Zo maak je je stadsbalkon klaar voor de zomer: experts geven tips

Bijna een miljoen Vlamingen woont op een appartement. Dat zijn veel mensen zonder tuin, maar soms wél met een balkon of terras. Hoe kan je die paar vierkante meter praktisch en leuk inrichten? Knack Weekend bundelde de beste tips van stadsbalkoniers en moestuinexperten zodat je meteen aan de slag kan.

Bezint eer ge begint

Melanie Öhlenbach is journaliste, bloggende stadsbalkonier op kistengruen.de, @kistengruen en auteur van Tuinieren op balkon en dakterras. ‘Ik stel mezelf altijd drie vragen: ‘welke planten vind ik leuk’, ‘is er genoeg zon of schaduw op mijn balkon voor die plant’ en ‘is het de moeite waard’. Voor de ene is een plant meer waard bij een grote oogst. Ga dan voor courgettes want daar kan je veel van kweken. Voor de andere hangt die waarde af van hoe speciaal de plant is. Ga dan voor een speciale plant zoals artemisia abrotanum of colakruid, dat een geur heeft van cola met citroen. Er bestaan 4000 rassen tomaten in Europa, zoals gele, groene of gestreepte tomaten. Je kan ook iets kweken dat je niet in de lokale supermarkt vindt of dat net heel duur is, zoals frambozen.’

Kies gezonde planten

‘Haal de plant uit de pot en kijk naar de wortels’, zegt Öhlenbach. ‘Koop de plant niet als je ziet dat de wortels in cirkels groeien. Dan is de pot te klein en heeft de plant veel stress. Kijk ook onder de bladeren of je geen bladluis ziet en kijk onder de pot of er geen slakken aan gehecht zitten.’

Kies ecologische planten

‘Koop zo min mogelijk bespoten plantgoed of planten die met kunstmest zijn opgekweekt’, zegt Lieven David, moestuinexpert bij Velt en auteur van het boek Ecologisch tuinieren in potten en bakken. ‘Koop als het kan meerjarige planten. Eenjarigen zijn een wegwerpproduct.’

Zaai zelf

Öhlenbach: ‘Start vanuit een zaadje bij eetbare planten en bloemen. Zo vermijd je kunstmatige meststoffen en dat is beter voor ons en voor de insecten die er ook van eten.’  Wil je helemaal zelf aan de slag? ‘Bewaar dan de zaadjes van de vruchten voor het volgende jaar,’ raadt David aan.

Ga voor turfvrije potgrond

‘Koop ecologische potgrond zonder turf’, zegt David. ‘Turf is big business maar vernielt kostbare veengebieden. Kijk of er op de potgrond biologisch staat of nog beter zonder turf.’ ‘En als je geen dierlijk materiaal in je potgrond wilt, ga dan voor vegan potgrond’, vult Öhlenbach aan.

Kies je planten afhankelijk van de richting van je balkon

‘Op een zuidgericht balkon doet een plant met dikke bladeren het heel goed’, zegt David. ‘Water verdampt sneller uit een dun blad. Lavendel, tijm, een kerrieplant of elke plant met een naaldachtig blad doet het goed op een plek in het zuiden. Op een noordelijk balkon kan je voor planten met dunne grote bladeren kiezen. Schoenlappersplant, elfenbloem, hosta en maagdenpalm gedijen daar heel goed.’

Hoe vaker je naar het tuincentrum gaat, hoe hoger je CO2-voetafdruk

‘Uit een studie begin dit jaar bleek dat planten die in een stadstuin gekweekt zijn een hogere CO2-voetafdruk hebben dan planten uit de traditionele landbouw’, zegt Öhlenbach. ‘Dat komt doordat mensen veel kopen en heen en weer rijden tussen het tuincentrum en hun woning. Hoe vaker je naar het tuincentrum gaat, hoe hoger je CO2-voetafdruk. Bereid je dus goed voor en koop niet alles. Doe een plantenruil of recycleer bloempotten van vrienden en familie.’

Vermijd competitie tussen je planten

Öhlenbach: ‘Zorg ervoor dat de planten die je combineert niet strijden om water. Dat kan je voorkomen door planten met korte en lange wortels samen te zetten. Zet bijvoorbeeld oregano en basilicum gerust bij een tomatenplant in dezelfde pot.’

