‘Waarom blijven we met de klimaatcrisis in gedachten toch voor die nieuwe handtas of jeans zwichten?’

‘Ik ben blij met mijn nieuwe aankoop, en toch schaam ik me er ook wat voor’, schrijft chef mode Ellen De Wolf. Want hoe verzoen je je liefde voor mode en die voor de planeet met elkaar?

Ik kocht dit jaar al, of is het ‘nog maar’, één kledingstuk. Een blauwe wide full length non-stretch jeans van een high-end Zweeds straatketenmerk. Ik had er enkele maanden geleden mijn oog al op laten vallen, maar toen was hij in een paar uur tijd uitverkocht. Eén mail met de titel ‘back in stock’ was vorige week dan ook genoeg om de broek zonder aarzelen in mijn mandje te slepen.

Ik ben blij met mijn aankoop en toch schaam ik me er ook wat voor. Ik schaam me omdat ik tegen beter weten in iets kocht bij een straatketen, ook al is mijn broek deels gemaakt van gerecycleerd katoen en staat er op het label ‘Made in Turkey’. Ik schaam me ook omdat ik alweer een jeans kocht, terwijl ik er al een stuk of zes in mijn kast heb hangen.

Koopschaamte

Sinds enkele jaren hebben de Zweden daar een woord voor: köpskam, letterlijk vertaald als koopschaamte. Dat uitgerekend zij een naam bedachten voor het fenomeen is niet verrassend. Zweden is niet alleen de bakermat van fast-fashionkoning H&M, maar ook van Greta Thunberg en de klimaatbetogingen. In 2017 vonden ze trouwens ook al de term flygskam, vliegschaamte, uit. Het deed de verkoop van vliegtuigtickets in en rond Zweden drastisch dalen. En ook het gebruik van köpskam zou een invloed hebben gehad op de omzetcijfers van winkelketens in het land. Sindsdien lijkt er geen rem meer te zitten op onze schaamte om dingen te doen of te kopen die niet goed zijn voor de wereld. Vleesschaamte, sproeischaamte, stookschaamte… het zijn een voor een neologismen die voortvloeien uit de klimaatcrisis.

De woorden zijn misschien relatief nieuw, de boodschap erachter is dat niet: minder consumeren is vooralsnog de beste en eenvoudigste oplossing voor het klimaatprobleem. De ecologische voetafdruk van de gemiddelde burger in een rijk land als België is veel groter dan de natuur op lange termijn kan dragen. Daar komt bij dat de kledingindustrie een van de meest vervuilende ter wereld is. Volgens het United Nations Environment Programme (UNEP) vloeit een tiende van de globale CO2-uitstoot eruit voort, dat is meer dan alle internationale vluchten en verzendingen samen.

Verbintenis

Maar wat als je net als ik van de planeet houdt én van mode? Moet ik me voor elk nieuw kledingstuk dat ik koop schamen? Journaliste Natalie Helsen ging op zoek naar het antwoord op die vraag in dit artikel. Ze sprak hiervoor met de Brit Alec Leach, ex-moderedacteur en de auteur van The World is On Fire But We’re Still Buying Shoes. Zijn manifest onderzoekt waarom we met de klimaatcrisis in gedachten toch zwichten voor die nieuwe handtas of jeans, en vooral hoe we ze kunnen weerstaan.

Toch hoeft dat voor Leach niet het einde van mijn liefdesrelatie met mode te betekenen. De vraag is volgens hem niet ‘wil ik dit hebben’, maar ‘ben ik klaar om een verbintenis met dit kledingstuk aan te gaan’. Voorlopig ziet onze relatie er veelbelovend uit: de broek zit als gegoten, voelt goed en past bij de rest van mijn kleren. Mijn jeans en ik, wij leefden nog lang en gelukkig.