Herlees het laatste interview met Alber Elbaz: ‘Ik wilde opnieuw verliefd worden op mode’

Alber Elbaz, de ontwerper die vijftien jaar aan het hoofd stond van Lanvin, is volledig onverwacht overleden. Wij spraken hem nog in februari, bij de lancering van zijn nieuw merk, AZ Factory.

‘Ik heb mijn hand op mijn hart,’ lacht Alber Elbaz (59), een kwartier voor de virtuele lancering van zijn nieuwe merk, AZ Factory, ‘en het gaat bonk, bonk, bonk.’ Het is een belangrijk moment voor de ontwerper die na zijn ontslag bij Lanvin in 2015 vijf jaar door de woestijn ging. Figuurlijk dan toch. ‘Ik heb een tijd op het strand gelegen,’ zegt hij, ‘maar dat was niets voor mij.’

Elbaz, die geboren is in Casablanca en de Israëlische nationaliteit heeft, werkt grotendeels non-stop sinds het midden van de jaren tachtig. Hij begon zijn carrière in New York, bij Geoffrey Beene, een ooit wereldberoemde, nu alweer bijna vergeten Amerikaanse ontwerper. In 1998, na een passage bij Guy Laroche in Parijs, werd hij gekroond tot opvolger van Yves Saint Laurent, een spectaculaire promotie. Drie seizoenen later, na de overname van dat huis door Gucci, werd hij van zijn troon geduwd door Tom Ford. Elbaz kwam vervolgens bij Lanvin terecht. Hij bleef er vijftien jaar. De eerste tien jaar waren extreem succesvol, de laatste vijf iets minder. Hij werd, eerder onverwacht, de deur gewezen na een ruzie met Shaw-Lan Wang, de Taiwanese eigenares van het label. Lanvin, intussen in handen van een Chinese groep, heeft sindsdien drie ontwerpers versleten en lijkt nog altijd niet helemaal hersteld van de breuk.

Ook Elbaz leek het ontslag maar moeilijk te kunnen verteren. Hij verdween niet helemaal, maar het scheelde niet veel. Een paar schoenen voor Tod’s, een tassenlijn voor Le-Sportsac, en dat was het dan. Bij elke grote ontwerperswissel viel de naam van Elbaz. Maar hij kreeg geen enkele voorname job aangeboden. Te oud misschien, of te klassiek voor een sector die de voorbije jaren geobsedeerd leek door streetwear. Of misschien wou hij zélf geen traditionele baan als artistiek directeur van een groot en gerespecteerd huis. Had hij geen zin om nog een keer de roetsjbaan op te gaan.

‘Ik was niet langer verliefd op mode,’ geeft hij toe, ‘en ik wilde opnieuw verliefd worden. Ik was op zoek naar mezelf. Op een bepaald moment wou ik zelfs stoppen met mode.’

Silicon Valley

De ontwerper zit, als gegijzeld, met een gigantische rode strik, in een geïmproviseerde televisiestudio, een met zwarte gordijnen beklede bezemkast. Hij vertelt dat hij het licht aan het einde van de tunnel heeft gezien in Californië. ‘Ik ben naar Silicon Valley gegaan, een plek die ik niet kende. Technologie was voor mij altijd een mysterie, simpelweg omdat het mijn wereld niet is. Ik dacht dat ik in Silicon Valley mensen zou ontmoeten die mijn taal niet spraken. Maar het tegendeel bleek waar. De mensen die ik er leerde kennen spraken over menselijkheid, over waarden, over innovatie, over schoonheid, en dat kon ik begrijpen. Ik hou van het idee dat ingenieurs de toekomst ontwerpen. Ze kunnen dromen, vooruitkijken. Ze zijn vrij. Ik dacht: god, dit is de plek waar de wereld wordt gerund. In de mode bouwen we vaak muren om erfgoed te bewaren. Maar ik denk dat het tijd is om traditie en technologie te combineren, om voor alchemist te spelen, alles met elkaar te mengen, en iets nieuws te creëren.’

