Van Gabriel García Márquez tot Jonathan Franzen: welke boeken vind je in de boekenkast van Michèle Cuvelier?

Welke verhalen laten je na het lezen niet meer los en welke boeken laat je beter links liggen? Enkele Bekende Lezers delen hun leestips en vulden voor ons een literair vriendenboekje in. Deze week: radiomaakster Michèle Cuvelier.

In welk boek ben je momenteel bezig?

‘In veel te veel boeken tegelijk. Vroeger begon ik aan een boek en las ik het in één ruk uit, maar zo functioneer ik niet meer. Er liggen momenteel verschillende boeken open: Kentering van een Huwelijk van Sandór Márai, Het Verdriet van België van Hugo Claus, de Kracht van het Nu van Eckhart Tolle en The Bell Jar van Sylvia Plath. Vroeger zou ik het niet onmiddellijk uitlezen van een boek als een mislukking hebben beschouwd. Nu vertrouw ik veel meer op mijn buikgevoel en volg ik de stelregel ‘Het juiste boek op het juiste moment’. Soms is het gewoon niet het moment voor een bepaald boek, maar pik ik dat op een later moment, waar het meer juist voelt, wel weer op.’

Als je je boekenkast vergelijkt met een wijnkelder die je alsmaar aanvult: welk speciaal boek dat je nog niet gelezen hebt, zou je binnenkort graag ontkurken? 

‘Het is minstens even oud als een goede fles wijn: The Haunted Prophet van Carl Jung. Ik kreeg dat boek van mijn vader cadeau. Hij las het zelf toen hij jonger was.  Mijn pa is een van de meest belezen mensen die ik ken, en heeft in mijn literaire ontwikkeling een heel belangrijke rol gespeeld. Het boek is ook met zijn aantekeningen doorspekt, daar ben ik ook heel nieuwsgierig naar (lacht). Ik heb geen idee waar het boek over gaat, maar ik ben momenteel bezig in zijn boek de Mens en zijn Symbolen. Ik sta nog maar op de drempel van Jungs mystieke wereld, maar hij trekt me enorm aan.’ 

Welk boek werd je als kind het meest voorgelezen?

‘Rupsje Nooitgenoeg! Daar heb ik heel precieze herinneringen aan. Het thema van dat boek is ook heel herkenbaar. Net als Rupsje Nooitgenoeg ben ik erg hongerig, door alles heen bijtend. Ook De Mooiste Vis van de Zee van Marcus Pfister werd me vaak voorgelezen. En het ondertussen onvindbare boek Pinky en het Knuffelkussen. Het gaat over een beertje dat zijn knuffelkussen kwijtspeelt. Als driejarige leefde ik intens mee. Boeken werden meestal voorgelezen door mijn moeder, mijn vader koos voor strips. Beide zijn ze zeer talige mensen.’

Welk boek zou je graag aan je kinderen voorlezen?

‘Mijn plusmama heeft me als kind Harry Potter voorgelezen. Dat wil ik ook met mijn kinderen doen. Boeken hebben zoveel voor mij betekend, voor mijn job en mijn leven. Als er een kindje naar mij toekomt met een boekje vast, herken ik mezelf in dat kind.’

Welk boek zou je nooit opnieuw (kunnen) lezen?

‘Ik zeg het met pijn in het hart, maar De Schaduw van de Wind van Carlos Ruiz Zafón. Ik was veertien en op reis in Barcelona toen ik dat boek las, na een hele periode niet te hebben gelezen. Als beginnende puber vond ik boeken niet cool genoeg. Mijn vader duwde het boek in mijn handen. En gelukkig maar, want het heeft me opnieuw richting de literatuur gestuurd.

Op mijn 22ste wilde ik het opnieuw lezen, maar heb ik het na vier pagina’s weggelegd. Het was hoegenaamd niet hoe ik het mij herinnerde. Mijn smaak was fundamenteel veranderd en opeens woog het boek nogal licht. Zoveel adjectieven, zo sensationeel geschreven. Toch heeft het een enorm belangrijke rol in mijn leesleven gespeeld. Ook hier geldt ‘Het juiste boek op het juiste moment’.’

Welk boek heb je al het meest herlezen?

‘De Gevleugelde kat van Isabel Hoving. Het is een jeugdboek – mijn oud-docent Bart Moeyaert is geen fan die term – ik heb het als dertienjarige gelezen, als puber en ik herlees het nu ook als dertigplusser. Het is een formidabel boek over drie jongeren die in umaija, een soort droomwereld, belanden. Die wereld kunnen ze zelf sturen dankzij muziek en taal. Eén van de personages, Teresa, kan dankzij haar verbale talent de wereld veiliger of net spannender maken en de mensen rondom haar verzachten of versterken. Als ik het herlees, doe ik dat niet alleen uit jeugdsentiment, maar ook omdat het boek me nu nog steeds dingen bijleert. Los daarvan is het ook gewoon goed geschreven en ben ik niet vies van droomwerelden en sciencefiction.’

