In beeld: de mooiste Venetiaanse carnavalskostuums

Hier begint het carnavalsfeest pas komend weekend, maar in Venetië is het festijn al op 16 februari losgebarsten. Meer dan twee weken lang lopen gemaskerde en gekostumeerde feestvierders door de straten van de stad. Toch is dit nog maar kort vergeleken met het oorspronkelijke feest dat meer dan een maand duurde.

In 1094 vierden de inwoners van de Republiek Venetië voor het eerst Carnaval. Maar de wortels van het feest gaan nog veel verder terug in de tijd. De Venetianen leenden vrijelijk van het Romeinse feest Saturnalia ter ere van Saturnus, God van de landbouw en het Griekse Anthesteria, een bloemenfeest ter ere van Dionysos, God van de wijn en de landbouw. Ze maakten er hun eigen feest van en pasten de rituelen aan naar hun eigen stad en tijd.

De Venetianen hadden in die tijd nood aan een groot feest. Het leven in de Republiek was immers alles behalve losbandig. De inwoners moesten zich houden aan strenge en vrome regels wat betreft hun gedrag. De machthebbers zagen in dat ze de bevolking af en toe even hun gang moesten laten gaan om ervoor te zorgen dat ze niet opstandig werden.

Het carnavalsfeest begon in die tijd al op 26 december en eindige op Aswoensdag. Daarna begon een veertig dagen durende vastentijd waarin onder andere geen vlees genuttig mocht worden. Daar komt meteen de naam Carnaval vandaan. Carne betekent ‘vlees’ in het Latijn en ‘levare’ verwijderen.

Anoniem feestvieren

De Venetianen mochten tijdens het carnavalsfeest maskers dragen zodat ze in volledige anonimiteit en vrijheid de teugels konden laten vieren. Iedereen – mannen, vrouwen, edelen en eenvoudige ambachtslui – dansten en feesten met elkaar. Ze mochten zelfs de adel belachelijk maken. Iets dat in de rest van het jaar ten strengste verboden was.

Het maken van maskers werd een heuse ambacht. Al sinds 1436 is ‘mascere’ een officieel erkende professie in Venetië. Maskers bestaan in allerlei soorten waarvan de Colombina waarschijnlijk het bekendste is. Dit halve masker bedekt enkel de ogen, neus en helft van de wangen. Ook het Bauta masker dat juist het volledige gezicht, inclusief de mond, bedekt en voorzien is van een enorme grote neus, zie je veelvuldig.

Maar het meest bizarre masker is het Medico della Peste. Dit masker met zijn lange vogelsnavel heeft een volledig andere oorsprong dan de carnavalsmaskers. Het werd in de tijd dat de zwarte pest zich razendsnel door Europa verspreidde, gedragen door artsen. De carnavalsvierders dragen er, net als de dokters toen, een zwarte lange mantel bij, witte handschoenen en een zwarte hoed met drie punten. Een macaber gezicht en een raadsel waarom het in het Venetiaanse Carnaval is beland.

Sinister randje

In de loop van de tijd kreeg het Venetiaanse Carnaval internationale bekendheid. Het hoogtepunt beleefde het feest in de achttiende eeuw toen Venetië ‘de magneet van Europa’ werd genoemd. Onder andere Casanova bezocht het feest toen jaarlijks en liet vele dames met gebroken harten achter.

Maar het feest kreeg ook steeds meer een donker randje. De maskers kenden zo’n mooi begin, namelijk het wegvallen van sociale verschillen, maar kreeg onbedoeld negatieve gevolgen. Duistere types zagen hun kans schoon om in volledige anonimiteit te stelen, dames te misbruiken en andere misdaden te plegen, zonder er ooit voor vervolgd te worden. Bovendien werden de maskers niet alleen meer tijdens Carnaval, maar ook tijdens andere, soms weken durende, evenementen gedragen. Er ging bijna geen dag meer voorbij of mensen hadden wel een reden om gemaskeerd door de stad te wandelen.

De stad zag zich daarom genoodzaakt het dragen van maskers steeds meer in te perken. Eerst werd het verboden om ze ’s nachts te dragen, later ook op heilige plaatsen zoals kerken en in casino’s.

In 1797 kwam er met de val van de Republiek Venetië abrupt een einde aan het Carnaval. Napoleon veroverde de stad en verbood het gebruik van maskers. In de twee eeuwen daarna werd enkel nog op de Venetiaanse eilandjes Murano en Burano Carnaval gevierd. Maar sinds 1979 is het feest nieuw leven ingeblazen en momenteel is het feest grootser dan ooit met enkele bijzondere tradities die nog altijd worden gekoesterd.

Viegende engel

Carnaval duurt zo’n twee weken en het hoogtepunt vindt plaats tussen de donderdag voor Carnaval en de dinsdag voor Aswoensdag. Ze worden Giovedi grasso (vette donderdag) en Martedi grasso (vette dinsdag) genoemd. Het centrum van de festiviteiten is het San Marcoplein, maar overal in de stad – zowel op straat als in de huizen en paleizen – dansen gemaskeerde en fraai geklede feestvierders de hele nacht door.

Een van de meest bijzondere tradities is de Volo dell’Angelo (vlucht van de engel). Een dame gekleed in een vlinderkostuum wordt aan een kabel vanaf de Campanile op het San Marcoplein naar beneden getakeld. Zoals alles tijdens het Venetiaanse Carnaval, kent ook dit merkwaardige moment een lange geschiedenis. In de zestiende eeuw liep een Turkse acrobaat vanaf de klokkentoren via een koord naar de Piazzetta kade. Onderweg stopte hij bij het balkon van de Doge om hem een geschenk te overhandigen. De toeschouwers op het plein waren zo enthousiast dat het een jaarlijks terugkerend fenomeen werd.

Maar in 1759 maakte een tragische val van een acrobaat in het publiek voor lange tijd een einde aan de vlucht van de engel. Daarvoor in de plaats kwam een beeld van een houten duif van waaruit confetti en bloemen over de massa mensen uitgestrooid werd. Sinds 2001 is de oude traditie nieuw leven ingeblazen en is de Volo dell’Angelo – nu op een volledige veilige manier – weer terug.

Om te bepalen wie deze vliegende engel mag zijn, wordt gebruik gemaakt van een andere, eeuwenoude traditie: het Festa della Marie. In de tiende eeuw wijdde de stad Venetië jaarlijks het huwelijk in van twaalf jonge dames die voor de gelegenheid prachtige kleding en kostbare juwelen mochten dragen. In 973 werden de meisjes ontvoerd door een groep piraten. Maar het drama liep goed af: de meisjes werden bevrijd en de kostbaarheden teruggepakt. Om dit avontuur te herdenken mochten ieder jaar twaalf schitterend geklede meisjes door de stad paraderen. Ook die traditie is na enige eeuwen afwezigheid weer een vast onderdeel van Carnaval.

Lang voordat het carnavalsfeest begint, worden twaalf meisjes uitgekozen. Zij maken overal hun opwachting op gemaskerde feesten en publieke evenementen. Aan het eind van Carnaval wordt een winnares gekozen. Zij mag het jaar daarna in vlinderkostuum vanaf de Campanille naar beneden vliegen. En dan begint het hele festijn weer van voren af aan.