In oktober 2019 legde Elbaz de eerste fundamenten van een nieuw label met de fondsen van Richemont, de luxegroep achter Cartier, Van Cleef & Arpels, Chloé, Azzedine Alaïa, en een rist Zwitserse horlogemerken. Johann Rupert, de voorzitter van Richemont, gaf na een drie uur durende maaltijd in Londen zijn zegen. ‘Van alle investeerders die ik heb gesproken was hij de enige die niet naar mijn businessplan heeft gevraagd’, zegt hij. De onderneming werd AZ Factory gedoopt. A is de eerste en Z de laatste letter van zijn naam, maar AZ verwijst natuurlijk ook naar het alfabet, naar het begin en het einde. ‘We starten opnieuw van A’, zegt hij. ‘Want voor we leren dansen, moeten we leren stappen. Daar zijn we nu mee bezig.’

‘Ik was op zoek naar vrijheid,’ zegt hij nog over de deal met Richemont. ‘Dat was voor mij misschien de belangrijkste reden om een start-up te beginnen, eerder dan een gevestigd huis te vervoegen. Ik wou dingen doen waarin ik kon geloven. In een start-up is geen risico’s nemen het grootste risico dat je kunt nemen.’

‘Ik herinner me de dag dat ik voor het eerst op mijn kantoor kwam op de derde verdieping van de Fondation Cartier in Parijs. Ik opende de deur. Er was niemand anders. Ik had het gevoel dat mijn vakantie eindelijk was begonnen. Ik ben als een gek beginnen te zoeken naar spijkers. Tot ik doorhad dat de muren in de Fondation Cartier allemaal van glas zijn en dat ik die spijkers dus niet nodig had. De dag erop zijn al mijn medewerkers beginnen te werken. Toen gingen we in lockdown en drie maanden later zijn ze allemaal teruggekeerd, met een masker op. Nu herken ik ze zelfs niet meer zonder masker. Mensen, mensen, mensen, allemaal samen. Dat maakt me gelukkig.’

Show fashion

Elbaz ziet AZ Factory als een start-up. Het is geen traditioneel label, maar een soort laboratorium. Hij is klaar voor een reset. ‘Ik werk nu al zoveel jaar in de textielindustrie en ik ben nog altijd dol op de industrie. Maar dit keer wou ik het anders aanpakken en het op mijn manier doen. Niet meer beginnen aan iets waarin ik zelf niet helemaal geloofde. Ik wou een project in gang steken van A tot Z, een project waar ik mezelf comfortabel bij zou voelen. Ik geloof dat het beter kan.’

AZ Factory komt niet helemaal uit de lucht vallen. Zijn modebedrijf voor moderne tijden schrapt seizoensgebonden collecties. Er zijn geen lijnen gewijd aan avondkledij – bij Lanvin was hij beroemd om zijn elegante japonnen – of aan vrijetijdskledij. AZ Factory prefereert drops. Elbaz spreekt zelf van verhalen. Maar misschien zijn modules of bouwstenen nog betere uitdrukkingen: als je van elke levering iets koopt, heb je op het einde van het jaar een volledige garderobe. Elbaz heeft veel aandacht voor technologie, met speciaal ontwikkelde stoffen. Winkels komen er in eerste instantie niet, shows ook niet. Zolang het virus woekert, handelt AZ Factory online, met de steun van twee e-commercegiganten, Farfetch en Net-a-Porter. De officiële lancering van het merk gebeurt met een rare onlinetelevisieshow. ‘Geen fashion show, maar show fashion‘, grapt hij. Geen collecties, shows of winkels: dat doet denken aan de werkwijze van die andere, met veel tralala gelanceerde, maar intussen op non-actief gezette nieuwkomer: Rihanna’s Fenty. En technologie en ‘stories’, dat is de strategie van Uniqlo, de winkelstraatketen met ‘HeatTech’ T-shirts. AZ Factory lanceert de komende maanden onder meer ‘AnatoKnit’, geribbeld breigoed dat steun geeft en met het lichaam meebeweegt, en driedimensionale ‘SwitchWear’ waaraan is meegewerkt door ByBorre, een Nederlands textielbedrijf dat ook Nike als klant heeft.

