Grottole in Zuid-Italië: het dorp dat wakker werd gekust door Airbnb

Hoe houd je een klein ruraal dorpje in leven dat langzaam aan het leeglopen is? Men neme een enthousiaste imker, een lading verse pasta en een multinational genaamd Airbnb.

Soms lijkt het alsof alle Italiaanse dorpjes een gemeenschappelijke checklist hanteren. Hangouderen brengen godganse dagen door op een bankje voor hun huis, aan wasdraden danst wit ondergoed gewillig naar de pijpen van de wind, en op verschillende locaties duikt hetzelfde licht wanhopige bordje op: vendesi, te koop.

Het Zuid-Italiaanse Grottole is niet anders dan de honderden andere gehuchten nabij de hak van de laars. Ooit leefden er meer dan drieduizend inwoners in het dorp, vandaag bevat het historische centrum ruim geteld driehonderd koppen en staan ongeveer zeshonderd huizen volledig leeg. Het is een plaag die de hele regio teistert: steeds meer jongeren verhuizen voor hun studies naar de grote steden en keren niet terug naar hun thuisregio omdat de jobkansen er beperkt zijn. Toch heeft Grottole vandaag meer toekomstperspectieven dan eender welk uitstervend stadje in de streek.

En dat heeft het allemaal aan Airbnb te danken.

In 2018 sloeg het online verhuurplatform de handen in elkaar met een lokale ngo, Wonder Grottole. Samen zetten ze een ambitieus project op poten: The Italian Sabbatical, een zoektocht naar internationale vrijwilligers die drie maanden lang in Grottole wilden helpen om het dorp weer op de rails te krijgen.’Sinds 2016 proberen we kleine dorpjes met behulp van onze website opnieuw op de kaart te zetten’, legt Federica Calcaterra van Airbnb Italia uit. ‘Met Wonder Grottole gingen we op zoek naar een manier om de gemeenschap nieuw leven in te blazen. Uit meer dan 280.000 inschrijvingen werden vijf kandidaten geplukt die deze zomer met de bewoners zoeken naar manieren om lokale tradities te vertalen in ervaringsgerichte, toeristische activiteiten.’

Het is niet voor niets dat Airbnb zo op experiential tourism inzet. Het online platform startte in 2016 met het aanbieden van lokale activiteiten en zag in drie jaar tijd de vraag naar vakanties waarbij mensen echt mee kunnen leven met de lokale bevolking wereldwijd stijgen. ‘In Italië alleen al bieden we zo’n 3500 experiences aan – het grootste aanbod van Europa – en dat stijgt elk jaar met maar liefst zestig procent’, legt Calcaterra uit. De keuze voor Grottole was eveneens een strategische zet. Het dorpje ligt op dertig kilometer van Matera, samen met het Bulgaarse Plovdiv een van de twee Europese culturele hoofdsteden van 2019. ‘Dit jaar bezoeken ongeveer 800.000 mensen de stad’, kadert Calcaterra. ‘Door het overtoerisme naar de omliggende stadjes te lokken, slaan we twee vliegen in één klap.’

Sceptische oudjes

Het is behoorlijk stil in de straten van het Italiaanse dorpje. We proberen beschutting te zoeken voor de mediterraanse zon, maar worden achternagezeten door een blaffende hond. ‘Hij is enthousiast omdat hij al zeventien jaar geen nieuwe mensen gezien heeft’, lacht een oudere man smakelijk om zijn eigen grap. Het valt ons op dat we sinds onze aankomst bijna geen tieners of twintigers zijn tegengekomen. ‘De jongere generatie heeft minder voeling met het dorp’, knikt Andrea Paoletti, een van de oprichters van Wonder Grottole. ‘Op zich is het geen probleem dat er mensen weggaan, maar het is wel een probleem dat er geen mensen bij komen.’ In het begin waren sommige oudere dorpsbewoners eerder sceptisch over het project met Airbnb, glimlacht Paoletti. ‘We hebben hen daarom snel betrokken bij het verhaal, want zonder de gemeenschap zouden we helemaal geen project hebben.’

Door een wirwar van kleine straatjes leidt Paoletti ons naar het gemeenschapscentrum in het hart van Grottole. We worden er opgewacht door de Australische Anne (24) en Argentijn Pablo (35). Samen met de drie andere geselecteerde vrijwilligers kregen zij de opdracht om ervaringen in het dorp op touw te zetten. ‘Ik kon in eerste instantie niet geloven dat mensen hier niet willen leven’, lacht Pablo. ‘Iedereen is hier zo vriendelijk’, valt zijn collega hem bij. Met hun talrijke reiservaringen en professionele inzichten als ingenieur en fotograaf hopen ze hun steentje te kunnen bijdragen aan het ambitieuze project. De afgelopen maanden timmerden ze onder meer aan een experience met Rocco, de lokale imker. Mensen kunnen voortaan samen met hem drie uur lang bijleren (pun intended) over bijen en krijgen na een bezoek aan de korven een potje verse honing mee naar huis. ‘We werken volop aan folders die Rocco aan niet-Italiaanse toeristen zou kunnen uitdelen, omdat zijn kennis van het Engels te beperkt is’, zegt Pablo. ‘Het zou immers jammer zijn als hij zelf de activiteit niet zou hosten, want zijn passie is een deel van de ervaring.’ Daarnaast hopen ze nog een pottenbakles, een historische tour doorheen Grottole en een fotowandeling op te starten, vult Anne aan. ‘We bezoeken ook regelmatig omliggende dorpjes om te kijken wat zij aanbieden. Voor ons vertrek zoeken we lokale hosts die de ervaringen kunnen verderzetten. Daarbij proberen we vooral jongeren aan te sporen. In ruil delen de dorpsbewoners hun levenswijsheden met ons.’ (lacht) ‘Ze hebben ons hier geleerd hoe je écht moet leven’, knipoogt Pablo. ‘Hun motto? Piano piano, leef het leven rustig.’

