(On)bewust kinderloos: ‘Het moederschap lijkt mij heel beperkend’

‘Echte vrouwen krijgen een kind.’ De titel van Liesbeth Smits nieuwste boek is een huizenhoog cliché. Maar wat doe je als je kinderwens uitblijft? Of niet vervuld geraakt? Drie vrouwen getuigen.

Op 12 mei is het moederdag. Zowel via mijn privémailbox als op mijn professionele e-mailadres word ik bestookt met de wildste cadeau-ideeën. Reisjes, saunabezoeken, parfum of bloemen: alleen het beste is goed genoeg. Zelf aanschouw ik dat mailverkeer met een zekere onverschilligheid. Een gezinsuitbreiding is niet aan de orde en de deadline voor die beslissing is nog veilig veraf.

Hoe anders moet het zijn voor vrouwen die wel twijfelen over hun eventuele kinderwens. Of voor vrouwen die doelbewust geen kinderen willen. Wat is hun plek in deze gezinsgeoriënteerde samenleving? En hoe zit het met de ‘restgroep’, die door omstandigheden kinderloos door het leven gaat? Drie vrouwen zonder kinderen doen een boekje open over de misvattingen, veelgehoorde kritiek en het onbegrip in hun omgeving.

Loes (28): ‘Het moederschap lijkt mij heel beperkend’

‘In onze maatschappij leeft het idee dat je rond je dertigste aan kinderen moet beginnen heel sterk. Al van kindsbeen af word je voorbereid op een soort standaardleven: studeren, werken, een vriend leren kennen, een huis kopen en tenslotte ook aan kinderen beginnen. Ik nader de dertig en ik heb onlangs beslist om mijn leven over een andere boeg te gooien. Mijn ouders zijn nog altijd aan het bekomen van de schok.’

‘Ik ben heel graag met kinderen in de weer, maar ik heb niet de noodzaak om mijn eigen vlees en bloed voor te planten. Ik vind het zelfs wat egoïstisch om kinderen te krijgen als je weet dat er elders op de wereld kinderen omkomen van de honger. En dan zwijg ik nog over de overbevolking. Pleeg- of adoptiekinderen zie ik bijvoorbeeld wel zitten. En dan hoef je er ook niet per se rond je dertigste aan te beginnen.’

‘Mijn ambitie speelt zeker ook een rol bij mijn beslissing. Ik wil niet in een hokje gestoken worden waarin kinderen grootbrengen mijn enige taak is. Het moederschap is in mijn ogen heel beperkend. Tijdens een zwangerschap zet je je leven tijdelijk op pauze. Je lichaam ondergaat supergrote veranderingen. Als het kind er eenmaal is, dan is het maandenlang van je afhankelijk, zeker wanneer je borstvoeding geeft. Daar moet je continu rekening mee houden, ook als je gaat werken. Dat is voor mij een te grote opoffering.’

‘Op veel begrip moet ik niet rekenen in mijn omgeving. Vaak moet ik mijn beslissing verdedigen, of proberen mensen me te overtuigen om toch kinderen te nemen. Mijn ouders vinden me bijvoorbeeld te carrièregericht. Ze vrezen dat ik mijn volwassen leven zal doorbrengen in het gezelschap van zeven katten, als een soort crazy cat lady. Het zou geen kwaad kunnen als er ook eens naar de voordelen van een single, kinderloos bestaan wordt gekeken. In die tien jaar dat ik nu vrijgezel en kinderloos ben, heb ik al vijf keer meer geleefd dan de gemiddelde leeftijdsgenoot. Ik heb daar nu eenmaal tijd voor, omdat ik nergens rekening mee moet houden.’

Auteur Liesbeth Smit (45): ‘Ik voelde me lang gefaald omdat ik geen kinderen heb’

‘Veel mensen gaan ervan uit dat het wel of niet hebben van kinderen het resultaat is van een weloverwogen, doordachte beslissing. De cijfers bewijzen het tegendeel. Slechts 10 procent van de vrouwen zonder kinderen is bewust kinderloos, nog eens 10 procent kan om medische redenen geen kinderen krijgen. Dat betekent dat het verhaal voor 80 procent van deze bevolkingsgroep veel complexer in elkaar zit. Misschien is er geen geschikte partner, komt de kinderwens te laat of heeft de partner er geen zin in. Op die factoren heb je weinig invloed, maar toch doen we massaal alsof dat wel zo is. Geen kinderen hebben is in de ogen van veel mensen je eigen fout of je eigen beslissing. Dat soort zwart-witdenken wil ik halt toe roepen. Hopelijk helpt mijn boek daarbij.’

