Het kasteel van Seneffe pronkt met de mooiste parfumflacons uit de achttiende eeuw.
Met een mondje Frans en veel parfum verdeelde de Europese high society ooit haar wereld in in sociale klassen, een exquise vorm van apartheid. Rijkelui keken op naar parfumstad Parijs. De dame die een dure parfumflacon uit haar handtas tevoorschijn kon toveren, imponeerde haar gezelschap. Met een flesje dat een commedia dell’arte-figuur voorstelt, bewees ze dat ze alles afwist van moderne opera. Een flacon met een amoureus boerenpaar was een stille verwijzing naar het bezit van een groot landgoed. Parfumflacons hadden de status van de dure polshorloges van tegenwoordig: je liep er niet constant mee te pronk, maar kon ze zo nu en dan eventjes laten zien. Hoewel maar enkele centimeters groot, zijn het altijd opvallende kleinodiën geweest. In de oudheid waren het helgekleurde glazen flesjes, tijdens de Verlichting doorgaans welgevormde porseleinen recipiënten met een haarfijne beschildering.
De uitdrukking rijke stinkers komt uit die tijd. Rijkaards stonken immers: ze toiletteerden zich wel dagelijks, maar namen nauwelijks een bad, dat mocht niet. Mondaine dames namen uitgebreid de tijd voor het toilet: kapsel, make-up en kleding. Voor de make-up werd een dikke laag fond de teint op het gezicht aangebracht met een rode blos op de wangen. Met kleine stukjes zwarte zijde werden daarop ook mouches, vliegjes, gekleefd. Vervolgens kwam de kapper aan de beurt en werd het toilet afgerond met een stevige geut parfum. Onder het bewind van Lodewijk XV was het de regel om elke dag van parfum te veranderen. Joost mag weten hoe dat mogelijk was zonder zich grondig te wassen. Parfums dienden dus lichaamsgeuren te onderdrukken. Eigenlijk was zelfs een theekransje een ware marteling voor het reukorgaan. De weeïge combinatie van oude en frisse parfums met lichaamsgeurtjes zette een domper op elk festijn.
Het parfumflacon was niet het enige wapen tegen geurtjes. In de kleine handtassen van rijke heren en dames staken ook fijnversierde doosjes met zuigtabletten voor een frisse adem. Dames bezaten naast de parfumflacon ook flesjes met een geparfumeerd mengsel van vlugzout en azijn. Door het gebruik van erg toxische make-up en het overdreven insnoeren van korsetten vielen ze immers dikwijls in zwijm. Met dit straffe goedje werden ze bij hun positieven gebracht. In het midden van de achttiende eeuw kwam een variant van het baden in de mode: het schuimbad. Van een grondige reiniging was er weer geen sprake: zo’n bad was een onderdompeling in parfum… Dat kon bijvoorbeeld met eau de cologne. De Fransen bezetten Keulen gedurende de zevenjarige oorlog (1756-1763) en introduceerden in hun hoofdstad het Keulse water, dat in een mum van tijd populair werd.
De tentoonstelling toont veel meer dan parfumflacons. Er zijn toiletnecessaires te zien, prachtige dozen met een spiegeltje, oorlepeltjes, een tongschraper, vulpotloden en balboekjes. Van zo’n necessaire zijn de parfumflacons meestal iets groter. Het waren voorraadbussen waarmee je zelf parfum kon samenstellen. Achttiende-eeuwse flacons zijn veelal van porselein, hét luxemateriaal van toen. De leukste flesjes komen niet zozeer uit Meissen of Sèvres, maar uit Chelsea. De tentoonstelling is heel mooi van opstelling en educatief opgevat. Er is zelfs een parfumorgel waarmee je mag experimenteren. Met een videoreportage breng je een bezoek aan het nabijgelegen Manage, waar een artisanaal bedrijf grote parfumflacons maakt voor de opschik van winkeletalages. Dit bedrijf kan trouwens in het kader van de expositie bezocht worden.
De tentoonstelling “De flacons van de verleiding” in het kasteel van het dorp Seneffe is alle dagen (behalve op maandag) te bezoeken tot 31 januari, van 10 tot 18u. Info: Tel. (064) 55.69.13.
foto 1-4
Een flacon in de vorm van een amoureus boerenpaar suggereerde dat je een groot landgoed bezat (Chelsea, ca. 1760).
foto 2
In het midden van de achttiende eeuw was Engeland dé producent van kristallen flacons.
foto 3
Met zo’n commedia dell’arte-figuur bewees je op de hoogte te zijn van moderne opera (Meissen, ca. 1750).
foto 5
Eind achttiende eeuw worden kristal, zilver, goud en email verkozen boven porselein (Genève, ca. 1780).
Piet Swimberghe
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
