Tijdens de huidige gezondheidscrisis mogen we ook de boeren uit het Zuiden niet vergeten. ‘Zonder internationale handel zou ons land een pak minder rijk zijn en onze kopjes, borden, kasten en dressings minder gekleurd,’ schrijft Charles Snoeck, hoofd van Public Relations bij Fairtrade Belgium.
Met een verbruik van meer dan zeven miljard kopjes per jaar kunnen we met enige zekerheid stellen dat België verslaafd is aan zijn koffiepauzes. Mijn dag is ook nooit echt begonnen voordat ik mijn dosis heb opgeslurpt. Toegang tot dit exotische product was echter niet altijd even eenvoudig. Tijdens de oorlog van ’14-’18, een tijd van schaarste, moest de bevolking zich wenden tot alternatieven… zoals cichorei. Dat heeft bij mijn grootmoeder diepe sporen achtergelaten. Gelukkig was na de oorlog het zwarte goud snel terug. De huidige gezondheidscrisis heeft ook een steeds grotere impact op onze toeleveringsketens. Kan deze crisis ons potentieel doen teruggrijpen naar chicorei?
Met de aankondiging van de eerste inperkingsmaatregelen snelden een aantal bezorgde Belgen naar de schappen van de supermarkt om bij te tanken, zoals in oorlogstijden. Toiletpapier was het eerste opvallende slachtoffer, wat leidde tot groot jolijt op sociale media. Andere categorieën van producten volgden snel: hygiëneproducten, allerlei soorten ingeblikt voedsel, meel, suiker, pasta, enzovoort. De distributiesector en de politieke autoriteiten haastten zich dan ook om de bevolking gerust te stellen: er is voldoende voorraad, de challenge is om de schappen even snel bij te vullen als ze worden leeggeroofd.
Als de golf van solidariteit aan de grenzen stopt, riskeren we een terugkeer naar cichorei
De rush op de supermarkten komt ook tot uiting in de cijfers: de verkooprecords sneuvelden één per één in de dagen na de aankondiging van inperkingsmaatregelen. Net als andere landen die door hetzelfde soort maatregelen worden getroffen, vullen we in België graag de kasten en houden we ons bezig in de keuken, met een duidelijke voorkeur voor taart en gebak. Maar de vraag blijft pertinent: hoe lang houden we het vol met onze voorraden? En wat met de (voorlopig) niet-essentiële goederen, zoals katoen, kleding en bloemen?
Gebrek aan citroenen en sinaasappels
Door de crisis stagneert de invoer van verse groenten en fruit uit bepaalde landen. Sectorfederatie Fresh Trade Belgium ziet nu al gevolgen voor een hele reeks toeleveringsketens, waaronder sinaasappels en citroenen. Die komen meestal uit Spanje. In dit zwaar getroffen land hebben seizoenarbeiders geen toegang meer tot plantages. De vruchten blijven opgeslagen in hun kisten of hangen zelfs nog aan de bomen.
Moeten we bang zijn voor een tekort in de toekomst? Kan er in België een voedselcrisis ontstaan? Zover staan we gelukkig nog niet, maar we kunnen wel verwachten dat het aanbod van producten minder gevarieerd zal zijn. Op langere termijn zouden sommige toeleveringsketens zelfs volledig verbroken kunnen worden.
Onze ogen niet sluiten voor de realiteit
Er is vandaag geen reden om van een tekort te spreken. Toch is het van fundamenteel belang om bij de antwoorden die geformuleerd worden op deze crisis rekening te houden met de sterke onderlinge afhankelijkheid van onze voedselsystemen en economieën. Want zonder internationale handel zou ons land een pak minder rijk zijn en onze kopjes, borden, kasten en dressings minder gekleurd. Zoals Dr. Martin L. King in 1967 zei: ‘En voordat je ’s ochtends klaar bent met ontbijten, was je afhankelijk van meer dan de helft van de wereld. Het is de manier waarop ons universum is gestructureerd, met een sterke interdependentie.’
Volgens cijfers van World Integrated Trade Solutions (WITS) kwam in 2018 17 procent van de voedselinvoer in België uit ontwikkelingslanden, voornamelijk uit Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika. Dit voedsel wordt meestal geproduceerd door kleine familiale landbouwstructuren en seizoenarbeiders, van wie de meesten in een situatie van (extreme) armoede leven.
Het vermogen van ons economische systeem om aan onze behoeften te voldoen en om resistent te zijn voor toekomstige schokken (gezondheid, economie, klimaat) zal daarom ook afhangen van de veerkracht van onze toeleveringsketens – kort of lang, lokaal of internationaal – en de mensen die ze onderhouden. Onze supply chains zijn uiteindelijk zo sterk als hun zwakste schakel. Daarom is het van fundamenteel belang om een herstelplan op te stellen dat rekening houdt met de meest kwetsbare economieën.
De Verenigde Naties uitten hun bezorgdheid over de gecombineerde gevolgen van de pandemie en de wereldwijde recessie. ‘De economische gevolgen van de schok zijn aanhoudend en steeds moeilijker te voorspellen, maar er zijn duidelijke aanwijzingen dat het voor de opkomende economieën slechter zal worden voordat ze beter worden’, aldus de secretaris-generaal van UNCTAD, Mukhisa Kituyi.
