‘Succesverhalen leiden meisjes wel naar STEM-studierichtingen’

De veranderende arbeidsmarkt heeft nood aan STEM-profielen, ook vrouwen. “In filmkaskrakers worden briljante wetenschappers maar in 12 procent van de gevallen vertolkt door een vrouw”, zegt Phumzile Mlambo-Ngcuka, directeur van VN Vrouwen. “De stereotypen moeten neergehaald worden”, zegt ze in de aanloop naar de Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in Wetenschappen, op 11 februari.

Wat leidt ertoe dat een meisje gelooft dat ze minder intelligent is dan een jongen? En wat gebeurt er als deze kinderen te maken krijgen met “harde” vakken zoals wetenschap, techniek, ingenieurswetenschappen en wiskunde (STEM)? Een recente studie toonde aan dat meisjes van zes jaar veel minder vaak hun seksegenoten omschrijven als “intelligent” en minder vaak kiezen voor een spelletje waarvan verteld wordt dat het voor “hele, hele slimme kindjes” bedoeld is.

Uit onderzoek is herhaaldelijk gebleken dat meisjes en jongens in de ontwikkeling van hun denken en hun zelfbewustzijn sterk beïnvloed worden door verhalen en stereotypen. Deze starten vaak thuis, gaan verder op school en doordringen hun hele leefomgeving met beelden en rolmodellen in reclame, films, boeken en nieuwsverhalen die de stereotypen ondersteunen.

Hoe kunnen we dat veranderen, en wat zouden meisjes moeten leren zodat ze ook in de toekomst meekunnen in een veranderende arbeidsmarkt? Het antwoord is niet enkel maar om meer STEM-profielen te creëren. We moeten ook leren dat meisjes een gelijke plaats verdienen in die toekomst. Dat is nu niet het geval. Een groot en onderschat obstakel is immers het stereotype denken dat jongens beter geschikt zouden zijn voor STEM en meer kans zouden maken op een carrière in wetenschap en techniek.

We moeten hoogdringend de plaatsen waar kinderen spelen, leren en opgroeien ontdoen van alle stereotypen.

We moeten er niet enkel voor zorgen dat kinderen gegarandeerde toegang krijgen tot onderwijs, we moeten ook in het oog houden wat ze daar aangeleerd krijgen. De banen zullen er in de toekomst anders uitzien, dus moeten we schoolkinderen vandaag klaarmaken voor de banen die de Vierde Industriële Revolutie zullen uitmaken. Banen die vandaag nog niet bestaan zullen binnen twintig jaar heel gewoon zijn: werk in sectoren zoals de groene economie, robotica, artificiële intelligentie, biotechnologie en genetica.

Briljante vrouwen zichtbaar maken

De media hebben hierin een belangrijke rol te vervullen. Zij hebben de kracht om verhalen te vertellen, om negatieve percepties en vooroordelen om te buigen en nieuwe rolmodellen te creëren. Hidden Figures, het boek van Margot Lee Shetterly, vertelt het verhaal van drie zwarte vrouwelijke wiskundigen wier berekeningen bij de NASA ertoe leidden dat de ruimtewedloop werd gewonnen. Het boek is nu verfilmd en zorgt voor de erkenning van deze vrouwen die lange tijd dubbel onzichtbaar waren bij de NASA – als vrouw en als zwarte vrouw. Briljante vrouwelijke wetenschappers meer zichtbaar maken is noodzakelijk voor de accuraatheid van het nieuws en die van de geschiedenis. Het is ook een essentieel onderdeel om in de toekomst wetenschappelijke successen te boeken.

In de Verenigde Staten is 39 procent van de scheikundigen en materiaalkundigen vrouw. Bij de milieu- en aardwetenschappers is 28 procent vrouw. Dit zijn niet de verhoudingen die we nastreven, maar het zijn hoge scores in vergelijking met wat de fictie ons vertelt. In de meeste filmkaskrakers zijn vrouwen ondervertegenwoordigd. Een studie uit 2015 die er kwam met de steun van VN Vrouwen, toonde aan dat filmpersonages met een identificeerbare STEM-baan, slechts in 12 procent van de gevallen werden vertolkt door een vrouw. Dit vertelt ons dat vrouwen nog altijd “hidden figures” zijn, onzichtbaar voor de wetenschap – en dat heeft een temperend effect op de ambitie van meisjes.

Stereotypen uitroeien

Volgens een Brits onderzoek naar de houding van meisjes uit 2016 blijkt dat minder dan een op tien meisjes tussen de leeftijd van zeven en tien jaar aangaf een carrière als wetenschapper of ingenieur te ambiëren. De vooroordelen ombuigen en de stereotypen uitroeien is een werk van lange adem, maar het zal nodig zijn als we willen dat op het vlak van werk jongens en meisjes op gelijke voet komen te staan in de toekomst.

VN Vrouwen werkt wereldwijd met partners om de digitale genderkloof te dichten. In Moldavië is er het project GirlsGoIT, dat meisjes digitale en ingenieursvaardigheden aanleert en hen positieve rolmodellen toont via videoboodschappen. Ook in Kenia en Zuid-Afrika bestaan er Mozilla Clubs, veilige plekken voor meisjes en vrouwen waar ze terecht kunnen voor een basiscursus coderen en digitale vaardigheden.

We moeten hoogdringend de plaatsen waar kinderen spelen, leren en opgroeien ontdoen van alle stereotypen. In de wereld, in scholen, in huizen, op werkplekken en in de verhalen die we vertellen moeten meisjes kunnen opstaan en floreren in wetenschappen zodat hun successen even waarschijnlijk worden als hun capaciteiten.

Phumzile Mlambo-Ngcuka is ondersecretaris-generaal van de Verenigde Naties en uitvoerend directeur van VN Vrouwen.