Geschiedenis

Stockholm heeft een bewogen geschiedenis achter de rug. De stad is pas in de 13de eeuw ontstaan als deel van het machtige Zweden. Toch werd Zweden in de loop van de geschiedenis meermaals bedreigd, met afwisselend succes.

Stockholm zou pas halfweg de 13de eeuw onder impuls van koning Birger Jarl ontstaan zijn. Oorspronkelijk was het zijn bedoeling om op de plaats waar nu Stockholm ligt een verdedigingswerk bouwen om de achterliggende wateren tegen piraten te beschermen. Dat was het begin van Stockholm, op de scheiding tussen de Oostzee en het Mälarmeer.

Tegen het einde van de 13de eeuw had Stockholm zich al enorm uitgebreid, waardoor het al een belangrijke havenstad geworden was voor de Duitse Hanze. Al fungeerde de stad nog altijd niet als hoofdstad van Zweden.

Bloedbad van Stockholm

In de ontstaansperiode van Stockholm waren de grenzen van de Scandinavische landen niet helemaal duidelijk, waardoor er geregeld conflicten voorvielen. Pas in 1397 kwamen de 3 landen Noorwegen, Denemarken en Zweden (Finland viel onder Zweden) tot een akkoord, waardoor ze de Unie van Kalmar vormden. Maar ook die Unie bracht geen vrede: de Deense koningen probeerden voortdurend om Zweden bij Denemarken in te lijven. Zo werden er bij één van de oorlogen in 1520 82 Zweedse edellieden onthoofd op Stortorget (Gamla Stan), op bevel van de Deense koning Christian II. Dit incident ging de geschiedenis in als het ‘Bloedbad van Stockholm’.

Vanaf dan viel Zweden onder Deense heerschappij. Maar niet voor lang, want in 1520 organiseerde Gustaaf Wasa een opstand tegen de Deense koning. Hij slaagde in zijn opzet en werd in 1523 de nieuwe koning van Zweden. Onder zijn bewind werd het katholicisme meer en meer verdreven en werd de Lutherse Kerk als algemene godsdienst aangenomen. Hij zorgde er ook voor dat Stockholm tot een machtige stad uitgroeide. Op hun beurt hielden zijn nakomelingen de touwtjes stevig in handen en maakten van Zweden een indrukwekkende mogendheid binnen Europa.

Crisis

Pas in 1634, onder het bewind van koningin Christina, werd Stockholm de officiële hoofdstad van Zweden. Op dat moment werd ook de koninklijke residentie ‘Tre Kronor’ in Stockholm gevestigd. Alles verliep prima. Zo goed zelfs dat ee opvolger van Christina, Karel X Gustaaf, Denemarken veroverde en het onder Zweedse heerschappij bracht. Maar het geluk van Zweden en Stockholm bleef niet duren.

Op het einde van de 17de eeuw begon voor Stockholm een periode van tegenspoed met verschillende grote branden (onder andere het koninklijk paleis werd volledig verwoest), de pest en hongersnood. Ook politiek ging het bergafwaarts met Zweden: er werd een alliantie gesmeed tussen Denemarken, Polen en Rusland om de macht van Zweden te doorbreken. In 1709 slaagde Rusland in zijn opzet. Zweden en Stockholm verkeerden in een crisis.

Daarnaast werd in 1719 een nieuwe grondwet goedgekeurd, die bepaalde dat de koning zijn macht moest afstaan aan het parlement. Al duurde dat niet lang, want in 1772 pleegde koning Gustaaf III een geweldloze, maar succesvolle staatsgreep. Zo verwierf hij weer de absolute macht. In 1792 werd hij vermoord.

Ook drong in de achttiende eeuw de Verlichting door in Stockholm. Verschillende geleerden vestigden zich in Stockholm en er werd een ziekenhuis gebouwd op Kungsholmen.

Bloei

Begin 19de eeuw kwam er voor de tweede keer een einde aan de absolute macht van de vorst. Bovendien verloor Zweden ook de heerschappij over Finland. In 1813, na een slag tegen Frankrijk die Zweden won, moest Denemarken Noorwegen afstaan aan Zweden. De daaropvolgende Unie tussen Noorwegen en Zweden bleef tot in 1905 bestaan. Daardoor brak in Zweden en Stockholm opnieuw een periode van vrede aan. Al had die medaille ook een keerzijde: door de snelle bevolkingsgroei was er heel wat armoede.

In de tweede helft van de 19de eeuw begon in Zweden de Industriële Revolutie. Vooral de textiel- en de houtsector kenden een enorme bloei. In Stockholm zelf was de welvaart te zien aan de hervorming van de straten tot grote, brede lanen.

Begin 20ste eeuw telde Stockholm ongeveer 300.000 inwoners. Door de snelle bevolkingstoename groeide het sociale bewustzijn bij de inwoners en ontstond de vraag naar algemeen stemrecht. Pas in 1921 zou dit ingevoerd worden. Dat betekende ook het begin van een reeks sociale maatregelen. Zo startte men met het uitbetalen van een werkeloosheidsuitkering en werd er meer aandacht besteed aan de kwaliteit van de woonruimtes. Ook werden er nieuwe wijken gebouwd aan de rand van Stockholm, al waren dat meestal lelijke betonnen woonblokken.

Politieke moorden

Tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog bleef Zweden neutraal, al werd dat niet overal even goed opgevolgd. Zo bleef Zweden tijdens WO I handel drijven met landen die wel in de oorlog betrokken waren. Na de oorlog werd Zweden lid van de Verenigde Naties.

In 1986 werd de toenmalige Zweedse premier Olof Palme vermoord in Stockholm. Hij hield zich vooral bezig met de derdewereldproblematiek en sprak zich sterk uit tegen dictaturen die ingingen tegen de beginselen van de democratie. In 1995 werd Zweden lid van de Europese Unie.

In 2003 stemde 56 % van de Zweedse bevolking voor de invoering van de euro in een referendum. Al werd Zweden op dat moment opgeschrikt door een nieuwe politieke moord. Anna Lindh, de Minister van Buitenlandse Zaken, was een fervent voorstander van de Euro en stond aan het hoofd van de campagne.

Tenslotte kenden de parlementsverkiezingen van 17 september 2006 een memorabele uitslag. De rechtse alliantie haalde het. En dat terwijl rechts sinds 1932 slechts twee keer gewonnen had.

Foto: Richard Ryan, Stockholm Visitors Board, www.imagebank.sweden.se