Wat is het beste non-fictieboek dat je al las?

‘Het kwaad, of het Drama van de Vrijheid, van de Duitse filosoof Rüdiger Safranski. Mijn thesis voor de opleiding Woordkunst schreef ik over het paradijs. Ik was toen een pak perfectionistischer dan nu en wou die drang naar ‘het perfecte’ onderzoek. Het paradijs leek me daarvoor het ideale symbool. En ik kwam bij het omgekeerde uit, de hel, het boze, het paradijs dat naar de verdoemenis gaat. Voor die thesis heb ik heel veel kunnen halen uit Het Kwaad. Safranski geeft een filosofisch overzicht van de vele gedaantes van het boze, van de zondeval tot Hitler. In grote lijnen stelt hij dat het goede niet zonder het kwade kan bestaan, het licht niet zonder het donker.’  

Welke waardevolle les heb je al lezend geleerd?

‘In elk goed boek zit ergens wel een les of een lesje, of een spiegel of een uitnodiging om iets te onderzoeken. Ik neem uit elk boek wel een grote of kleine les mee, al was het maar dat ik ‘s ochtends geen broodkruimels van mijn tafel kan vegen zonder te denken aan aan de vers ‘Een broodkruimel te zijn op de rok van het universum’, uit een gedicht van Lucebert.’ Dat klinkt heel verwaand (lacht), maar dat is hoe mijn brein werkt.’ 

‘Honderd jaar eenzaamheid was een sleutelboek voor mij. Op mijn 32 snap ik eindelijk wat de titel echt betekent. Het boek gaat over generationeel trauma en de fundamentele eenzaamheid van de telgen van de familie Buendía. Die eenzaamheid wordt van generatie op generatie doorgegeven en uit zich op gruwelijke en minder gruwelijke manieren. Soms vraag ik me af hoeveel jaren eenzaamheid er in mijn stamboom zit verscholen.’

Welk boek heb je al het vaakst cadeau gegeven?

‘Ik pas mijn verrassingen meestal aan aan de persoon die ik het geef, maar ik denk dat ik De Correcties van Jonathan Franzen al het meest cadeau heb geschonken. Ik heb heel lang gedacht dat dat mijn lievelingsboek was, maar daar ben ik niet meer van overtuigd. Sommige boeken kunnen op bepaalde momenten in je leven heel erg resoneren, op andere momenten minder. Mijn lievelingsboek is niet langer in steen gebeiteld. Ook hier denk ik: het juiste boek op het juiste moment.’

Welke guilty pleasure kreeg toch geen prominente plek in je boekenkast?

‘Ik geloof niet in guilty pleasures. Er zit enorm veel waardeoordeel in die term, die wat mij betreft een uitvinding uit de vorige eeuw is. Ik denk ook niet dat Gen Z en Gen Alpha daar nog in geloven. Pleasure is pleasure, en wat betreft kunst of muziek is er geen guilty. Alles wat in mijn boekenkast staat, maakt uit van wie ik ben en wat mij fascineert.’

Welk boek heeft je het hardst doen lachen?

‘Dat overkomt mij niet zo vaak, maar met Cat’s Cradle van Kurt Vonnegut heb ik luidop moeten lachen. Het is een vreemd, dystopisch verhaal, dat tegelijk maatschappijkritisch is en vol humor zit. Zowel de zinsneden, de verbeelding, de plot als de opbouw: alles is extreem intelligent en grappig.’

Welk boek heeft je het hardst doen huilen?

‘Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez. Ik las dat boek toen ik 17 jaar was. Het verhaal en de diepe eenzaamheid die erin verwerkt zit heeft me tot tranen toe beroerd. Maar ik moest vooral huilen omdat ik niet wilde dat het boek eindigde. Ik ben een snellezer en ik zag die pagina’s slinken. Toen ik de laatste pagina had omgeslagen, heb ik zitten snikken in bed.’

Wat is je grootste aanrader?

‘De Gevleugelde Kat, voor jong en oud.’

Met welke schrijver zou je graag op café zijn of haar werk bespreken?

‘Ik zou wel met Jane Austen over Mister Darcy willen leuteren, maar ik kies toch voor Haruki Murakami. Met hem zou ik graag een zweverige avond willen doorbrengen in een rokerige whiskeyclub, of gewoon braaf thee gaan drinken en het hebben over symboliek en hekserij.’

