Textiel onder de loep: dierlijke materialen

Dierlijke materialen zijn natuurlijke producten, maar dat wil niet zeggen dat de milieu-impact ervan verwaarloosbaar is. Bovendien lijden de dieren waar deze materialen van afkomstig zijn erg vaak. Veganisten ijveren dan ook voor het mijden van leer, wol, zijde, bont en dons.

Veganisten weten het al langer dan vandaag: dieren lijden voor onze modegrillen. Tegenwoordig zijn er al heel wat mooie en duurzame alternatieven voor dierlijke materialen, dus waarom zouden we nog massaal aan dierenmishandeling doen om onze garderobe te spekken? Toch is het geen zwart-wit verhaal en zijn er varianten die geen dierenleed op hun geweten hebben. Het is wel belangrijk te weten waar onze kleding vandaan komt en hoe het bewerkt werd. Het is namelijk niet zo dat een natuurproduct geen milieuschade kan berokkenen.

LEER

In de meeste gevallen is leer een bijproduct van de vlees- of zuivelindustrie. De huiden van de dieren die gekweekt worden voor hun vlees worden gebruikt om leer van te maken. Dat er zoveel mogelijk van een dier wordt gebruikt wanneer het wordt geslacht klinkt positief, maar zo simpel is het helaas niet.

De milieu-impact van leer is groot, aangezien het vaak van ver moet komen en wordt behandeld met giftige stoffen.

In heel wat gevallen verdienen de veehouders meer met de verkoop van leer dan met het vlees van hun dieren. In dit geval zou je vlees dus een bijproduct van leer kunnen noemen. Voor vegetariërs en veganisten is dat uiteraard een goed argument om de leerindustrie niet te steunen aangezien die het kweken van vlees in stand houdt. Bovendien worden de dieren in de landen waar het leer meestal vandaan komt niet goed behandeld of zelfs gemarteld. Dat geldt zeker voor de exotische leersoorten, zoals leer van slangen, krokodillen en struisvogels. Deze dieren worden meestal speciaal gekweekt voor hun huid.

De milieu-impact van leer is groot, aangezien het vaak van ver moet komen en wordt behandeld met giftige stoffen. Gewoonlijk wordt leer met chroom gelooid zodat het niet rot. Het krijgt ook een bad en wordt geverfd, waardoor er gif, waterverbruik en milieuverontreiniging aan te pas komen. De arbeiders die onze (lederen) schoenen maken komen in aanraking met giftige stoffen en worden uitgebuit.

Er zijn alternatieven. Als je niet wilt afstappen van leer, kan je bijvoorbeeld kiezen voor natuurlijk gelooid ecoleder.

Er zijn alternatieven. Als je niet wilt afstappen van leer, kan je kiezen voor natuurlijk gelooid ecoleder. Dat komt van dieren die biologisch werden gekweekt en wiens huid met behulp van planten werd bewerkt in plaats van met zware metalen. Dit is geen perfecte oplossing, maar het is in ieder geval beter dan conventioneel leer. Producten van gerecycleerd leer of restleer zijn ook een optie. Of schaf tweedehands schoenen en handtassen aan in plaats van nieuwe spullen te kopen. Hou in het achterhoofd dat een duurzame lederen schoen of handtas altijd van goede kwaliteit moet zijn, geen te grote afstand mag hebben afgelegd en liefst betrouwbare keurmerken bevat.

In 2005 werd de Leather Working Group opgericht. Dit is een groep merken en fabrikanten die samenwerken om de lederindustrie te verbeteren. Er zijn grote namen lid van, zoals Adidas, Dr. Martens, Tim­berland en Nike.

Wie geen leer meer wil kopen, kan kiezen uit tal van vegan materialen, zoals kurk. Laat je in dat geval niet vangen door schoenen die gemaakt zijn van plastic, want dat schaadt de planeet natuurlijk ook.

WOL

Wol is een erg populair materiaal. Het houdt ons warm in de winter en is vuilafstotend. Wol verwijst naar schapenhaar, maar kan ook slaan op textielvezels van andere dieren, zoals angora, alpaca en kasjmiergeiten. Iedere soort wol heeft eigen kenmerken en voor- en nadelen.

Naast de voordelen kent wol ook enkele belangrijke nadelen (die voornamelijk gelden voor wol van slechte kwaliteit, die in slechte omstandigheden werd geproduceerd): Wol kan prikken en allergische reacties veroorzaken. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Sommige mensen zijn allergisch aan lanoline (het vet op wol) of de chemische behandeling die wol ondergaat. Wol van lage kwaliteit met ruwe vezels kan ook irriteren.

Je mag wol niet te vaak wassen, want het materiaal wordt niet graag nat en mag zeker niet worden uitgewrongen.

Er worden chemicaliën aan wol toegevoegd om het rotten of schimmelen van de vacht tegen te gaan.

Net zoals bij de meeste natuurproducten worden er chemicaliën aan wol toegevoegd om het rotten of schimmelen van de vacht tegen te gaan, de wol proper te maken en te verven.

