Vergeet de waarzegster, lees Knack Weekend: deze trends hebben wij de afgelopen jaren correct voorspeld

Elk jaar in januari doen we ons best om te voorspellen wat de toekomst ons zal brengen op vlak van design, mode, reizen en de rest van de maatschappij. Maar hoe vaak zitten we juist? Toch vrij vaak, zo bleek na een stevige grasduining in ons veertigjarig archief.

Knack Weekend viert zijn 40^e verjaardag, dat zal je vast al gemerkt hebben. Omdat wij onze job ernstig nemen, bladerden we met de hele redactie ons archief door. 40 jaar van gemiddeld 50 nummers per jaar, dat zijn zo’n 2.000 tijdschriften. Boeiend om te zien hoe veel – of hoe weinig – er ondertussen veranderd is, maar ook een unieke kans om de jaarlijkse artikels met voorspellingen van trends en maatschappelijke evoluties eens tegen de realiteit te houden.

Sommige dingen zijn drastisch veranderd en anderen niet echt.  We dragen geen massaal brede schoudervullingen meer en onze kapsels zijn gelukkig compleet veranderd. We discussiëren wél nog altijd over de taakverdeling in onze huishoudens. Er werden hele traktaten geschreven over de gevaren van echtscheiding. Eén geïnterviewde socioloog vroeg zich begin jaren 90 zelfs af we het niet gewoon moesten verbieden, dat scheiden. Maar net zoals vandaag waren relaties, verliefdheid en de complexiteit van romantische relaties een thema. Een reeks interviews van begin jaren 90 met getuigen over waarom ze hun partner bedrogen zou vandaag nog even goed in het blad passen.

Heel gewoon

Al bladerend doken er heel wat dingen op die we vandaag heel gewoon vinden. Leren jekkers zouden nooit uit de mode gaan, schreven we, en beauty met natuurlijke ingrediënten stond eind jaren 80 al op de radar. Bepaald streng waarschuwden we onze lezers in 1991 ook voor de gevaren van de toen heel erg populaire zonnebank en de zonnecultus tout court. Een jaar later hadden we het uitgebreid over een nieuwe trend op de skipiste: sneeuwsurfen oftewel snurfen. Een decennium voor het op de Winterspelen werd geïntroduceerd, probeerde Weekend zijn lezers dus al te overtuigen om eens een snowboard te proberen. Ook nieuw waren draadloze telefoons zo groot als bakstenen, mét antennes, en hun bijhorende auto-versie die veel weg hadden van een autobatterij. We brachten zelfs een heel nummer over de fitnessrevolutie die er voor zou zorgen dat iedereen in de toekomst naar de gym zou trekken.

Soms zaten we er ook aandoenlijk naast. Eind jaren tachtig brachten we een bepaald ernstig stuk over sportschoenen en welke je best voor welke sport uitkiest. De sneakers op de bijhorende foto’s zouden vandaag perfect in je schoenkast passen, maar er wordt met geen woord gerept over het feit dat mensen een paar decennia later op sneakers naar trouwfeesten en sollicitatiegesprekken gaan. De vercasualisering van ons schoeisel hebben we jammer genoeg gemist. En de kans is groot dat de toenmalige redacteurs Tournée Minérale niet zagen aankomen, want er verschenen regelmatig artikels over de gezondheidsvoordelen van alcohol en vooral rode wijn.

In de keuken

Een mens wordt al teletijdsmachine-lezend ook verrast door hoe iets als bijvoorbeeld diepvriezers in de jaren 80 nog niet in elke keuken vanzelfsprekend waren. Dat de microgolf pas dan opdook is logisch, maar dat een lifestyleblad in 1989 de moeite doet om uit te leggen hoe je dingen op de juiste manier invriest en daarna weer ontdooit, was toch verrassend. Wat voorspellingen betreft, zaten we er vaak 100 procent op. Vandaag is sushi een alomtegenwoordig thuisbreng- en supermarktgerecht, maar eind jaren 80 waren Japanse restaurants vrij zeldzaam in ons land en was sushi niet eens de focus van hun menu. Pas vanaf begin jaren 80 kwam het via de VS naar Europa. In 1989 bracht Weekend een eerste receptenproductie voor die ‘rijst met rauwe vis”-pakketjes.

Bij het begin van de jaren ’90, voorspelde culijournalist Pieter Van Doveren het einde van de nouvelle cuisine en een mildering van ons extreem streven naar culinair genot. Dat eerste klopte precies, vernieuwing om de vernieuwing werd vervangen door aandacht voor excellente producten en vooral over de muurtjes van onze eigen keuken kijken naar wat er in andere delen van de wereld gebeurt. Maar we zijn niet minder geïnteresseerd in eten dan 30 jaar geleden, integendeel.

Toenmalig Delhaize-man Renaud Cogels voorspelde dat drie vierde van de producten die we vandaag eten toen nog niet uitgevonden waren, en dat we massaal gemaksproducten zoals kant-en klare sauzen en halfbereide gerechten zouden kopen. Deze nieuw uit te vinden producten zouden zich focussen op gezondheid en milieuvriendelijkheid en daarnaast zouden ook doodgewone aardappelen en ouderwetse groenten weer populair worden. De invloed van de Franse keuken zou verdwijnen, er zou een explosie van uitheemse eethuisjes komen en we zouden naar Japan en Scandianvië kijken als voorbeeldkeukens. Tien op tien voor ons culinair voorspellingsvermogen.

Iedereen vliegt

Vandaag hebben we het vaak over overtoerisme, maar in 1989 reisde maar 56 op 100 van de Belgen elk jaar naar het buitenland. 33% van onze landgenoten ging op dat moment alleen in eigen land op vakantie. In 1988 reist maar 2.7% van de Belgen naar een ander continent, en dat is dan nog vooral Amerika. De deskundigen voorspelden een langzame maar gestage groei en reisjournalist Pierre Darge stelde dat het helemaal niet duidelijk is of de Belg in de jaren 90 de wereld meer gaat verkennen.

Hij zit wel juist als het over onze manier van reizen gaat. In de jaren zeventig en tachtig was ‘gewoon niets doen’, liefst naast een zee of zwembad, de norm, of je nu voor de camping dan wel voor een vijfsterrenhotel koos. Vanaf eind jaren 80 wordt de trekkracht van natuur én cultuur een stuk groter, en voorspellen we terecht dat vakantie in de toekomst synoniem zal worden van nieuwe ervaringen opdoen, dingen bijleren en horizonten verbreden.

Darge had ook gelijk over het belang van de opkomst van snelle treinen zoals de TGV. Een van de dingen die bij mij persoonlijk is blijven hangen na het doorbladeren van ons archief? Een advertentie van een touroperator die in 1989 met grote blinkende cijfers aankondigt dat een vlucht naar Ibiza amper 18.100 frank kost. 450 euro dus, een prijs die wij vandaag bepaald stevig zouden vinden. Knack Weekend voorspelde de instorting van de vluchtprijzen en het feit dat we daardoor massaal met zijn allen – vooral- Europa zouden gaan rondvliegen. We vreesden daarbij vooral voor de logistieke problemen.

We sloegen een jaar voor de komst van het World Wide Web wel compleet de bal mis als het over reisinformatie ging. Een citaat: ‘Videobanden van de gewenste bestemming en hotels zullen voor minder onaangename verrassingen zorgen.’

Alleenwoners

Dat steden zouden verdwijnen, beweerde Phillipe Starck in onze vooruitblik naar de jaren 90. Een onwaarschijnlijke voorspelling, me dunkt. Voorspelen waar de mode, design of architectuur naartoe gaan, is – zeker als het over korte termijn gaat – niet adembenemend moeilijk. Modeontwerpers en designers werken een jaar of twee, drie vooruit en architectuurtrends veranderen niet van jaar tot jaar maar evolueren langzaam.

Maar zoals Starck illustreerde, zijn maatschappelijke voorspellingen iets moeilijker. Net daarom is het opvallend hoe goed trendwatchers, filosofen en andere wetenschappers in de toekomst kunnen kijken. Dat we niet meer vrije tijd zouden krijgen in de volgende dertig jaar, stelde filosoof Eric Corijn tijdens onze vooruitblik op de jaren 90, en dat automatisering en technologie het werktempo zou opdrijven. Dat er een tweesporensamenleving zou ontstaan, voorspelde hij ook, waarbij de basissrechten zoals kinderbijslag, sociale zekerheid en pensioen niet meer vanzelfsprekend zijn. Er zou ook meer polarisatie komen en dat volksbewegingen rond milieubehoud en vrede. Want hoe we met onze omgeving omgaan, dat kon echt niet blijven duren.

Psycholoog Freddy Dreven stelde dat relaties niet langer voor altijd zouden zijn, dat er steeds minder kinderen zouden geboren worden, en ook steeds minder vaak in traditionele gezinnen, en dat bijna iedereen – maar zeker vrouwen – een tijdje van zijn leven zou alleen wonen. Knack Weekend steunde de leerstoel Vrouwenstudies aan de Universiteit Antwerpen eind jaren 80, en in een reeks bijpassende interviews legden academici en onderzoeksters uit dat we dan wel vooruitstrevende wetgeving hebben op vlak van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar dat de ‘verborgen hiërarchie’ en de macht van mannen echte gelijkheid in de weg zou staan. Recht erop dus.

Vrouwenbeweging

Volgens psycholoog Freddy Dreven zou feminist zelfs een scheldwoord worden. Hij dacht dat de strijd voor vrouwenrechten een tijdje binnenskamers zou gevoerd worden, in gezinnen en bedrijven, maar al snel zou blijken dat mannen helemaal niet te vinden zijn voor echte gelijkheid. De ongelijkheid zit bovendien structureel ingebakken zit in onze maatschappij, en als dat duidelijker wordt, zou er weer een echte vrouwenbeweging opstaan.

Onze opvallendste voorspelling uit 1990? Dat we in de toekomst zouden thuiswerken. Van internet was op dat moment nog geen sprake voor het grote publiek, maar de opkomst van personal computers, fax en draagbare telefoons was blijkbaar genoeg om af en toe de deur van het kantoor te kunnen dichttrekken.

Zacht en hard

Fast forward en eind 2010 zette Knack Weekend trendwatcher Herman Konings en filosoof Koen Raes samen om vooruit te kijken. De 21^e eeuw zou een zachte eeuw worden, met veel nadruk op emotie, ethiek en ecologie. Ons geloof in wetenschap en technologie zou de pan uit swingen, en er zouden generatiegeschillen komen omdat de boomers niet alleen ouder maar ook actiever dan ooit zijn, en volop van hun leven willen blijven genieten. Ondertussen zouden de jongeren sneller dan ooit volwassen worden, met een pijnlijk realistische visie op de wereld. Cue conflicten.

De 21^e eeuw zou ook de eeuw van de eigen wil en eigen keuzes worden, en volgens filosoof Raes zouden we onze levensloop niet meer als ons lot, maar als onze eigen prestatie zien. Vriendschappen zouden belangrijker dan ooit worden, maar omdat niet iedereen dezelfde mogelijkheden heeft om die op te bouwen en omdat de ongelijkheid groter wordt, voelen grote groepen mensen zich uitgesloten uit de maatschappij. Het zou dus geen rozengeur en maneschijn worden, ook omdat overbevolking voor conflicten, migratiestromen en de verbreding van de kloof tussen arm en rijk zorgen. Jammer genoeg kregen ze dus grotendeels gelijk, de trendwatcher en de filosoof. Uitsluiting, polarisatie en generatieverschillen zullen volgens deskundigen stevig figureren in de verkiezingscampagnes van dit jaar. En zoals je ondertussen weet, als je het hier leest…