken. Maar is het een goed advies of een hardnekkige mythe? Wat zegt de wetenschap hierover?

Krampen en steken

Het is waar dat na het eten een deel van het bloed – dat kan 20 tot 25% bedragen van het totale bloedvolume – van de spieren wordt afgeleid om het spijsverteringsproces te ondersteunen. Door een verminderde doorbloeding is er minder zuurstof beschikbaar voor een goede werking van de spieren, wat een mogelijke oorzaak zou kunnen zijn van krampen, hoewel sommige onderzoekers deze theorie betwisten.

Er was een tijd dat wetenschappers deze mythe serieus namen

Krampen zijn onvrijwillige samentrekkingen van skeletspieren tijdens of na het sporten, meestal gerelateerd aan vermoeidheid. Maar krampen tijdens het sporten ontstaan waarschijnlijk door een combinatie van factoren, zoals uitdroging, elektrolytenbalans en neurologische vermoeidheid, situaties die verschillen van persoon tot persoon. In werkelijkheid is het zo dat we genoeg bloed hebben om al onze lichaamsdelen na een grote maaltijd nog goed te laten functioneren. Met andere woorden, spierkrampen door een lage bloedtoevoer ontstaan gewoon niet bij gezonde mensen. Het duidt meestal op een onderliggende medische aandoening, zoals arteriosclerose, die optreedt wanneer de aderwanden van een persoon vernauwen en verharden.

Een andere voorgestelde risicofactor voor zwemmen na het eten is wat gewoonlijk ‘een steek’ wordt genoemd of ’trainingsgerelateerde voorbijgaande buikpijn’ (in de Engelstalige sportliteratuur exercise-related transient abdominal pain of ETAP genoemd), een scherpe pijn net onder de ribbenkast. Hoe steken ontstaan weten we nog niet goed, maar er wordt gedacht dat ze worden veroorzaakt door kramp in het middenrif door een beperkte doorbloeding als gevolg van de druk van enerzijds de longen boven, en anderzijds de buik onder het middenrif. Het is wel zo dat er bij elke zware oefening na het eten enig ongemak kan zijn, zoals brandend maagzuur of braken, door een onverwachte reflflux of onvrijwillige oprispingen. Dit komt vaker voor wanneer de externe druk op de maag toeneemt, bijvoorbeeld tijdens het duiken. Hoewel zwemmen met een volle maag ongemakkelijk kan zijn en, indien intensief, kan leiden tot braken, is het onwaarschijnlijk dat men een verhoogd risico loopt om te verdrinken.

Mythe

Een onderzoek van de Australische rapporten van de Royal Lifesaving Association over verdrinking in de afgelopen paar jaar geeft geen melding van levens die verloren zijn gegaan na het eten. En noch de American Academy of Pediatrics, noch de United States Consumer Product Safety Commission, noch het Amerikaanse Rode Kruis geeft richtlijnen of waarschuwingen met betrekking tot zwemmen na het eten. Deze organisaties houden zich veel meer bezig met het verhoogde risico op verdrinking door alcoholgebruik. Alcohol en drugs kunnen het beoordelingsvermogen en het fysieke vermogen ernstig aantasten.

Als je eet net voordat je om recreatieve doeleinden het water in gaat, zou dat geen problemen mogen opleveren

Er was een tijd dat wetenschappers deze mythe serieus namen. In de jaren zestig werd in meerdere onderzoeken onderzocht of eten voor het zwemmen de prestaties van atleten beïnvloedde of tot enige vorm van misselijkheid leidde. Uit een kleine studie bleek echter dat het ongefundeerde veronderstellingen waren. In 1968 gaven wetenschappers 24 zwemmers een stevig ontbijt met ontbijtgranen, toast, suiker, boter en volle melk, en lieten hen vervolgens gedurende verschillende perioden wachten voordat ze baantjes gingen zwemmen. Geen van de zwemmers ondervond enige kramp of misselijkheid. Tegenwoordig is er een duidelijke consensus dat eten voor het zwemmen over een lange afstand niet gevaarlijk is. In 2011 publiceerde het Amerikaanse Rode Kruis een wetenschappelijk overzicht rond deze vraag en vond dat voedselbeperkingen voor het zwemmen onnodig en ongegrond zijn en er geen wetenschappelijk bewijs is voor enig negatief effect.

Samengevat: er is geen medisch bewijs om de mythe te ondersteunen. Als je eet net voordat je om recreatieve doeleinden het water in gaat, zou dat geen problemen mogen opleveren. Als je in het water gaat om te sporten, is het logisch om minstens een uur te wachten om het meeste voedsel uit je maag te laten doorstromen naar de dunne darm. Bij elke inspannende oefening kan verhoging van de bloedtoevoer naar de maag de bloedstroom naar de spieren tijdelijk verminderen en kan dit leiden tot een verminderde prestatie. Bovendien is het moeilijk om met een volle maag een zware training af te werken.