‘Er is geen veilige ondergrens qua alcoholconsumptie’: 6 inzichten over drankgebruik

Nu Tournée Minérale officieel van start is gegaan, is het tijd om ons drinkgedrag onder de loep te nemen. Welke sporen laat alcohol achter in het lichaam? Hoeveel mogen we nog drinken? En wat gebeurt er als je daarmee stopt? Een overzicht.

1. De sociale druk om te drinken is niet min

‘We zijn stevige drinkers’, zegt Tom Evenepoel, coördinator bij de Druglijn. ‘Maar als je puur naar de consumptie van alcohol kijkt, staan we in Europa pas op de vierentwintigste plaats. Dat valt best mee, zou je kunnen denken, maar anderzijds weten we dat alleen al in Vlaanderen naar schatting 780.000 mensen problematisch veel alcohol drinken.’

‘Het zit letterlijk ingebakken in onze cultuur’, vult medisch socioloog Guido Van Hal aan. Als hoogleraar aan de faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen (Universiteit Antwerpen) buigt hij zich al ettelijke jaren over het onderwerp. ‘Onze biercultuur staat zelfs op de Unesco-lijst van immaterieel werelderfgoed. Dat wil zeggen dat we die cultuur moeten onderhouden en voldoende inspanningen moeten leveren om ze in ere te houden. Dat maakt dus ook dat we er symbolisch aan vasthangen en een sociale druk kunnen ondervinden om te drinken. Doe je het niet, dan word je soms zelfs een beetje uitgelachen. Denk maar aan schertsende uitspraken als “voor water betaal ik niet” wanneer iemand een rondje geeft.’

Zijn een of twee glazen wijn dan niet net goed voor onze gezondheid? Gezien het aantal artikels dat we hierover al op onze sociale media zagen passeren, zouden we immers denken van wel. ‘Maar als je het puur wetenschappelijk bekijkt, is dat niet zo’, weerlegt Evenepoel. ‘Er is geen veilige ondergrens qua alcoholconsumptie.’

2. Bingedrinken is géén jongerenprobleem

Opvallend veel 65-plussers bingedrinken, zo blijkt uit onderzoek van klinisch psychologe Yannic van Gils. Kan dat kwaad? ‘Een ouder lichaam reageert anders op alcohol dan een jonger lichaam. Ouderen verteren alcohol moeizamer en door een verhoogd medicatiegebruik hebben ze ook meer kans op medische en/of psychische problemen’, vertelt van Gils.

‘Ouderen zijn niet altijd goed op de hoogte van wat de richtlijnen zijn met betrekking tot alcoholgebruik en welke negatieve gevolgen alcohol kan hebben op hun fysieke en mentale gezondheid. Uit ons onderzoek blijkt dat 65-plussers vaak alcohol gebruiken als een soort medicatie. In de literatuur identificeren we dat als een copingmechanisme, een manier om te kunnen omgaan met fysieke en/of mentale klachten.’

3. Ook eenmalig (binge)drinken is schadelijk

Dat alcoholgebruik in ons land licht problematisch is, is geen geheim. De cijfers spreken voor zich: de recente Vlaamse preventiebarometer van gezondheidsinstituut Sciensano toont aan dat 13,3 % van 65-74-jarigen dagelijks drinkt. Bij 75-plussers gaat het om 15%. Ook Bingedrinken of ‘piekdrinken’ is een groot probleem, en niet alleen bij de pubers. Maar liefst 15,8 procent van de 65-plussers wordt beschouwd als bingedrinker, zo blijkt uit het doctoraatsonderzoek van klinisch psychologe Yannic van Gils (UAntwerpen/VUB).

Een keertje te diep in het glas kijken, dat kunnen je organen wel aan? ‘Maak je geen illusies, alcohol tast wel degelijk heel je lichaam aan. Eenmalig voorval of niet’, zegt Jan Tytgat, toxicoloog en professor aan de KU Leuven. ‘ Alcohol pleegt als het ware een aanslag op je brein, hart, aders en organen.’

Loop je ook risico’s als je af en toe het glas heft, zonder te overdrijven? Een gerenommeerde studie van The Lancet suggereert van wel. Toxicoloog professor Jan Tytgat beaamt dat: ‘Eigenlijk is alcohol een zeer geniepig molecuultje dat je lichaam veel schade toebrengt, zeker op lange termijn. Elke glas telt.’ 

4. Je lichaam verdraagt alcohol steeds minder goed

Een kater is een complex fenomeen. Genetische aanleg, maar ook de leeftijd bepalen hoe houterig uw kop aanvoelt na te veel alcoholplezier. We worden alsmaar gevoeliger voor drank naarmate we ouder worden. Dat heeft verschillende oorzaken: de afname van vocht in ons lichaam, een veranderende hormoonspiegel, een trager werkend metabolisme, medicijngebruik en drankkeuze beïnvloeden onze tolerantie voor alcohol.

Dat een kater met het ouder worden steeds zwaarder wordt, is eigenlijk een goede zaak. Overdrijven met alcohol is immers nooit een goed idee en het is een stuk makkelijker om minder te drinken als de mogelijkheid bestaat dat u de volgende ochtend met barstende koppijn boven de WC-pot hangt.

5. Sugar cravings, maar ook betere slaap: alcohol laten heeft een grote impact op het lichaam

Tournée Minérale wil de Vlamingen even laten stilstaan bij zijn alcoholgewoontes. Want ook als je weinig drinkt, heeft alcohol invloed op bijna alle organen in het lichaam en ongeveer tweehonderd verschillende aandoeningen worden in verband gebracht met alcoholgebruik, aldus de initiatiefnemers.

Maar ook het laten staan van alcohol heeft gevolgen voor ons lichaam. Gelukkig zijn dat veeleer positieve nevenwerkingen. Zo slaap je onder andere beter, eet je minder, krijg je meer spieren, neemt je vruchtbaarheid toe en ervaar je minder stress. Anderzijds verloopt een alcoholvrije maand niet zonder slag of stoot. Zo zou het kunnen dat je een nieuwe drang naar suiker voelt: alcohol verhoogt namelijk de hoeveelheid van het beloningsstofje dopamine, waardoor je je beter gaat voelen. De kans is reëel dat het opgeven van een bepaalde substantie die gelukshormonen doet vrijkomen in de hersenen, de drang naar een alternatief zal doen toenemen. En dan is iets zoets de logische keuze. Ook bestaat de kans dat je het gevoel krijgt dat je er niet helemaal bij hoort. Vooral als de anderen om je heen nippen aan een glaasje Chardonnay of Merlot, zul je het gevoel hebben dat je iets mist.

6. Gezonde gewoontes blijven plakken

Is het zinvol om een maand lang niet te drinken? De cijfers van het onderzoek van de UGent in het kader van de eerste campagne van Tournée Minérale, bewijzen alvast van wel. Toen beantwoorden 15.000 deelnemers eenzelfde vragenlijst op drie verschillende momenten: eenmaal bij de start van de alcoholvrije maand, eenmaal bij afloop, en dan een laatste keer een half jaar nadien. Het resultaat was opmerkelijk: vóór de actie dronk deze groep gemiddeld 10 glazen alcohol per week. Een half jaar nadien waren dat er nog 8.

De resultaten van de campagne in 2021 waren net zo succesvol: 8 op de 10 hield vol en dronk de hele maand geen alcohol, 6 op de 10 ervoer tijdens de maand positieve effecten van hun aangepaste drinkgedrag, en 9 op de 10 overwoog het opnieuw te doen.

Zonder alcohol door het leven gaan, is dat echt zo moeilijk als het klinkt? Niet per se, wij delen nog de hele maand dagelijks tips, recepten en inzichten om je weg naar een alcoholvrije leven te vergemakkelijken.