Ketens van niet-essentiële goederen dreigen in te storten
De sluiting en vrije val van verkoopcijfers in de detailhandel heeft ook geleid tot een scherpe daling van de vraag en prijs voor katoen. Die staat nu op het laagste niveau in dertien jaar tijd: minder dan één euro per kilogram.
Hoewel de meeste katoen is geoogst, staan de exporteurs door de sluiting van verwerkingsfaciliteiten en havens voor grote uitdagingen bij de afzet. Boeren zitten dus momenteel op hun stocks, met dramatische vooruitzichten. Zonder middelen is het voor hen ook onmogelijk om het land voor te bereiden en te zaaien voor volgend seizoen. Voor velen dreigt een volledige instorting van hun business. Terwijl katoenboeren en arbeiders in de kledingindustrie al met grote onzekerheid te kampen hadden, worden ze nu geconfronteerd met een strijd om te overleven.
Mensenrechten even op de achtergrond?
Voor de landbouwgemeenschappen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika groeit de bezorgdheid: een gigantische economische crisis komt op volle kracht op hen af; er is geen vangnet en ze worden blootgesteld aan hoge risico’s op contaminatie en sterfte.
Het risico van schendingen van de mensenrechten neemt in deze omstandigheden snel toe. Wanneer werkgelegenheid schaars wordt of het inkomen daalt, is er een groter risico dat werknemers onrechtmatige arbeidsvoorwaarden accepteren. Anderzijds zal de externe controle door journalisten, onderzoekers en auditeurs ook afnemen als gevolg van bewegingsbeperkingen.
Het belangrijkste is echter niet de val, maar de landing
Zo laten een aantal kledingbedrijven in Azië hun werknemers in de steek tijdens de pandemie. Tientallen bedrijven, waarvan de merken wereldwijd bekend zijn, hebben hun orderboek geannuleerd zonder financiële verantwoordelijkheid op te nemen, zelfs als de kleding al was vervaardigd en klaar om te exporteren. Honderdduizenden mensen komen zo op straat terecht, zonder vangnet, zonder inkomen.
In voedselvoorzieningsketens zoals de bananenindustrie maken veel arbeiders op plantages en in fabrieken zich zorgen over hun gezondheid. De meeste werkgevers bieden namelijk geen beschermende uitrusting en werknemers blijven werken zonder voorzorgsmaatregelen te nemen.
Solidariteit en creatieve oplossingen
Het is makkelijk om overweldigd te raken van deze onzekere tijden. Gelukkig zien we een heuse solidariteitsgolf en heel veel mooie initiatieven ontstaan. Vol creativiteit en solidariteit, ook binnen Fairtrade. Zo maken in Pakistan sportbal-producenten, nu de verkoop van hun productie onmogelijk is, beschermende mondkapjes die ze uitdelen aan de gemeenschap, delen in Ecuador bananenplantages overgebleven bananen uit aan omwonende gemeenschappen waar voedsel schaars is en produceren en leveren Zuid-Afrikaanse wijnproducenten ontsmettingsmiddelen voor al hun arbeiders.
Als consu-mens heeft iedereen de kracht om de helden in onze toeleveringsketens te helpen
Andermaal een voorbeeld dat sterke boerencoöperaties ook een belangrijke maatschappelijke rol spelen binnen hele gemeenschappen, en ervoor kunnen zorgen dat mensen zo goed mogelijk beschermd worden in tijden van crisis.
Iedereen kan hierin het verschil maken, door te kiezen voor verantwoorde consumptie. Of het nu gaat om lokale producten van korte ketens, producten uit biologische landbouw of eerlijke handel. Laten we meer dan ooit solidair zijn. Als consu-mens heeft iedereen de kracht om de helden in onze toeleveringsketens te helpen.
En mijn koffie dan?
Vanwege de lockdown maatregelen zijn Fairtrade-koffieproducenten in Peru, Colombia en Brazilië bezorgd over hun oogst, die normaal tussen april en augustus zou plaatsvinden. Een deel van de koffieproductie kan verloren gaan als deze niet op het juiste moment wordt geoogst. Dit zou een aanzienlijk inkomstenverlies voor producenten veroorzaken.
Distributiekanalen van verschillende producten worden vertraagd door administratieve procedures, beperkingen op de verplaatsing van het product naar de locaties waar het wordt verwerkt en door het tekort aan containers voor zendingen van exportproducten, zoals bananen, cacao en suiker. Producenten maken zich zorgen dat deze grondstoffen op ongeschikte plaatsen worden opgeslagen terwijl ze wachten op de containers. Hele oogsten zouden verloren kunnen gaan.
Hulde aan de helden
Het belangrijkste is echter niet de val, maar de landing. De COVID-19 pandemie raakt ons allemaal, over de hele wereld. Laten we dus meer dan ooit verenigd zijn. Laten we meer dan ooit onze #foodheroes over de hele wereld ondersteunen. Want meer dan ooit betekent anderen helpen ook jezelf helpen. Laten we dus niet vergeten oplossingen te bedenken die werken voor ieders welzijn. Anders lopen we het risico om rond de cichoreimachine te belanden bij de volgende koffiepauze op kantoor, wanneer alles terug normaal loopt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier