Ierse muziek

De traditionele Ierse ‘folk music’ zoals we die vandaag kennen, is het resultaat van een eeuwenlange traditie van melodierijke liederen en dansmuziek op het groene eiland.

Volksdeuntjes als ‘The Irish Rover’, ‘The Wild Rover’, ‘Mountains of Mourne’, ‘Down by the Sally Gardens’, ‘Cockles and Mussels’ ‘Danny Boy’ en ‘Whiskey in the Jar’ maken sinds jaar en dag deel uit van het Iers cultureel erfgoed en zijn ook buiten de Ierse grenzen overbekend dankzij groepen als The Chieftains, The Pogues, The Waterboys, Clannad, The Dubliners, The Wolftones,… Het lijstje is eindeloos!

De traditionele Ierse muziek heeft de tand des tijds dus duidelijk beter overleefd dan de oude Ierse taal, het Gaelic.

De Ierse folk wordt ingedeeld onder de “Keltische muziek”, wat de overkoepelende benaming is voor alle traditionele muziek uit Ierland, Schotland, de Shetland eilanden, Nova Scotia (Canada), Wales, het eiland Man, Bretagne en soms ook Galicië. Het is dus verkeerd om te denken dat Keltische muziek alléén maar Ierse muziek is.

Binnen de Ierse folk zijn dan weer verschillende subgenres te onderscheiden, afhankelijk van de maatsoort waaruit ze bestaan. De meest voorkomende genres zijn de reel (4/4), de jig (6/8), de hornpipe (2/4), de polka (ook ‘single reel’ genoemd, 2/4) en de slide (ook ‘single jig’ genoemd, 6/8). Dan zijn er nog de slip jig (9/8), de air en de wals (3/4), de setdans (dat is de traditionele Ierse groepsdans, 4/4), de planxty en tenslotte de mazurka. De oudste soorten zijn de air en jig. De reel is een relatief laatkomertje, afgeleid van de Franse quadrille.

Van liefde tot verraad

De muziek bevat traditioneel een heerlijke variëteit aan instrumenten: stem, uilleann pipes (de Ierse doedelzak), viool, houten fluit, tinnen fluit, accordeon, melodeon en concertina, de 4-snaren banjo, mandoline, harmonica (mondorgel), harp en bodhrán (de traditionele Ierse trommel). De onderwerpen waarover in de liederen gezongen wordt, variëren van liefde, verraad tot het alledaagse plattelandsleven, maar ook historische gebeurtenissen.

Samen met de Ierse uittocht op het einde van de 19e eeuw maakte ook de rest van de wereld kennis met de Ierse folk, maar ook dankzij het succes van groepen als The Chieftains, The Dubliners, The Wolftones, Planxty en Clannad. Het zou ons te ver leiden om over alle aangehaalde groepen uit te wijden.

‘Grompot van Belfast’

De traditionele Ierse muziek werd vanaf de jaren ’60 sterk beïnvloed door de rock ’n roll en niet-Ierse muziekstijlen uit bijvoorbeeld Oost-Europa. De ‘grompot van Belfast’ Van Morrison (foto) vermengde Blues en Jazz met de Ierse folk en creëerde daarmee een nieuwe muziekstijl die totnogtoe uniek is: de ‘Irish Blues’.

Tegenwoordig zijn het de drie bevallige dames (én heer) van The Corrs die de Ierse muziek een nieuw elan hebben gegeven.

De instrumenten

De harp

De harp is het nationaal symbool van Ierland. Volgens een legende zou de harp uitgevonden zijn tijdens een echtelijke ruzie. Een man werd op een dag achtervolgd door zijn om onbekende redenen woedende en schreeuwende vrouw.

Tijdens de achtervolging kwamen de rennende geliefden langs een desolaat strand waar de wind verschillende klanken liet weerklinken door de holtes van de ribbenkast van een dode walvis. Toen de vrouw deze muziek hoorde, werd ze opeens opmerkelijk kalmer. De man maakte daarop een gelijkaardig instrument met behulp van een tak die hij met catgut bespande. De allereerste harp was geboren.

Een ander verhaal, dat de goddelijke eigenschappen van de harp moet duidelijk maken, zegt dat een vrouw door het spelen op een harp vruchtbaar wordt.

In het verleden waren harpisten belangrijke muzikanten die het land rondreisden. Op hun vele trektochten ontmoetten ze muzikale tradities die ze handig in hun eigen muziek wisten te verwerken. Opmerkelijk is, dat harpisten vaak blind waren.

Bodhrán
Het Ierse woord ‘Bodhar’ betekent ‘doof’ of ‘beklijvend’, een gevoel dat je bekruipt wanneer de bodhrán bespeeld wordt. The Bodhrán is een met een vel overtrokken ronde trommel. Het trommelen gebeurt met een hamertje terwijl de andere hand de achterkant van de trommel bedrukt om de kleur en intensiteit van de klank te veranderen.

Uilleann pipes

De uilleann pipes zijn eigenlijk de Ierse doedelzak. Het grote verschil met zijn grote broer uit de Schotse Highlands is dat de uilleann pipes niet met de mond worden aangeblazen. De lucht wordt in de zak gepompt doormiddel van elleboogbewegingen. Een tweede verschil is dat de uilleann pipes niet zo luid zijn als de doedelzak.

De Ierse doedelzak ontstond in de vroege 17e eeuw, maar kende een revival in de jaren ’60 dankzij de Ierse folkgroep The Chieftains. De uilleann pipes zijn veel moeilijker om te bespelen dan de standaard Doedelzak.

Tinnen fluit (Tin Whstle)
De Ierse tin whistle of pennywhistle is al eeuwen erg populair in Ierland. Het instrumentje wordt gebruikt in jigs, reels, en airs. Dankzij het succes van The Chieftains en sinds kort ook vooral van The Corrs, waarin de wondermooie zangeres Andrea Corr op verleidelijk wijze het instrument bespeelt, wordt de tin whistle ook buiten Ierland vaak beoefend.

Foto: Tourism Ireland