Van dikker haar tot een egale huid: welke supplementen werken echt?

Van collageenshots tot kurkumacapsules: er is een wildgroei aan supplementen om je huid, haar en nagels mooier te maken. Maar werken ze? En waar moet je op letten als je ze koopt? Wij vroegen het aan drie wetenschappers met kennis van zaken. “Wie supplementen op de Belgische markt brengt, hoeft niet te bewijzen dat het product doet wat het belooft.”

Een mooie glow, sterke nagels en een volle haardos: het zijn maar enkele voordelen die je zou halen uit de nieuwste generatie beautysupplementen of ‘nutricosmetica’. Biotinegummies beloven prachtig haar, vitamine A zou je verlossen van je acne en collageen is de veelgeprezen heilige graal voor een soepele en jonge huid. En dan heb je ook nog de superfoods zoals het trendy blauwgroene eiwitpoeder spirulina en chlorella, een vitamine C-bom die wordt geroemd om haar geweldige effecten op de huid. Maar is elk product dat je op sociale media tegenkomt wel betrouwbaar? En hoe moet je het kaf van het koren scheiden? “Het grote probleem is dat iedereen, zonder al te veel poespas, supplementen op de markt kan brengen”, vertelt bio-ingenieur Barbara Geusens.

Je hoeft absoluut geen wetenschapper te zijn om je eigen supplementen te verkopen, en dat komt door het gebrek aan specifieke wetgeving op dit gebied. In België is er gelukkig wel een meldingsplicht, dus je bent verplicht om het product te notifiëren. In andere landen, zoals Nederland, is dat niet het geval. “De ingrediënten en het etiket worden in ons land onder de loep genomen, maar een diepgaande controle op de formule, het productieproces of de klinische studies errond gebeurt niet”, benadrukt Geusens, die haar doctoraat in de dermatologie behaalde en later haar eigen merk, Nomige, oprichtte.

‘Klinisch’ bewezen

“Bij medicatie zijn er strenge klinische tests vereist voordat ze op de markt mogen komen, maar voor voedingssupplementen en nutricosmetica is dat helemaal niet het geval.” Aan het woord is dr. Nele Steenackers, voedingswetenschapper aan de KU Leuven. “Wie supplementen op de Belgische markt brengt, hoeft niet te bewijzen dat het product doet wat het belooft. Er is geen verplichting om aan te tonen dat de concentratie of inhoud van het product voldoende is om een merkbaar verschil te meten.”

Het gevolg is dat veel supplementen­bedrijven bestaande studies gebruiken om hun resultaten te promoten. “Maar in de meeste gevallen verwijzen ze naar studies waarbij zeer specifieke ingrediënten in gecontroleerde omgevingen zijn getest, zoals in petrischalen en op dieren. Zelden gebeuren de tests op grote groepen mensen”, zegt Steenackers. Het gebrek aan aandacht voor het grotere plaatje is ook een zorg. “Supplementen bevatten veel meer dan één enkel ingrediënt. De verschillende componenten in zo’n product kunnen met elkaar interageren of elkaar tenietdoen”, waarschuwt ze. “Er wordt te vaak gefocust op individuele ingrediënten en niet genoeg op het geheel. In de voedingswetenschappen noemen we dat nutritionisme.” Barbara Geusens beaamt dat: “Het is niet omdat er een studie bestaat over één specifiek ingrediënt, dat het per definitie betekent dat jouw hele formule ook doet wat die studie belooft.”

De situatie wordt nog zorgwekkender wanneer sommige nutricosmetica bijna medische beloften doen. Supplementen mogen ‘bijdragen tot’ iets, maar uitspraken als ‘remt’, ‘stopt’ of ‘verlaagt’ zijn eigenlijk niet toegestaan. “Dergelijke claims mogen alleen worden gebruikt wanneer ze worden onderbouwd door gepubliceerde klinische studies, en zelfs dan vallen ze vaak onder de geneesmiddelenwet. Maar ook hier ontbreekt controle, dus heeft iedereen vrij spel”, benadrukt Barbara Geusens.

Buitenlands vs. Belgisch

Dat is verrassend als je bedenkt hoe vaak we tegenwoordig naar voedingssupplementen grijpen. Studies onthullen dat een op de drie Belgen inmiddels supplementen gebruikt. We bestellen ze vaak via sociale media als Instagram of op buitenlandse websites, zonder altijd te weten waar ze precies vandaan komen. Dat is niet zonder risico: in het buitenland gelden vaak lakse regels voor supplementen. Ze zijn niet altijd gekend door de FOD Volksgezondheid, waardoor ze eventueel verboden of toxische stoffen kunnen bevatten.

Zo ontdekte het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) in 2022 bij controles dat de helft van de online aangeschafte supplementen niet voldeed aan de veiligheidsnormen. Het ging onder andere om buitenlandse webshops die ​supplementen aan Belgische consumenten bieden: onveilige producten als afslankthee met sibutramine, een geneesmiddel voor mensen met obesitas, of honingzakjes met tadalafil, een geneesmiddel voor erectieproblemen. Een Belgische webshop zal geen toxische of verboden stoffen verkopen, maar dat wil nog niet zeggen dat de supplementen ook echt doen wat ze beloven.

