VRT-journaliste Hilde Lieten helpt Oekraïense illustratrices kinderboeken te maken

Children’s Books For U(kraine), zo heet het vrijwilligersproject dat VRT-journaliste Hilde Lieten al een jaar lang coördineert. De Radio 2 eindredacteur koppelt Oekraïense illustratrices aan Belgische auteurs om zo kinderboeken te maken. ‘Het is een feel good project: zo kunnen ze voor even de oorlog vergeten.’

Het idee voor Children’s Books For U begon een jaar geleden bij Vlaamse auteur Emily Puck. De schrijfster kwam op Facebook in contact met Viktoria Soltis-Doan, een illustratrice uit Oekraïne. Viktoria vertelde dat de situatie in haar land onhoudbaar werd en dat ze moest vluchten. Daarop besloot Emily het project Children’s Books for U(kraine) op te starten: zij zou een verhaal schrijven en Viktoria zou er tekeningen bij maken. Het duo bracht een eerste succesvol kinderboek uit, en zo was het zaadje geplant. Hilde nam de fakkel van Emily over, en intussen zijn er al vijf boekjes verschenen. ‘Met de opbrengst van de boeken, zetten we telkens een nieuw duo aan de gang. De auteurs – wij dus – werken gratis, de illustratricen worden financieel en mentaal ondersteund.’

Geredde leeuwen en zwerfkatten

VRT-journaliste Hilde Lieten maakt al meer dan 32 jaar lang dagelijks nieuws voor de openbare omroep. ‘Als journaliste kom je vaak in aanraking met het mensenleed. Je kunt verslag uitbrengen, je lezers informeren of duiding geven, maar dat is allemaal zo vluchtig’, vertelt ze op een donderdagmiddag in een Hasseltse koffiezaak. ‘Toen Emily me vroeg om te helpen met het boekenproject, wist ik meteen: dit is wat ik wil doen. Hier kunnen we iets moois en concreets mee bereiken: het is een sociaal project dat groter is dan onszelf.’ 

Na het succes van de eerste boeken, zocht Hilde andere auteurs illustratrices om nieuwe projecten op te starten. Zo strikte ze onder andere Sil Janssen, voorzitter van het Natuurhulpcentrum in Oudsbergen, om ‘Tsar en Jamil’ te maken met de Oekraïense illustratrice Tori Franko. ‘Het verhaal gaat over geredde leeuwen in Oekraïne’, vertelt Hilde. ‘De leeuwen zijn uit de dierentuin van Kiev gered en maakten dan een waanzinnig avontuur mee: ze reisden doorheen heel Europa en belandden uiteindelijk in het Natuurhulpcentrum in Limburg. Een waargebeurd verhaal! Zot hé? Zo’n verhaal leent zich om geschreven te worden.’

Zelf maakte Hilde al twee boeken met de Oekraïense illustratrice Olya Paskhalova, die met haar zoontje  van vier naar Berlijn vluchtte. ‘Nixon, het hoofdpersonage van de twee boeken, is een kat die op zoek is naar een warm huis waar hij zich goed voelt. Dat sluit mooi aan bij het verhaal van de Oekraïers op de vlucht’, vertelt ze. ‘Nixon is trouwens ook geïnspireerd door een kat die echt bestaan heeft en die in onze straat rondzwierf. Toen het boek uitkwam, wilden heel wat mensen in de buurt het boek hebben omdat ze zich Nixon herinnerden.’ 

Tegengewicht voor de oorlog

De illustratoren met wie Hilde tot nu toe samenwerkte, zijn allemaal vrouwen. Een bewuste keuze? ‘Eerder een samenloop van omstandigheden’, nuanceert de VRT-journaliste. ‘Het zijn toevallig allemaal vrouwen. Sommigen onder hen zijn in Oekraïne, anderen zijn doorheen Europa verspreid. Sommige medewerkers, zoals onze vertaler Maryana, moest op een dag plots vluchten toen haar man een oproepingsbrief van het leger kreeg. Hij zei: “Ik wil dat je nu met onze zoon meteen vertrekt en het land verlaat.” Zij vertrok met andere lotgenoten met een transportbusje vanuit Oekraïne, niet wetende waar ze gingen terechtkomen of wanneer ze zouden terugkeren.’

‘Toen ik op zoek ging naar illustratrices, stond ik versteld van hoe vlot dat verliep’, vertelt de journaliste verder. ‘Ik stuurde hen op Facebook een berichtje in het Engels, met wat uitleg over het project en de vraag of ze geïnteresseerd waren. Het antwoord was vrijwel altijd een volmondige “ja”. Die vrouwen zijn ontzettend sterk en veerkrachtig. Ze zijn vastberaden om iets te doen als tegengewicht voor de oorlog. Ik bewonder hen enorm.’