De schapen worden niet altijd even diervriendelijk behandeld. Zo is er de bekende tactiek van ‘mulesing’, die slaat op het verwijderen van de huid rond het achterwerk en de staart van de schapen. Zo groeit er geen wol meer op dit deel, waardoor er minder kans is op ziektes. Het is een alternatief voor pesticiden, maar wel een erg dieronvriendelijk alternatief. Bovendien is het scheren van een schaap belastend voor de rug van het dier. De schapen en geiten (voor kasjmier) worden vaak op een te kleine oppervlakte gehouden, wat slecht is voor de bodem en het grondwater. Uiteindelijk tast dit niet alleen de grond aan, maar zorgt bodemerosie er ook voor dat de dieren geen voedsel meer kunnen vinden.

De schapen worden niet altijd even diervriendelijk behandeld. Denk maar aan de wrede tactiek ‘mulesing’.

Kies voor gerecycleerde wol, biologische wol en/of lokale wol om je voetafdruk te verkleinen en zo min mogelijk dierenleed te veroorzaken. Laat angorawol links liggen, want angorakonijnen worden steevast mishandeld en gruwelijk geplukt of gedood. Goedkope wol moet sowieso je argwaan opwekken.

ZIJDE

Zijde is een erg zacht en luxueus materiaal. Voor de gekweekte zijderups is het leven echter minder glamoureus. De rupsen hangen aan moerbeibomen, eten hun buik rond met moerbeiblaadjes en spinnen een draad rondom hun lijfjes.

Zijde is een erg zacht en luxueus materiaal.

Er kan wel een kilometer zijdedraad zitten in één cocon. Na twee weken is de rups verpopt tot vlinder en slaat ze haar vleugels uit. Helaas willen zijdeboeren dat deel vermijden, want een gebroken draad is minder waard. De rupsen worden dan maar gedood door hete damp of kokend water.

De zijderupsen worden vaak gedood door hete damp of kokend water.

Wilde zijde is in dat opzicht veel beter. Daarvoor worden de cocons van uitgevlogen vlinders geraapt. Het nadeel is dat er knoopjes zitten in de draden en de arbeiders meer werk hebben om ze te ontwaren.

Biologische zijde staat niet gelijk aan diervriendelijke zijde. Dit wil gewoon zeggen dat de rupsen biologische moerbeiblaadjes te eten kregen. Als je voor zijde kiest, ga je dus best voor biologische wilde zijde. Let ook even op het gebruik van de verfstoffen, want het verven van zijde gebeurt vaak met giftige stoffen. Dat is vooral schadelijk voor de arbeiders in lageloonlanden die de zijde met de hand verven.

Alternatieven voor zijde bestaan in de vorm van rayon en lyocell. Deze laatste vorm is de meest duurzame. Zoek in de etiketten naar een label van Tencel.

BONT

Bont is niet duurzaam, wat de industrie ook mag beweren. Bovendien is het ook een vrijgeleide voor dierenleed. Wereldwijd worden er miljoenen dieren op een wrede manier gefokt en gedood voor hun vacht. In de moderne samenleving hebben we bont niet meer nodig om ons warm te houden, dus waarom nog kiezen voor echt bont?

Wereldwijd worden er miljoenen dieren op een wrede manier gefokt en gedood voor hun vacht.

Bont is een natuurlijk product, maar onderzoek toont aan dat nepbont minstens drie keer minder schadelijk is voor het milieu dan echt bont. Bontjassen moeten immers behandeld worden met chemische producten, zodat ze niet zouden rotten. Dat een bontjas gewoon op de composthoop terecht kan is daarom onzin. De uitwerpselen van de pelsdieren in kwekerijen zijn bovendien ook belastend voor ons milieu.

Er bestaan alternatieven die lijken op bont, maar waar geen greintje echte pels in zit verwerkt. Let wel op dat je geen echt bont koopt onder de noemer van fake fur – hier maken sommige merken zich schuldig aan – of een jas koopt die van een ander onduurzaam materiaal werd gemaakt.

DONS

De zachte verentooi op de borst van vogels is bedoeld als warmte-isolator. Dons houdt de vogels op temperatuur wanneer ze in het water ronddrijven en de eieren warm tijdens het broeden.

In een donsjas heb je het dus nooit te warm of te koud. Dons is een natuurlijk product en dat wordt door donsleveranciers als een groot voordeel bestempeld. De productie van dons is in veel gevallen echter even wreed als die van bont. Dons is in sommige gevallen een bijpro­duct van de eenden- of ganzenteelt, maar net zoals bij leer is er meer aan de hand. Dons dat als bijproduct wordt verhandeld komt voornamelijk van ganzen die gekweekt worden voor foie gras. Op die manier kan er maximale winst gehaald worden uit een gans.

De productie van dons is in veel gevallen even wreed als die van bont.

De dieren worden soms levend geplukt en wanneer ze geslacht worden voor de pluk, zitten ze meestal in krappe kooien, staan ze onder enorme stress, krijgen ze tijdens de rit naar slachtbank geen eten en drinken en moeten ze toekijken hoe hun soortgenoten worden geslacht.

Er zijn initiatieven om de wreedheid van de donsindustrie te verbeteren. Zo hebben verschillende modemerken, waaronder H&M, The North Face en Fjäll­räven, zich achter de Responsible Down Standard geschaard. Patagonia heeft zijn eigen Traceable Down Standard. De traceerbaarheid van dons is heel belangrijk in dit verhaal, want als merken niet weten waar hun dons precies vandaan komt, is er meestal sprake van enorm dierenleed.