Grijze zone 

Heel wat supplementen beloven bovendien spectaculaire resultaten. Denk maar aan commerciële algen, zoals spirulina of chlorella, die naar verluidt boordevol vitaminen en antioxidanten zitten. Toch schuilt er een addertje onder het gras. “Het merendeel van deze algen komt uit uitgestrekte waterbronnen in Azië, vaak niet ver verwijderd van vervuilende industrieterreinen. Er is een groot gebrek aan traceerbaarheid en transparantie bij deze producten. Je hebt eigenlijk geen flauw idee of je kwaliteit krijgt. En wat je precies in je lichaam stopt, blijft een mysterie”, waarschuwt Geusens. Wat met biotinegummies, waar veel influencers bij zweren? “Dat is een veel­gebruikt supplement dat vaak in gummievorm wordt verkocht en dat de haargroei zou bevorderen. Die claim krijgt echter weinig bijval uit wetenschappelijke hoek. Bovendien komt een tekort aan biotine zelden voor, aangezien de meeste mensen er voldoende van binnenkrijgen via hun dagelijkse voeding”, zegt Amandine De Paepe, bezieler van haar eigen supplementenmerk Insentials.  En het razend populaire collageen? “Niet elk product waar het woord ‘collageen’ op staat, is even efficiënt”, vertelt De Paepe. “De deeltjes moeten klein genoeg zijn om door het lichaam te worden opgenomen. Dat kan alleen als die deeltjes gehydrolyseerd zijn. Dus je moet erop letten dat er op de verpakking ‘gehydrolyseerd collageen’ of ‘collageenpeptiden’ staat.” Er bestaan ook ontzettend veel misvattingen over dit ingrediënt, zoals dat de vloeibare versie niet werkt, of dat je beter rundercollageen inneemt in plaats van marien collageen. “Ook dat is je reinste onzin; als een collageenmolecuul klein genoeg is, maakt het niet uit in welke vorm je het inneemt.” Betekent dit dan ook dat het echt effect heeft? “Een handvol studies beweert dat het de elasticiteit van je huid een boost geeft na negentig dagen consequent gebruik”, vertelt Steenackers. “Maar als je die studies van dichterbij bekijkt, blijkt dat de gebruikte collageensupplementen allemaal verschillende samenstellingen hebben. Sommige studies spreken elkaar zelfs ronduit tegen. Dus het is op dit moment een grote grijze zone.”

Uitgeplast

En dat brengt ons bij de hamvraag: welke supplementen verdienen dan wel een plaats in je routine? De meningen hierover lopen sterk uiteen. Diverse studies, experts en artsen staan wel vaker lijnrecht tegenover elkaar op dit gebied. Dat was niet anders bij het schrijven van dit artikel. Wat betreft traditionele supplementen geldt de regel: pas slikken als je ze echt nodig hebt. Hoe zit het dan met nutricosmetica? “Het is zeer lastig om daar een eenduidig antwoord op te geven. Er zijn simpelweg nog niet genoeg wetenschappelijke studies. We kunnen ze niet ontkrachten, maar ook niet bevestigen”, aldus Steenackers. “Ik denk dat veel mensen denken: baat het niet, dan schaadt het niet. Dat klopt niet, zelfs niet bij de meest onschuldige voedingssupplementen”, waarschuwt ze. “Als je geen tekorten hebt, zul je bepaalde wateroplosbare vitaminen zo weer uitplassen. Maar als je vetoplosbare vitaminen inneemt zoals vitamine A (de befaamde retinol, red.) dan kan dit in je vetweefsel of in de lever worden opgeslagen. Stel dat je dat product dagelijks inneemt, dan loop je het risico schadelijke effecten te ondervinden.” Amandine De Paepe, die het boek Er ligt meer op je lever dan je denkt schreef, is het daarmee eens: “Vitamine A kan behoorlijk belastend zijn voor je lever. Het is een supplement dat ik eerlijk gezegd vermijd, en ik kan het niet aanbevelen”, zegt ze.

Toch vindt ze dat heel wat andere supplementen wel nuttig kunnen zijn. “Op voorwaarde dat ze op een correcte manier gemaakt en gebruikt worden. Zelfs bij ‘normale’ supplementen, waarover geen twijfel bestaat dat ze nuttig zijn voor het lichaam, is het belangrijk dat het de juiste chemische vorm bevat. Neem magnesium: in veel gevallen wordt er magnesiumoxide voorgeschreven door dokters en verkocht in apotheken. Maar dat wordt niet eens opgenomen door het lichaam. Magnesiumcitraat en -bisglycinaat wel.”En laten we vooral de zogenaamde ‘cofactoren’ van een supplement niet vergeten. In mensentaal betekent dit woord dat sommige supplementen een extra chemische boost nodig hebben om optimaal door je lichaam te worden opgenomen. Een goed voorbeeld hiervan is collageen. “Zonder vitamine C wordt het niet goed opgenomen door je lichaam. Het is eigenlijk een beetje dweilen met de kraan open. Ook kurkuma of curcumine, wat een geweldige antioxidant is, heeft zwarte peper nodig om echt te werken”, legt De Paepe uit. “Dus voordat je de nog eens gehypete supplementen inslaat, is het slim om even wat research te doen.”