Dat is volgens Hilde waar het project Children’s Book for U(kraine) voor staat. ‘Uiteraard moeten ze er financieel en mentaal mee geholpen worden. Maar het is vooral een feel good project: ze doen wat ze graag willen doen en kunnen zo de oorlog eventjes vergeten’, vertelt de radiopresentatrice. ‘Mijn medewerkers en ik zijn ondertussen goed bevriend: we hebben regelmatig contact, spreken af, geven elkaar cadeautjes. En daar draait het uiteindelijk om: het gaat om verbintenis, ondanks al onze verschillen.’ 

De kinderboeken kosten 10 euro en kunnen besteld worden via deze pagina: Children’s books for U.

Illustrator Olya (35) vluchtte precies een jaar geleden naar Duitsland: ‘Na het kinderboek dacht ik: ik kan alles aan’

Een rugzak met wat spullen en kleren: dat is alles wat de 35-jarige Olya, geboren en getogen in Kiev, met zich kon meenemen toen ze op 4 maart vorig jaar naar Duitsland besloot te vluchten. Dan werd ze gevraagd om voor Children’s Books for U(kraine) een kinderboek te illustreren. ‘Het hielp me om niet op mijn negatieve gedachten te focussen.’

‘Toen ik nog een tiener was, was ik helemaal niet van plan om illustrator te worden. Ik studeerde financiën aan het unief in Kiev. (lacht) Maar ik hield van tekenen, naaien, fotograferen: ik had veel creatieve hobby’s. Daarom besloot ik een opleiding grafisch ontwerper te volgen. Dat was eng voor me, ik wist helemaal niet of ik dat überhaupt kon. Al snel werd ik verliefd op het vak. Ik illustreerde heel wat boeken. Na mijn opleiding raakte ik zwanger en bracht ik mijn zoon Max op de wereld: het waren mooie jaren. En toen brak de hel los in mijn thuisland.’

‘Al meer dan een jaar woedt de oorlog in Oekraïne. Op een dag werd ik wakker, en besloot ik het land te verlaten. Ik was bang voor de conflicten, plunderingen, straatgevechten, vijandigheden maar vooral: bang om mijn zoons leven in gevaar te brengen. Op 4 maart vorig jaar hakte ik de knoop door. Ik stopte wat spullen in een rugzak, maakte me klaar, kleedde mijn zoon aan en vertrok naar het station. Op 8 maart, op Vrouwendag, woon ik al één jaar in Neustrelitz.’

Blijven dromen

‘In het begin moesten we ons enorm aanpassen, het was ontzettend moeilijk. Op een gegeven moment zag ik op Facebook een oproep: ze zochten Oekraïense illustratoren voor het project van Hilde. Ik wilde in actie schieten om niet in mijn gedachten te verzinken. Ik beschouwde het project als een geschenk uit de hemel. Hilde stuurde me haar tekst over Nixon, de zwerfkat. Die vond ik erg leuk, maar veel tijd had ik niet en bovendien voelde ik me mentaal niet goed door de toestanden in Oekraïne. Daarbovenop was Max zeer actief: hij had veel aandacht nodig. Toch besloot ik het project te doen: ik offerde al mijn avonden op en zette me aan het illustreren nadat mijn zoon in slaap viel. Geen idee hoe ik daar de energie voor vond (lacht) maar het was een fijne afleiding. Het hielp me om niet op mijn negatieve gedachten te focussen. Dag na dag, illustratie na illustratie, begon het boek stilaan vorm te krijgen. Hilde en Emily waren erg warm, attent en begripvol gedurende heel het proces.’

‘Na de publicatie van Nixon dacht ik: ik kan alles aan. Mijn leven veranderde compleet door de oorlog. Toch was het mij op de ene of andere manier gelukt om te tekenen. Het deed me beseffen dat ik kon verdergaan. Mijn leven staat voor alle duidelijkheid na één jaar nog altijd een beetje stil. Ik weet helemaal niet hoe lang we hier gaan blijven, ik mis mijn familie, mijn leven. Daarnaast kan ik onze toekomst niet plannen, ik leef in het hier en nu. Maar er zijn ook lichtpuntjes: een paar uur per week geef ik les in een kunstschool. Ik slaagde erin om Max in te schrijven in een kleuterschool. En binnenkort begint mijn integratiecursus en kan ik me op de Duitse taal toespitsen. Daar ben ik ontzettend dankbaar voor. Het leven mag dan wel even stilstaan, maar ik blijf dromen: ik hoop ooit een uitgever te vinden om mijn creatieve projecten te ondersteunen. Ik hoop te kunnen blijven tekenen. En het feit dat ik die kans kreeg met het boekenproject, doet me erin geloven dat dat wel mogelijk is.