Fort Liefkenshoek herleeft

Fort Liefkenshoek in Beveren heeft een nieuw belevingscentrum. Een mooie aanleiding om een bezoek te brengen aan een uniek monument op een unieke locatie.

Fort Liefkenshoek in Beveren heeft een nieuw belevingscentrum. Een mooie aanleiding om een bezoek te brengen aan een uniek monument op een unieke locatie.

Liefkenshoek is niet alleen de naam van een tunnel. Het is ook de naam van ruim vier eeuwen oud fort in Kallo (een deelgemeente van Beveren). De vesting is gratis toegankelijk en beschermd als monument én als landschap.

De ligging is dan ook heel bijzonder: het fort kijkt uit op de Schelde en lijkt tegelijk ingekapseld en omsingeld door de Waaslandhaven en de dokken van de Linkeroever. De weg erheen voert door een woestijn van opgespoten polders (denk aan de tv-serie Terug naar Oosterdonk…).

Bewogen geschiedenis

De bouw van het fort gaat terug tot 1579. Willem van Oranje gaf opdracht om een fort te bouwen op zowel de linkeroever (Liefkenshoek) als de rechteroever (Lillo) van de Schelde. Op die manier kon men vanuit Antwerpen de stroom controleren en eventueel afsluiten ter bescherming van de stad.

Na de val van Antwerpen in 1585 blijft het fort in Staatse (Noord-Nederlandse) handen als een vooruitgeschoven enclave in het zuiden. Deze situatie zal duren tot 1785.

In 1810-1811 laat Napoleon een nieuw fort bovenop het bestaande bouwen volgens de nieuwste inzichten in militaire verdedigingswerken. In deze periode krijgt het fort min of meer zijn huidig aanzien.

Later zal het meer dan honderd jaar (1849-1952) dienst doen als quarantaine-opvangplaats en weinig comfortabel ziekenhuis. Passagiers uit heel Europa die als emigrant met de Red Star Line uit Antwerpen naar New York wilden vertrekken, werden hier verplicht ondergebracht en tot hun genezing verzorgd wanneer ze een besmettelijke ziekte hadden.

Tijdens de twee wereldoorlogen werd het fort bezet door Duitse troepen, die er ook bunkers bouwden. Nog later diende het een tijd als vakantieoord voor gezinnen van Belgische militairen, maar in 1973 werd de poort gesloten en begon het fort te verkommeren. In 1980 werd het aangekocht door de gemeente Beveren en in 1985 als monument beschermd.

Samen met de kinderen

Door de gemeente Beveren is – onder meer met Europese steun – al een pak geld geïnvesteerd om Fort Liefkenshoek te restaureren en in al zijn glorie te laten herrijzen. Dit project is nu grotendeels afgewerkt.

Als bezoeker kom je eerst in vier lokalen die eerder al opengingen. Aan de hand van foto’s, audiofragmenten en filmpjes vertellen ze de geschiedenis van het fort en de strijd van de mens tegen het water. Van de overstromingen over de inpolderingen, de oorlogen en de visserij tot de haven van vandaag.

In acht ruimtes die hierop aansluiten, is sinds kort een belevingsparcours geopend. Het is in de eerste plaats bedoeld voor kinderen en jongeren tot 14 jaar, maar ook als volwassene kunt u hier heel wat opsteken. En natuurlijk is Fort Liefkenshoek dankzij het nieuwe belevingscentrum ideaal voor een bezoek met de kleinkinderen.

Aan elk thema langs het parcours is een verhaal of doe-opdracht verbonden. De ervaringen van vluchtelingen en emigranten (waarin het fort een grote rol speelde), beleven we in een groot labyrint. Bij elk kruispunt moeten we keuzes maken.

Elders belanden we op een begraafplaats waar fortbewoners tot leven komen en hun verhaal vertellen. Volgt een wetenschapskabinet dat alle kennis over de polders heel aanschouwelijk maakt. Wie wil kan hier live verslag uitbrengen over de slag van Kallo (1638), maar ook zelf met zand een fort bouwen of deelnemen aan een schattenjacht.

Genieten op de binnenplaats

Een bezoek aan het fort zelf moet u zeker combineren met een wandeling over de dijk rond het fort. Hier staat een uitkijktoren en als u de moeite doet om die te beklimmen, zult u zich als mens nietig voelen tussen het geweld van de containers, havenkranen en dokken. Ook verder in de omgeving kunt u rustig wandelen.

Als u op het einde van uw wandeling over de ophaalbrug weer het fort betreedt, wacht op de binnenplaats een cafetaria met een buitenterras. Daar wordt onder meer Bon’Apart geschonken, een nieuw streekbier dat gelanceerd is naar aanleiding van de opening van het belevingscentrum (blond, 8,2 % alcoholvolume).

Nog een tip: een bezoek aan Fort Liefkenshoek is goed te combineren met een andere bijzondere locatie in de omgeving: het spookdorp Doel.

Ludo Hugaerts in Plus Magazine