‘Zelf heb ik lange tijd het gevoel gehad dat ik faalde omdat ik geen kinderen heb. Tussen mijn 38^ste en mijn 41^ste heb ik heel erg geworsteld met twijfels. Ik wilde geen alleenstaande moeder worden, maar ik wilde ook niet met de eerste beste man in zee gaan. Het ideaalbeeld van een hecht gezin, waarin je samen met je man een kind opvoedt, zat heel erg in mijn hoofd. Het heeft mij jaren gekost om dat los te laten. Dat was een rouwproces, ook al besefte ik dat op dat moment niet.’

‘Historisch en biologisch gezien is het logisch dat vrouwen kinderen krijgen. Onze samenleving is al eeuwen zo ingericht. Dat verander je niet zomaar, ook niet na 150 jaar emancipatie. Er zijn, grof gesteld, twee soorten reacties wanneer je vertelt dat je geen kinderen hebt. Enerzijds vinden mensen het zielig en komen ze met oplossingen aandraven. “Je kan altijd nog adopteren”. Anderzijds stoot je op agressie: wat mankeert jou? Er wordt heel weinig gevraagd naar hoe je je daar echt bij voelt. Het gevolg is dat meeste vrouwen er gewoon over zwijgen. Daardoor bestaat er ook vrijwel geen goede taal om over deze problematiek te praten.’

‘Op dit moment ben ik gelukkig. Ik ben blij met hoe mijn leven is uitgepakt. De schoonheid van het bestaan schuilt in de noodzaak die je er zelf aan geeft. Ook zonder kinderen kan je zin geven aan je leven.’

Nathalie (49): ‘Toen ik ontdekte dat ik geen kinderen kan krijgen, dacht ik vooral aan alle condooms die ik niet had hoeven kopen’

‘Mijn kinderloosheid is geen bewuste keuze, het is gewoon zo gelopen. Sommige mensen zijn er echt kapot van als hun kinderwens in het water valt, maar bij mij is dat niet het geval. Ik zou gelukkig geweest zijn met kinderen, maar ik ben nu ook heel gelukkig zonder.’

‘Mijn moeder is wel een tijdje ongerust geweest dat ze geen kleinkinderen zou krijgen. Ze heeft mij altijd op het hart gedrukt dat ik op haar zou kunnen rekenen, moest ik er alleen aan beginnen. Rond mijn dertigste heb ik dat ook overwogen, maar ik besefte ook hoe ontzettend veel werk het is om kinderen in je eentje op te voeden. Dat is loodzwaar. Toen mijn moeder stierf op mijn 36^ste was die optie meteen uitgesloten: zo groot was mijn kinderwens niet.’

‘Drie jaar geleden werd er tijdens een kijkoperatie ontdekt dat ik endometriose heb, waardoor ik medisch gezien waarschijnlijk geen kinderen kan krijgen. Op dat moment voelde ik geen spijt of teleurstelling. Ik dacht vooral aan alle condooms die ik niet had hoeven kopen.’

‘Als mensen me nu vragen waarom ik geen kinderen heb, dan is dat ook mijn antwoord: ik kan er geen krijgen. Dat is blijkbaar gemakkelijk te aanvaarden. We zijn de eerste generatie die echt goed functionerende voorbehoedsmiddelen ter beschikking heeft. Dat betekent ook dat je heel bewust een keuze moet maken, wat druk met zich meebrengt. “Als vrouwen een bewuste keuze kunnen maken, durven ze er misschien nooit aan te beginnen”, zei mijn moeder vaak.’

‘Ik heb in mijn leven veel gedaan, vind ik. Ik heb gereisd, met veel plezier hard gewerkt en een aantal boeken geschreven. De kans dat je dat doet als je kinderen heb is iets minder groot, omdat je doodgewoon minder tijd hebt. Dat wordt volledig gecompenseerd door het entertainment en de liefde die je van je kinderen krijgt. Maar het betekent dat ik, ook al heb ik geen kinderen, toch het gevoel heb een rijk en nuttig leven te leiden. Ik zou me met kinderen ook veel meer zorgen gemaakt hebben. Ik heb in mijn leven periodes gehad dat het financieel moeilijk was. Dat op zich is al stresserend, maar kinderen maken dat allemaal nog honderd keer erger. Een leven zonder kinderen is een leven met minder zorgen, denk ik. ‘