Train je planten tot goede drinkers

‘Geef je planten water in de ochtend: zo krijgen ze een verse start’, zegt Öhlenbach. ‘Geef ze geen water tijdens het warmste moment van de dag, anders verdampt het water. Geef ook liever niet elke dag maar om de dag water. Giet niet al het water in een keer bij je plant, maar doe het in kleine hoeveelheden. Potgrond kan niet zo snel water opnemen dus door je planten in beetjes water te geven, geraakt de bodem goed doorweekt en komt het water tot aan de onderste wortels. Anders groeien de wortels enkel aan de oppervlakte, wordt je plant dorstiger en heeft die meer water nodig. Je kan je planten op die manier trainen om dieper te groeien. Ze hebben dan minder water nodig, zijn gezonder en blijven langer staan.’

Bescherm je planten tegen de zon

Op een zonnig balkon met overdekking komt weinig regen en het kan er ook snel te heet worden. ‘Gebruik vaker houten bakken en leg krantenpapier of karton vanbinnen zodat het hout niet rot’, vertelt Öhlenbach. ‘Hout houdt de aarde koel en het karton houdt de aarde langer vochtig. Terracotta potten zijn van een natuurlijk materiaal maar drogen sneller uit. Die staan beter op een noordelijk balkon.’ ‘Wat ook helpt tegen de uitdroging van de grond en tegelijk helpt om water te besparen is mulch op de aarde rond de planten leggen’, zegt David. Kies voor de mulch iets plantaardig: blaadjes, restjes hout, appelschillen of andere keukenrestjes zijn al voldoende.’

Vertrek op reis zonder plantenzorgen

Als je eenmaal planten hebt, wil je die goed verzorgen. Een aantal dagen of weken zonder water, kan nefast aflopen in de zomer. ‘Een watersysteem van terracottaspiesjes houdt de grond vochtig’, zegt Öhlenbach. ‘Je duwt het spiesje in de grond en zet een waterfles ondersteboven op het spiesje. Of vraag vrienden en familie om af en toe langs te komen om de planten van water te voorzien.’

Oogsten maar

Öhlenbach: ‘Bieslook die in bloei staat, draagt mooie eetbare bloemen. Maar ook de bloemen van rucola, radijs, oregano en bernagie zijn eetbaar. Courgettebloem is een heerlijke delicatesse. Ook Oost-Indische kers is lekker. In de zomer meng ik de bloemen met boter voor bij de barbecue of op een broodje.’ Wat als je nu nog van start wil gaan? Dan ben je nog niet te laat. ‘Haal oregano, basilicum en munt. Die doen het goed op een zomers balkon,’ zegt Öhlenbach. ‘Peterselie, snijbiet, sla en tomaat zijn ook een goed begin’, volgens David.

Ruim je balkon niet op

David: ‘Plaats in de winter je potten tegen de gevel aan. Je huis geeft genoeg warmte af. Grote planten die niet winterhard zijn, kan je inwikkelen met een doek. Een stadsklimaat is een zachter klimaat en veel planten overleven de winter.’ ‘We kennen ook geen echte harde vriesnachten meer’, vult Öhlenbach aan. ‘Leg wat mulch op de aarde zodat die warm blijft. Hoe groter de potten, hoe meer isolatie voor de wortels.’ Mag je dan alles buiten laten staan? ‘Neem je citrusbomen mee naar binnen, maar ruim in de herfst je balkon niet op. Het is belangrijk voor de dieren en insecten dat er iets blijft staan.’

Kies voor winterbloeiers

Toch kan je een winterbalkon mooi houden met enkele planten. ‘Rozemarijn, tijm en grassen zoals zwenkgras, schapengras, vedergras of sneeuwwitte veldbies staan er in de winter mooi bij’, zegt Öhlenbach. ‘Calendula, wat kalender betekent in het Latijn, bloeit mits een zachte winter het hele jaar door. Ook geurgeraniums overleven de winter’, vertelt David.

Herbruik je grond voor het volgende jaar

‘Tegen de start van het voorjaar, kan je je potgrond van het jaar ervoor hergebruiken. Vul het aan met een weinig compost en je kan herbeginnen,’ zegt Öhlenbach.