‘Maak een onderscheid tussen je kinderen’ en 6 andere waardevolle lessen over opvoeding en ouderschap

Er bestaat geen volmaakte handleiding voor opvoeding of het ouderschap, aangezien elk kind anders is. Toch zit zelfs de meest doorwinterde moeder of vader soms met de handen in het haar. Tijdens de Week van de Opvoeding van 16 tot 23 mei licht Knack Weekend daarom 7 inzichten van opvoedkundigen uit die kunnen helpen om je kind beter te begrijpen.

De belangrijkste ontwikkeling van je kind gebeurt tijdens de eerste duizend dagen

In 2022 verkoos Knack Weekend kinderpsychiater Binu Singh tot Mens van het Jaar, omwille van haar inzet voor een betere kinderzorg en boeiende inzichten over opvoeding. Haar stokpaardje? Het belang van de eerste duizend dagen van je kind. ‘De hersenontwikkeling is voor tachtig procent klaar tegen dat een kind twee wordt, maar overmatige stress tijdens de vroege ontwikkeling leidt tot fysieke en mentale schade. Dat weten experten intussen uit internationaal onderzoek’, vertelt Singh. ‘Toch investeren we in België niet in die vroege jaren, terwijl hier zoveel winst te halen valt voor later. We denken dat we goed bezig zijn, maar vaak komen onze goede intenties niet binnen bij onze kinderen. Omdat we hun noden niet genoeg balanceren met die van ons als volwassene, omdat ons leeftempo veel te hoog voor hen ligt, of omdat we gedateerde opvoedingsvisies volgen. Wat wij in België te veel doen, is de schade laten oplopen en daarna ‘wieuw-wieuw’ proberen te fiksen.’

Puberbreinen zijn nog in volle ontwikkeling

Hoe graag je ook al wilt of verwacht dat je tienerzoon of -dochter zich volwassen gedraagt, nog niet alle delen van het puberbrein zijn al even goed ontwikkeld, leert Ilse van de Groep, die aan de faculteit psychologie van de Universiteit Leiden onderzoek doet naar het brein van jongvolwassenen. ‘Er zijn twee belangrijke delen in onze hersenen die ervoor zorgen dat volwassenen hun gedrag kunnen aanpassen aan de omgeving. Zo heb je de prefrontale cortex, in het voorste deel van onze hersenen, die betrokken is bij cognitieve functies zoals beslissingen nemen, sociaal gedrag en plannen. Dat gebied in de hersenen ontwikkelt zich nog tot ver in de jongvolwassenheid en is pas rond je 25^e helemaal ontwikkeld.’

‘Daarnaast heb je het limbische systeem – dat dieper in de hersenen ligt en ook wel ons reptielenbrein wordt genoemd – dat betrokken is bij het regelen van onze emoties, motivatie en langetermijngeheugen. Dit deel ontwikkelt zich bij pubers supersnel en dat zorgt voor een disbalans. Jongeren zijn hierdoor erg emotioneel en gevoelig voor kortetermijnbeloningen, maar hebben nog niet de cognitieve vaardigheden om daar goed mee om te gaan. Daarom vergeten ze voortdurend waar hun spullen liggen of denken ze te weinig aan morgen.’

Straf je kind niet meteen als het een woedeaanval heeft

Met haar boek Mild ouderschap schreef Nina Mouton niet enkel een bestseller, ze startte ook een ware revolutie. Ze pleit voor een opvoeding waarbij mildheid en luisteren naar je kinderen centraal staat, zelfs wanneer je kleuter begint te krijsen in de supermarkt of ander ongewenst gedrag vertoont. ‘De theorie van straffen en belonen vertrekt vanuit het idee dat kinderen van nature slecht zijn’, zegt Mouton. ‘Kinderen hebben de intrinsieke behoefte om graag gezien te worden en nieuwe dingen te leren. Natuurlijk willen zij geen woedeaanval krijgen, dat overkomt hen. Leer hen dat die heftige emoties mogen bestaan en dat ze erover mogen communiceren. Als ze dan later op het werk kwaad zijn omdat ze bijvoorbeeld geen opslag krijgen, zullen ze assertief communiceren. Als je dat einddoel voor ogen houdt, dan worden die gênante momenten in de supermarkt een pak dragelijker.’

Maak in je opvoeding een onderscheid tussen je kinderen

Ouders wringen zich doorgaans in duizend bochten om zo weinig mogelijk onderscheid te maken tussen hun kinderen bij de opvoeding. Geen goed idee, zo blijkt. Het is juist beter om rekening te houden met het verschil, vertelt onder meer pedagoog Claire Wiewauters, tevens docent en onderzoeker verbonden aan de opleiding Gezinswetenschappen (Odisee). ‘Toen ik zelf nog geen kinderen had, zou ik wellicht voorstander zijn geweest van een gelijke pedagogische aanpak. Nu zeg ik: behandel je kinderen liever verschillend, want het zijn andere mensen.’

‘Er is een verschil in leeftijd, in rangorde, misschien ook in geslacht. En ze hebben elk hun specifieke kwaliteiten, noden en behoeften. Een gesloten kind heeft een andere aanpak nodig dan een extravert kind. En met een rustig kind ga je anders om dan met een kind dat met zijn energie geen blijf weet. Het is goed om oog te hebben voor die verschillen tijdens de opvoeding en je af te stemmen op de aard en het temperament van het kind.’

Stel niet gelijk je hele opvoeding in vraag als je kind niet alle groenten eet

Kinderen en groenten, het is niet het makkelijkste onderdeel van een opvoeding. Heb je alles geprobeerd, en lukt het je nog steeds niet om je kind meer groenten te laten eten? ‘Geen paniek’, zegt kinderdiëtiste Rolinde Demeyer. ‘Ouders worden voortdurend om de oren geslagen met voedingsrichtlijnen, maar die bepalen niet hoe gezond je kind is. Probeer naar het grotere plaatje te kijken: groeit je kind voldoende? Heeft je kind genoeg energie? Er zijn genoeg onderzoeken die aantonen dat kinderen die selectief eten meestal geen acute tekorten hebben. Het is niet zorgwekkend als je kind “maar” vier groenten lust.’

Voer een open gesprek wanneer je tiener beïnvloed wordt door seksistische en vrouwonvriendelijke ideeën

De boodschap van misogyne influencers als Andrew Tate sijpelt door via sociale media bij onze tieners. Hoe ga je daarmee om als ouder? In de eerste plaats moet je gewoon open vragen stellen en proberen te achterhalen waar hun informatie, ideeën of theorieën vandaan komen, zegt Kris Custers. De redactiebegeleider bij StampMedia geeft in scholen vorming rond mediawijsheid, mediakritiek en polarisatie.

‘Waar krijg je de indruk dat je niets meer mag zeggen, vraag ik dan. Want we hebben nooit zo veel kanalen gehad om te zeggen wat we willen, en werden nog nooit zo gehoord als vandaag. De bedoeling van onze workshops is om jongeren ertoe aan te zetten kritisch te denken. Waar komt informatie vandaan, hoe check je of iets klopt, hoe herken je fake news? Concrete, open vragen stellen helpt, omdat holle of extreme standpunten vaak al stoom verliezen als je wat dieper graaft. Uiteindelijk moet je in een gesprek op zoek gaan naar duidelijkheid en common ground: waar hebben we het eigenlijk over? Vinden we dat racisme slecht of goed is? Vind je dat mannen en vrouwen gelijk zijn of niet?’

Deel niet zomaar ongevraagd foto’s van je kinderen online

Terwijl jij die vakantiefoto van je kind met een glimlach op Facebook zet, voelt dat voor hem of haar misschien als het einde van de wereld. Mag je nog foto’s van je kinderen posten? Wanneer je kind het niet fijn vindt dat je foto’s post, is het het beste om in gesprek te gaan, verzekert specialiste Karen Linten. “Misschien gaat het slechts over specifieke foto’s waarvan hij of zij wil dat je ze niet meer deelt, maar bij tieners kan het net zo goed een tegenreactie op de ouders zijn in die zin dat niets nog mag. Wie weet vinden jullie wel een manier om overeen te komen? Ik denk aan foto’s waar hun gezicht niet op staat. Het is zoeken naar een compromis en elke tiener is daar anders in.’

‘Wil je kind dat je letterlijk geen enkele foto meer online zet? Dat is lastiger als ouder, maar ik zou wel aanraden om er rekening mee te houden. Doe je dat niet, dan riskeer je een vertrouwensbreuk. Wel kan het zeker geen kwaad om regelmatig het gesprek aan te gaan. Zo toon je dat je het belangrijk vindt wat je kind denkt en ben je op de hoogte van hoe zijn of haar blik hierop verandert.’