Op het eerste gezicht is Elbaz geen radicale futurist. Meer een grappige, gezellige dinosauriër, een cartoonversie van de modeontwerper als diva, die graag grapjes maakt over zijn gewicht. Het logo van AZ Factory is overigens een tot de essentie gereduceerde karikatuur van de man. Hij maakt nog altijd mooie, elegante jurken. Zijn stijl is min of meer dezelfde als bij Lanvin. De eerste drop van het nieuwe label (titel: ‘MyBody’) bestaat uit elf varianten van de Little Black Dress, in verschillende kleuren, allemaal gebreid in ‘AnatoKnit’, allemaal met een goudkleurige zipper die extra lang is zodat je niemand hoeft te vragen om je jurk open te ritsen. De juwelen, heel oversized, doen eveneens denken aan zijn vroegere werk. Er zijn ook pyjama’s en ‘PointySneaks’, sneakers met een gestileerde stilettopunt.

Alle maten

AZ Factory is geen luxemerk, maar het is ook niet goedkoop. ‘Dit is een bijzonder moment, de economie doet het niet geweldig. Maar ik wou geen eerste, tweede en derde lijn. We hebben geprobeerd om de prijzen zo democratisch mogelijk te houden. Dat was een uitdaging. De meeste stukken kosten tussen 230 en 1200 euro. In mijn vorige baan hadden we soms T-shirts van 1600 euro. Mensen vragen me soms hoe ik succes zou definiëren. Ik zeg dan: ‘Alles uitverkopen.’ Niet omdat ik met een commissie werk, wel omdat ik zoveel mogelijk vrouwen in mijn jurken wil zien.’ Die jurken zijn verkrijgbaar in maten van XXS tot XXXXL: dat is meegenomen voor een man die de wereld wil veroveren.

Alber Elbaz zegt dat hij niet de behoefte voelt om bruggen te verbranden. ‘Het is niet omdat je een start-up bent dat je alles op je pad moet willen vernietigen. Ik wou vooral vrijheid. Dat is volgens mij het belangrijkste ingrediënt om echt creatief te kunnen zijn. Ik wil mijn eigen weg volgen, een weg die volgens mij de juiste is voor dit moment, voor de vrouwen van vandaag, voor de wereld waarin we leven. I do it my way, zoals Frank Sinatra destijds.’

Even komt de showman in Elbaz piepen: ‘Geen angst, ik ga vandaag niet zingen.’ De laatste keer dat we Elbaz hoorden zingen, een reprise van Doris Days Que sera, sera, was toen hij in de sportarena van Bercy zijn tiende verjaardag bij Lanvin vierde.

‘Ik denk dat we optimistisch moeten proberen te zijn’, zegt hij. ‘Ik heb altijd gezegd dat mode een beetje zoals antibiotica is, maar dan zonder nevenwerkingen. Als ontwerper zie je wat er gebeurt in de wereld. En dan kun je vaststellen dat die wereld duister is, en vervolgens donkere kleren maken. Of je kunt vrolijke mode maken. Er zijn twee woorden die ik op dit moment erg belangrijk vind. Het ene woord is reden, het andere is hoop. Wat willen we bereiken? Wat is de reden van wat we doen? We hebben allemaal genoeg kleren in onze kasten. Waarom zou je nog een zwart jurkje kopen? Er moet een reden voor zijn. En hoop is ook essentieel: de hoop dat alles weer beter wordt. Ik ben niet de grootste optimist, verre van, maar ik doe heel erg mijn best om positief te denken, om te denken dat de dingen beter zullen worden, en dat zullen ze.’

‘Zijn we klaar? Dan ga ik nu een sandwich eten.’