Neklijnen trimmen

Het rumoer in het plaatselijke kapsalon staat in schril contrast met de buitenwereld. Verschillende mannen wachten op een knipbeurt terwijl ze er lustig op los kletsen. Vooraan in de zaak staan een dertigtal potten honing geëtaleerd. Naast een passie voor bijen blijkt de 42-jarige Rocco ook een voorliefde voor scharen en tondeuses te hebben.

Net als tijdens ons voorproefje van wat Rocco’s Airbnb experience moet worden als imker, neemt de kapper geen blad voor de mond. ‘Het extra geld dat ik met de workshop zou verdienen, kan me niets schelen’, vertelt hij kordaat terwijl hij de neklijn van zijn klant trimt. ‘Mij gaat het over het delen van mijn interesse en het creëren van meer bewustzijn rond bijen. Ik wil mijn kennis en liefde doorgeven.’ De kapper-imker is dan ook bijzonder enthousiast over het project dat stilaan vorm begint te krijgen. ‘Vanuit verschillende hoeken wordt er nagedacht over hoe Grottole levend gehouden kan worden. Veel inwoners zaten vast in het idee dat er geen mogelijkheden meer waren. Waarom zou iemand immers interesse tonen in ons dorp? Ik merk dat mensen nu meer open-minded zijn geworden, dynamischer zelfs. Toch?’

Rocco werpt een vragende blik op het aanwezige cliënteel. Twee zestigers praten ongestoord verder. Een kleuter is het wachten beu en hangt zuchtend aan het been van zijn vader. ‘Er hangt inderdaad een andere sfeer in het dorp’, reageert een jonge twintiger voorzichtig vanop een bank in de hoek. ‘Positiever. Normaal zijn de mensen eerder terughoudend als het op nieuwe dingen aankomt.’ ‘Door de aanwezigheid van de vijf vrijwilligers hebben verschillende jongeren meer moed en zelfvertrouwen gekregen’, neemt Rocco het weer over. ‘Ze worden betrokken in het project om te tonen dat er hier wel kansen zijn. Ze zijn weer enthousiast over Grottole.’

Die motivatie was ons al opgevallen tijdens een gesprek met Vincenzo, de 21-jarige zoon van de plaatselijke olijfolieboer. Ook al studeert de jonge Italiaan in Milaan, ooit hoopt hij weer te kunnen wonen en werken in Grottole. ‘We hebben nood aan een nieuwe start in de kleine dorpjes in het zuiden’, aldus de twintiger. ‘De hernieuwde zichtbaarheid van Grottole was nodig om nieuwe jobs te genereren. Door het project lijken we even het centrum van de wereld. (lacht) Ik probeer mijn vader zo vaak mogelijk te helpen, want ik vind het heel belangrijk om dit oude beroep te leren, omdat het anders misschien zou verdwijnen. Grottole is een plek van tradities en ik wil daar graag ambassadeur van zijn. Omdat het werk in de olijfgaard van mijn vader heel seizoensgebonden is, zou ik graag een ervaring creëren rond de olie die ervoor zorgt dat we ook op andere momenten onze passie kunnen delen.’

Zeshonderd lege huizen

Workshops rond olijfolie, een snelcursus over bijen of het maken van verse pasta met de goedlachse mamma Enza: aan ambitieuze plannen geen gebrek in het oude dorpje. Dat activiteiten en verhuurmogelijkheden in Grottole meer toeristen zouden lokken, legt uiteraard ook Airbnb geen windeieren. Nu in grote steden het huurconcept ondertussen helemaal ingeburgerd is, boort men bij het uitbreiden naar kleine dorpjes een heel nieuwe inkomstenbron aan. ‘Eerst en vooral willen we de lokale bevolking tonen dat Airbnb ook voor hen een mooie inkomstenbron kan zijn’, reageert Federica Calcaterra van Airbnb. ‘We willen onze missie verspreiden. Wat betreft de return on investment zien we dit project als een langetermijninvestering. We hopen andere dorpjes te kunnen aanmoedigen om ook te starten met een listing. In Grottole startte het met een woning die verhuurd werd, nu zijn dat er al vijfentwintig. Daarnaast staan er bijna tien experiences in de steigers. In de toekomst zouden we het project dan ook graag herhalen. We werken al aan iets gelijkaardigs, maar daar kunnen we nog niets over kwijt.’

Een mooi begin, noemt ook Andrea Paoletti van Wonder Grottole het project. ‘Maar het is te moeilijk om te voorspellen wanneer onze missie er helemaal op zit. We hebben nog veel te verwezenlijken.’ De Australische Anne wil graag voor haar vertrek nog een taverna oprichten, een plek waar de bewoners al hun lokale specialiteiten kunnen tonen en verkopen. Daarnaast droomt ze stiekem ook van een eigen stekje in Grottole. ‘De eerste dag was ik al huizen aan het markeren’, lacht ze. ‘Ik ben uiteraard nog niet zeker, maar het zou wel een mooie investering zijn. En aangezien er zeshonderd huizen leegstaan, zijn er genoeg opties.’

Terwijl een frisse wind het overneemt van de avondzon, wordt de was binnengehaald en verdwijnen de laatste hangouderen weer in hun vertrouwde huizen. De hoop op een tweede leven voor Grottole sluimert verder achter de ruwe stenen gevels. Vol verwachting, maar op het gemak. Piano piano.