Naar 52 plekken in 52 weken: ‘Eenzaamheid overkomt je’

Voor het tweede jaar op rij stuurde de Amerikaanse krant The New York Times een reporter op wereldreis, naar alle bestemmingen uit hun lijst van ’52 plaatsen die je dit jaar moet zien.’ Sebastian Modak is momenteel aangekomen op zijn laatste halte: Calgary in Canada. Speciaal voor Knack Weekend blikt hij terug op het jaar van zijn leven.

Er waren honderden kandidaten om de ’52 Places Traveler’ van 2019 te worden voor The New York Times. Hoe overtuigde je de hoofdredactie ervan dat jij de geknipte persoon was?

Sebastian Modak: ‘Dat is een vraag voor mijn bazen, maar als je het mij vraagt – stom geluk? Ik heb veel ervaring met reizen. Als kind verhuisden we om de paar jaar en ik heb altijd een onverzadigbare reislust gehad die grenst aan irritante rusteloosheid – vraag het maar aan mijn vriendin. Uiteraard zochten ze iemand die kan schrijven en foto’s maken, die verhalen kan vinden en ze weet te vertellen. Maar ik denk dat ze ook op zoek waren naar een persoonlijkheid: iemand met aanpassingsvermogen, onbevangenheid, nieuwsgierigheid. Deze job is een test voor je uithoudingsvermogen, en de NYT-redactie wou er zeker van zijn dat ze iemand kozen die hiermee om kon. Ik denk dat ik hen op de ene of andere manier heb overtuigd dat ik de persoon was die alle vereiste vakjes afvinkte.’

Betaald worden om de wereld rond te reizen, dat klinkt voor velen als een droomjob. Voelde het aan alsof je een gouden loterijticket had gewonnen?

‘Oh, er gaat geen dag voorbij dat ik even uitzoom en stilsta bij wat ik aan het doen ben en me afvraag: “Is dit het echte leven?” Het is een droom die uitkomt en ik ervaar het als een gigantisch voorrecht dat ik de wereld dit jaar op deze manier mocht zien. Maar ik zou het geen luxepositie noemen. Iedereen die gesteld is op luxe en comfort, althans in zijn conventionele betekenis, zou deze job geen week hebben uitgehouden.’

Wat is het moeilijkste aan de 52 Places Traveler zijn?

‘Het is een droombaan, maar het is ook veruit de moeilijkste job die ik ooit heb gehad. Ik heb sinds januari geen vrije dag meer gehad. Elke dag is een werkdag, zelfs als dat werk inhoudt dat ik gewoon naar een nieuwe plek reis en nieuwe dingen leer, met nieuwe mensen praat, alles in me opneem. Ik ben voortdurend uitgeput, maar van jetlag heb ik dan weer geen last. Het maakt niet uit in welke tijdzone ik me bevind en uit welke tijdzone ik kom, als mijn hoofd een kussen raakt, slaap ik binnen enkele seconden.’

‘Het schrijfwerk vond ik niet evident: het is moeilijk om een verhaal te vinden dat de moeite is om te vertellen, als je maar even op een bepaalde plek bent. Het is moeilijk om altijd perfecte foto’s te maken. Het is moeilijk om op een nieuwe plek te landen en weinig tijd te hebben om onderzoek te doen. Het is moeilijk om mijn wekelijkse deadlines te halen, want daarvoor moet ik een volledige dag in een hotelkamer doorbrengen, terwijl ik veel liever op onderzoek ga. Maar ik wil uiteraard niet klagen. Opnieuw, dit is een droom die uitkomt en als ik daarvoor een jaar lang over mijn emotionele, psychologische en fysieke grenzen moet gaan, ben ik 100 procent bereid om dat te doen.’

Onder meer Oezbekistan, Salvador en Aalborg behoorden tot de 52 plaatsen die je in 2019 moest zien. Hoe wordt die selectie gemaakt?