‘Ik heb ook even opgezocht welke muzikanten er boeken hebben geschreven, en in de categorie ‘schrijvers-muzikanten’ zou ik graag met Leonard Cohen, Patti Smith en Lana Del Rey op café gaan. Grian Chatten, de frontman van Fontaines DC heeft trouwens aangekondigd dat hij voor zijn dertigste een dichtbundel wil uitbrengen. Dat koop ik onmiddellijk, ik heb blindelings vertrouwen in die man zijn talent.’

Wat is een afknapper tijdens het lezen?

‘Als lezer onderschat en overschat worden. In beide gevallen ben je me kwijt. Ik vind het strontvervelend om betutteld te worden en tegelijk hou ik er niet van het gevoel te krijgen een boodschap te missen omdat de auteur te hard vanuit zijn eigen voorkennis schrijft. Ik voel me niet graag dom als ik lees, omdat ik weet dat ik dat niet ben. Dat heeft vast met mijn achtergrond als mediamaker te maken. Vanuit mijn eigen werk ben ik heel hard bezig met de vraag of iedereen mee is. Ik maak radio voor een griet van 17 uit West-Vlaanderen en een vrouw van 54 uit Hamont-Achel.’

Welk personage had je als kind zelf willen zijn?

‘Hermelien Griffel, omdat ik ook een nerd ben (lacht). Het Harry Potter-universum trok me heel erg aan. Als ik in een bos rondwandelde kraakte ik takken af en gebruikte ik die als toverstaf, op elke bezem kon ik vliegen. De spreuken noteerde ik in een boekje. Sommige ken ik nog van buiten. Alohomora!

De laatste jaren is er heel wat controverse ontstaan rond auteur JK Rowling, maar op vlak van kunst maak ik een strikt onderscheid tussen iemands werk en iemands persoonlijke mening. ‘

Welke graphic novel of strip las je het liefst?

‘Graphic novels zijn niet echt mijn taal. Ik heb wel heel veel Jommekes en Kiekeboes gelezen. Maar als favoriet kies ik toch voor De Rode Ridder, omdat mijn papa me dat zo vaak voorlas.’

Welk boek had je zelf willen schrijven?

‘Het klinkt pretentieus, maar Rayuela van Julio Cortázar. In mijn wildste dromen en hoogste ambities ben ik even virtuoos als hoe hij zich in dat boek toont. Ik heb het al twee of drie keer gelezen en het is een ware hack voor je brein. De creativiteit, de speelsheid, de referenties: ik wou dat ik op zijn minst één dag in mijn leven de hersenen van Cortázar zou kunnen hebben.’

Welk boek is underrated?

‘The Body keeps the Score van Bessel van der Kolk. Dat boek heeft veel aandacht gekregen, maar het mag nóg ruimer gekend worden. Dat boek nodigt je uit om in je lijf te zakken, stil te staan bij jezelf en bij je lichaam en wat daarin opgeslagen ligt.’

En overrated?

‘Alle boeken die in hun schoonheid voor extreme doeleinden misbruikt worden. Denk aan de Bijbel en de Koran.’

Wat is het dierbaarste boek in je boekenkast?

‘Honderd jaar eenzaamheid weeral! Het is niet het exemplaar dat ik las toen ik 17 was. Ik heb het op mijn 18de opnieuw moeten kopen voor mijn opleiding Woordkunst aan het Conservatorium in Antwerpen. Ik was superblij toen ik hoorde dat we het boek gingen behandelen, maar mijn docent Jan Stuyck brak mijn hart toen hij het magisch realisme met de grond gelijk maakte.’ 

Welk werk brengt je instant in vakantiesfeer?

‘De Schaduw van de Wind zal me altijd aan Barcelona doen denken.’

Welk boek heb je niet kunnen uitlezen?

‘De Toverberg. Ik was aangenaam verrast door de waarde die het boek nog steeds bezet en dat de zinnen op taalniveau niet stoffig aanvoelen. Maar ik geraakte er niet door. Ik heb het vorige zomer geprobeerd en weggelegd.’

In welke taal lees je het liefst?

‘Een jaar geleden zou ik Nederlands gezegd hebben, maar sinds kort lees ik ook in het Engels. Ik denk en werk ook vaak in het Engels. Ik heb heel veel respect voor de kunde van vertalers, maar ik denk dat er bij een vertaling toch altijd iets verloren gaat.’

Is er nog een boek dat je – om welke reden ook – wilt tippen?

‘Ik heb een voorliefde voor The Great American Novel, maar dan de 21ste-eeuwse disfunctionele versie, zoals de boeken van Jeffrey Eugenides, Jonathan Franzen en John Irving. Van die laatste ben ik een grote fan. De Wereld volgens Garp is een absoluut meesterwerk.’