‘De reisredactie stelt elk jaar de 52 Places-lijst samen op basis van eigen ideeën en suggesties die binnenkomen van het enorme netwerk aan schrijvers en buitenlandse correspondenten van The New York Times. Uit alle ideeën die worden ingezonden, houden ze de 52 meest aantrekkelijke plekken over.’

Wat was jouw favoriete bestemming, en waarom?

‘Ik geloof niet in favoriete plekken, om een aantal redenen. Ten eerste breng ik meestal minder dan een week door op elke locatie, dat is lang niet genoeg om er een genuanceerde mening over te vormen. Ten tweede heeft dit jaar me geleerd dat het vrijwel overal geweldig is. Er is altijd wel iets verrassends te vinden dat je gewoon omver blaast, als je hard genoeg zoekt. Wel kan ik enkele van mijn favoriete ervaringen delen – die geweldige momenten waarop alles samenvalt en er zich iets heel bijzonders voordoet. Om er enkele te noemen: getuige zijn van een totale zonsverduistering in een observatorium in Chili, het aanschouwen van een Oezbeekse sport waar honderden ruiters om een geitenkarkas vechten, oog in oog komen te staan met koningspinguïns op de Falklandeilanden/Malvinas, rondrijden over het prachtige platteland van Noorwegen zonder enige haast of bestemming in gedachten, kijken naar mannen verkleed als leeuwen die een vertolking opvoeren in een buitenwijk van Dakar. En zo kan ik nog even doorgaan.’

Wat was de meest memorabele maaltijd die je dit jaar hebt gehad?

‘Dat waren er te veel om op te noemen. Maar onder meer: geroosterde lechon (heel varken) op het platteland van Puerto Rico; vers gemaakte trofie, een pastasoort, in Golfo Paradiso, Italië; gegrilde vis, klaargemaakt door de visser die hem gevangen had, in Panama; street food in Peking; een met een Michelin-ster bekroonde maaltijd op het eiland Texel, Nederland; en alles wat ik in Cádiz, Spanje heb gegeten.’

Je hebt een vriendin, las ik in één van je artikels. Hoe voelde het om deze reis niet met haar te kunnen delen?

‘Het was moeilijk. Ik dacht voortdurend: “Ik wou dat je hier was.” We hoorden elkaar elke dag, als het internet het toeliet en ze is meegegaan op drie van mijn haltes – naar Brazilië, de Azoren en Senegal. Maar ik zal haar nooit de vrijgevigheid kunnen terugbetalen die ze mij dit jaar heeft gegund.’

Op welke plek heb je het langs verbleven?

‘Ik heb bijna twee weken in Oezbekistan doorgebracht. Ik weet niet zeker waarom, ik denk dat het een vergissing was in de planning, maar ik klaag niet. Ik was erg onder de indruk.’

Wat was je langste reis?

‘Normaal had dat een van mijn langeafstandsvluchten moeten zijn, zoals van Frankfurt naar Seattle, maar toen ik van Mexico naar Chili probeerde te gaan, liep alles fout wat fout kon gaan – vertragingen, annuleringen – waardoor ik veertig uur onderweg ben geweest. En aangekomen moest ik meteen in een huurauto stappen en zes uur door de nacht rijden.’

In welke mate heb je dit jaar de impact van de klimaatverandering gezien? En probeer je de ecologische voetafdruk van je wereldreis op een bepaalde manier te compenseren?

‘Enkele plaatsen staan dit jaar uitdrukkelijk op de 52 Places lijst omdat ze door de klimaatverandering zouden kunnen verdwijnen. Het zien van bepaalde natuurfenomenen – zoals de efemere ijsgrotten van Lake Superior – gaf me een krop in de keel die maar niet wegging. Het is één ding om abstract na te denken over een probleem dat zo groot is als de klimaatverandering, maar het is iets anders om het van dichtbij te zien. Het is natuurlijk een paradox: hoe durf ik iets over de klimaatproblemen zeggen, terwijl mijn vluchten zoveel schade toebrengen aan het milieu?’

‘Ik ga lezers dan ook niet aanmoedigen om net als ik 52 plaatsen te bezoeken in 52 weken. Maar ik hoop wel dat ik hen, door te melden wat ik zie, heb kunnen informeren over de dreigende klimaatverandering en mogelijke oplossingen. Ik ben een heleboel plaatsen in de wereld tegengekomen waar men een veel betere klimaatdialoog voert dan in Amerika. (Veel geluk met het vinden van een plastic zak in Chili.) Kleine dingen, zoals het reizen met herbruikbare tassen, waterflessen en bestek, en het kopen van koolstofcompensaties voor de duizenden kilometers die ik dit jaar vloog, maken bovendien wel degelijk een verschil. Geen van die zaken is een wondermiddel, maar het helpt wel, ook als is het maar een beetje. Tot slot denk ik niet dat thuisblijven de oplossing is voor het klimaatprobleem. Reizen opent de geest en inspireert mensen om een verschil te maken – ook als het gaat om onze planeet.’

Hoe ben je tijdens deze opdracht omgegaan met momenten van eenzaamheid?

‘Eenzaamheid overkomt je. Ik heb het vaak gevoeld. Er was die keer op een snelweg in Wyoming toen een liedje van John Prine op de radio kwam en me een stomp in de maag gaf. Of toen ik onder de mooiste sterrenhemel zat die ik heb gezien, in de Elqui Vallei van Chili, en ik alleen maar wilde dat mijn vriendin erbij was. Maar dat zijn gevoelens die ons menselijk maken en ik heb dit jaar geleerd om mij volledig over te geven aan eenzaamheid, wanneer die mij overvalt. Het maakt de momenten dat je omringd bent door mensen, die je nooit van je leven dacht te ontmoeten, des te specialer.’

Wat zijn goede bestemmingen voor zelfreflectie gebleken?

‘Slowakije, Noorwegen, Orcas Island, de Falklandeilanden en Chili hebben allemaal ongelooflijke momenten van zelfreflectie aangeboden. Herlees mijn artikels over die landen maar.’

Je noemt 2019 je ‘jaar van vreemden’. Noem twee momenten waarop een vreemdeling je dag heeft gered.

‘Er was Hurshid, die na een dag met mij te hebben doorgebracht me de volgende dag uitnodigde om het platteland rond Samarkand in te trekken en getuige te zijn van de ongelooflijke culturele schat die kopkari is, die paardensport waarover ik het eerder had. En dan waren er nog alle mensen in Georgië die mijn hele reis hebben gered – door me herhaaldelijk uit te nodigen in hun huis en me ongelofelijk dronken te voeren.’

Kreeg je van de krant een onbeperkt budget voor je reiskosten? Of wat was de afspraak?

‘Hierover kan ik niet echt in detail treden, behalve dat er een vooropgesteld budget was en we voor alles zelf hebben betaald. We werken niet met sponsordeals of mediatarieven.’

Noem een vooroordeel dat je had voordat je aan deze reis begon en dat onderweg totaal verbrokkeld raakte.

‘Ik heb dit jaar geleerd dat de meeste mensen in de wereld echt van goede wil zijn. Dat ze echt hun best doen om je te helpen, gewoon uit vriendelijkheid en om je een goede ervaring te bezorgen in hun land. Ondanks alles wat we dagelijks in de krant lezen, kan de mensheid verdorie behoorlijk geweldig zijn.’

Naar welke halte keek je het meest uit?

‘Ik keek er het meest naar uit om Iran te bezoeken, maar we moesten het van de lijst schrappen omdat het door de recente politieke ontwikkelingen onmogelijk was om een visum vast te krijgen. Dat breekt mijn hart. Niet alleen omdat ik daardoor ‘slechts’ de 51 Places Traveler ben.’